STANDSRD A 463/A 463 M-02A  STEEL SHEET , ALUMINUM- COATED BY THE HOT-DIP PROCESS

این استاندارد شامل موارد زیر می باشد:

موضوع و دامنه کاربرد

مدارک مرجع

 اصطلاحات پوشش الومینیوم به روش غوطه وری گرم(hot dip )

تقسیم بندی تجهیزات مورد نیاز

اطلاعات ویژه پیرامون پوشش الومینیوم به روش غوطه وری (hot dip)

ترکیبات شیمیایی 

روش عملیات 

استاندارد ASTM A 463/A 463 M-02a  موضوع پوشش الومینیوم بر روی ورق فولادی به روش غوطه وری گرم جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

STANDARD A924/A 924M-99  FOR STEEL SHEET, METALLIC-COATED BY THE HOT-DIP PROCESS

این استاندارد شامل موارد زیر می باشد:

موضوع و دامنه کاربرد

مدارک مرجع

اصطلاحات پوشش 

تقسیم بندی تجهیزات مورد نیاز

اطلاعات ویژه پیرامون پوشش 

آزمایشات تشخیص خواص مکانیکی 

آزمایشات تشخیص خواص پوشش

ابعاد تجهیزات و تغییرات متداول 

تعدادی از آزمایشات مورد قبول و غیرقابل قبول

استاندارد ASTM A924/A924M-99   موضوع پوشش گالوانیزه بر روی ورق فولادی به روش غوطه وری گرم جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

(STANDARD ASTM B368-97 COPPER-ACCELERATED ACETIC ACID-SALT SPRAY(FOG  

این استاندارد شامل موارد زیر می باشد:

موضوع و دامنه کاربرد

مدارک مرجع

اهمیت و کاربرد پوشش مس با استفاده از روش اسید استیک و نمک

دستگاه ها و تجهیزات مورد نیاز 

مراحل تست و آزمایشات

منبع هوا

روش آزمون

ارزیابی نتایج

سوابق و گزارش

مطالب قابل توجه

استاندارد ASTM B 368-97  موضوع پوشش مس با استفاده از روش اسید استیک و نمک جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

STANDARD ASTM B 487-85 MEASUREMENT OF METAL AND OXIDE COATING  OF A CROSS SECTION

این استاندارد شامل موارد زیر می باشد:

موضوع و دامنه کاربرد

مدارک مرجع

خلاصه ای از روش اندازه گیری ضخامت پوشش فلزی واکسیدی توسط cross section
اهمیت و کاربرد اندازه گیری ضخامت پوشش اکسید شده
عوامل موثر بر اندازه گیری
آماده سازی سطح مقطع فلزی 
روش آزمون
گزارش آزمون
دقت و انحراف

استاندارد ASTM B487-85 با موضوع اندازه گیری ضخامت پوشش فلزی و اکسیدی از طریق( cross section ) میکروسکوپی جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

 STANDARD ASTM B 499-96MEASUREMENT OF COATING THICKNESSES BY THE MAGNETIC METHOD

این استاندارد شامل موارد زیر می باشد:

گستره استاندارد
مراجع استاندارد 
اهمیت و کاربرد اندازه گیری ضخامت پوشش به روش مغناطیسی
عوامل موثر بر اندازه گیری ضخامت پوشش به روش مغناطیسی
دقت در اندازه گیری 
ابزار کالیبراسیون
روش اندازه گیری
گزارش آزمایشات انجام شده
دقت و انحراف
کلید واژه ها

استاندارد ASTM B499-96  موضوع اندازه گیری ضخامت پوشش با استفاده از روش مغناطیسی  جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

STANDARD ASTM B 504-90 MEASUREMENT OF THICKNESS OF METALLIC COATINGS BY THE COULOMETRIC METHOD

گستره استاندارد 
مراجع استاندارد 
خلاصه ای از روش آزمون اندازه گیری ضخامت پوشش های فلزی به روش coulometric
اهمیت و کاربرد اندازه گیری ضخامت پوشش  های فلزی به روش coulometric
عوامل موثر بر دقت روش
کالیبراسیون تجهیزات مورد نیاز
روش برای اندازه گیری
دقت و انحراف در  اندازه گیری ضخامت پوشش  های فلزی به روش coulometric

استاندارد ASTM B504-90  موضوع اندازه گیری ضخامت پوشش با استفاده از روش coulometric جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

STANDARD ASTM B571-97 QUALITATIVE ADHESION TESTING OF METALLIC COATINGS

دامنه استاندارد
مراجع استاندارد 

آزمون خم برای تست چسبندگی روی پوشش فلزی
آزمون هرنوع برق جهت تست چسبندگی روی پوشش فلزی
ازمون برندگی (چاقو) جهت تست چسبندگی روی پوشش فلزی
جلب آزمون
فایل ازمون

آزمون گرما جهت تست چسبندگی روی پوشش فلزی
تست ضربه
آزمون پوسته شدن
آزمون های فشار جهت تست چسبندگی روی پوشش فلزی
آزمون کاتب شبکه
آزمون سیستم پوشش
دقت و انحراف در آزمون ها
کلمات کلیدی

استاندارد ASTM B571-97  با موضوع  تست چسبندگی روی پوشش فلزیجهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

 STANDARD ASTM B 748-90 MEASUREMENTS OF THICKNESS OF METALLIC COATINGS WITH A SCANNING ELECTRON MICROSCOPE

دامنه استاندارد

مراجع استاندارد 

خلاصه ای از روش آزمون اندازه گیری ضخامت پوشش از سطح مقطع فلزی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی
اهمیت و کاربرد اندازه گیری ضخامت پوشش از سطح مقطع فلزی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی
تجهیزات مورد نیاز 
عوامل موثر بر اندازه گیری 
آماده سازی مقطع فلزی
کالیبراسیون بزرگنمایی
روش اندازه گیری ضخامت پوشش از سطح مقطع فلزی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی
محاسبه و بیان نتایج آزمون

استاندارد ASTM B748 -90 اندازه گیری ضخامت پوشش از سطح مقطع فلزی با استفاده از میکروسکوپ الکترونیجهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

STANDARD ASTM B 820-98 BEND TEST  FOR FORMABILITY OF COPPER ALLOY SPRING MATERIAL

این استاندارد شامل موارد زیر می باشد:

دامنه استاندارد 

مرجع استاندارد 
واژه شناسی 
خلاصه ای از روش آزمون تست خمیدگی برای شکل پذیری مس
اهمیت و کاربرد  تست خمیدگی برای شکل پذیری مس
دستگاه های مورد نیاز جهت تست
نمونه آزمون 
روش تست 
گزارش تست
تست مجدد
دقت و انحراف
کلمات کلیدی

استاندارد ASTM B 820-98 با موضوع  تست خمیدگی برای شکل پذیری مسجهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

 STANDARD ASTM A 53/A 53/M PIPE, STEEL, BLACK AND HOT-DIPPED, ZINC-COATED, WELDED AND SEAMLESS 

این استاندارد شامل موارد زیر می باشد:

دامنه استاندارد
مراجع استاندارد
سفارش اطلاعات
مواد و تولید لوله ، فولاد گالوانیزه و لحیم کاری به روش غوطه وری سیاه و داغ
ترکیب شیمیایی  لوله ، فولاد گالوانیزه و لحیم کاری به روش غوطه وری سیاه و داغ
تجزیه و تحلیل محصول
ویژگی های مکانیکی
تست هیدرواستاتیک
تست الکتریکی غیر مخرب
تغییرات مجاز در وزن (جرم) و
ابعاد
پایان و پایان
طرز کار ، پایان، و ظاهر

استاندارد ASTM A 53/A 53/M  با موضوع  لوله ، فولاد گالوانیزه و لحیم کاری به روش غوطه وری سیاه و داغ جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.             

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد ISO 1456/2 پوشش معدنی فلزی الکتریسیته و دیگر پوشش ها:پوشش نیکل،نیکل / کروم،مس /نیکل / کروم

1- دامنه استاندارد پوشش معدنی الکتریسیته
2- منابع اصلی استاندارد
3- تعاریف و اصطلاحات پیرامون پوشش معدنی فلزی الکتریسیته و دیگر پوشش ها:پوشش نیکل،نیکل به علاوه کروم،مس نیکل به علاوه کروم
4- اطلاعاتی که باید خریدار خدمات پوشش به ابکار بدهد. شامل :
اطلاعات ضروری
اطلاعات اضافی
اطلاعات عمومی برای پوشش
5- تعیین مشخصات اطلاعات
تعداد خدمات پوشش
نوع پوشش مس
نوع پوشش نیکل
انواع و ضخامت کروم
6- اطلاعات مورد نیاز مانند:

شکل ظاهری
ضخامت پوشش
پوشش نیکل دو و سه لایه
میزان چسبندگی
مقاومت در برابر خوردگی در CASS، Corrodkote و آزمون اسپری نمک
الزامات آزمون STEP
شکل پذیری
گرمایش و تسکین استرس قبل از پوشش
درمان هیدروژن تردی برجسته
ارائه نمونه

استاندارد ISO 1456/2 پوشش معدنی فلزی الکتریسیته و دیگر پوشش ها:پوشش نیکل،نیکل / کروم،مس /نیکل / کروم
.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با شرکت جلاپردازان پرشیا تماس بگیرید.

استاندارد ISO 1460 پوشش فلزی - پوشش گالوانیزه گرم در مواد آهنی و تعیین وزن سنجی از جرم در محدوده واحد سطح

1- دامنه و زمینه استاندارد 
2- راه حل سلب
3- نمونه برداری 
4- روش انجام پوشش گالوانیزه گرم در مواد آهنی و تعیین وزن سنجی از جرم در محدوده واحد سطح
5- بیان نتایج تست انجام شده 
6- گزارش آزمون 

استاندارد ISO 1460 باموضوع پوشش فلزی - پوشش گالوانیزه گرم در مواد آهنی و تعیین وزن سنجی از جرم در محدوده واحد سطح 

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد ISO 1461 پوشش گالوانیزه گرم بر آهن و فولاد ساخته شده - مشخصات وروش های آزمون

1- دامنه و زمینه استاندارد 
2- منابع اصلی استاندارد 
3- تعاریف و اصطلاحات پیرامون پوشش گالوانیزه گرم بر آهن و فولاد ساخته شده
4- نیازهای عمومی
 حمام شیب گرم گالوانیزه و فولاد 
اطلاعاتی که باید خریدار خدمات پوشش به ابکار بدهد
5- نمونه شاهد 
6- خواص پوشش مانند :
شکل ظاهری
ضخامت
اطلاعات عمومی
روش های آزمون
مناطق مرجع
 نوسازی
چسبندگی
ملاک پذیرش
7- گواهینامه استاندارد پوشش 

استاندارد ISO 1461 پوشش گالوانیزه گرم بر آهن و فولاد ساخته شده - مشخصات وروش های آزمون

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد ISO 2178 پوشش های غیر مغناطیسی بر روی بسترهای مغناطیسی - اندازه گیری ضخامت پوشش - روش مغناطیسی

1- دامنه و زمینه استاندارد 
2- منابع اصل استاندارد 
3- عوامل موثر بر اندازه گیری پوشش های غیر مغناطیسی بر روی بسترهای مغناطیسی  مانند :
ضخامت پوشش
ضخامت فلز پایه
4-  ابزار کالیبراسیون 
روش کالیبره کردن
وجود انحنا در فلز
5- پوشش سرب
6- تکنیک پوشش دهی غیر مغناطیسی بر روی بسترهای مغناطیسی
7- دقت مورد نیاز

استاندارد ISO 2178 با موضوع پوشش های غیر مغناطیسی بر روی بسترهای مغناطیسی - اندازه گیری ضخامت پوشش - روش مغناطیسی

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد ISO 3497 پوشش فلزی - اندازه گیری ضخامت پوشش - روش های طیف سنجی اشعه ایکس 

1- دامنه وزمینه استاندارد  

2- تعاریف و اصطلاحات پیرامون پوشش فلزی - اندازه گیری ضخامت پوشش - روش های طیف سنجی اشعه ایکس

3- اصل متن استاندارد 

4- دستگاه مورد نیاز
5- عواملی که نتایج اندازه گیری را تحت تاثیر قرار می دهد.
6- ابزار کالیبراسیون 
7- روش اندازه گیری 
8- عدم قطعیت اندازه گیری
9- گزارش آزمون

استاندارد ISO 3497 با موضوع پوشش فلزی - اندازه گیری ضخامت پوشش - روش های طیف سنجی اشعه ایکس 

جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد.

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد ISO 3575 گالوانیزه گرم- پوشش کربن استیل بر فولاد و کیفیت طراحی آن

1- دامنه و زمینه استاندارد 
2- منابع اصلی استاندارد 
3- اصطلاحات و تعاریف پیرامون گالوانیزه گرم- پوشش کربن استیل بر فولاد و کیفیت طراحی آن 
4-  شرح شرایط تولید
5- نمونه پوشش 
6- روش های آزمون پوشش دهی 
7- سیستم تعیین کیفیت
8- ارسال مجدد 
9- انجام کار آزمایشات
10- بازرسی و پذیرش کیفیت
11- علامت گذاری 
12- اطلاعاتی که باید خریدار خدمات پوشش به ابکار بدهد

استاندارد ISO 3575 با موضوع گالوانیزه گرم- پوشش کربن استیل بر فولاد و کیفیت طراحی آن

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد ISO 4998 داغی متداوم  - روی شیب -پوشش ورق کربن استیل بر ساختار کیفی آن

1- دامنه و زمینه استاندارد 
2- منابع اصلی استاندارد 
3- تعاریف و اصطلاحات پیرامون داغی متداوم  - روی شیب -پوشش ورق کربن استیل بر ساختار کیفی آن

4- سیستم تعیین پوشش روی و حاصل آن
5- شرایط تولید
6- تلرانس ابعادی
7- نمونه برداری
8- روش های آزمون

9- آزمون مجدد
10 -ارسال مجدد 
11- توضیح طرز کار پوشش دهی 
12- بازرسی و پذیرش از نظر کیفی 
13- اندازه سیم پیچی قطعات 
14- علامت گذاری 
15- اطلاعاتی که باید خریدار خدمات پوشش به ابکار بدهد

استاندارد ISO 4998 با موضوع داغی متداوم  - روی شیب -پوشش ورق کربن استیل بر ساختار کیفی آن

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

 استاندارد ISO 4042 اجزای رشته  پوشش های آبکاری

1-دامنه و زمینه استاندارد 

2- مرجع اصلی استاندارد

3- تعاریف و اصطلاحات پیرامون اجزای رشته پوشش های آبکاری

4- ابزار مورد نیاز جهت اندازه گیری ابعاد

5- کیفیت پوشش

6- کمک به کاهش تردی هیدروژنی

7- ارائه تعداد خدمات پوشش دهی و حفظ آن

8- کاربرد چوب و پیچ در پوشش دهی  های متفاوت

9 -مشخصات ضخامت پوشش

 استاندارد ISO 4042  با موضوع اجزای رشته  پوشش های آبکاری

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد ISO 22779 بخار و رسوب پوشش آلومینیوم بر روی فلز /مشخصات و روش های آزمون 

1 -هدف و دامنه
2 - مراجع استاندارد 

3 -اصطلاحات و تعاریف پیرامون بخار و رسوب پوشش آلومینیوم بر روی فلز 
4 -اطلاعاتی که باید خریدار خدمات پوشش به ابکار بدهد

5 -تعیین کیفیت مورد نظر
6 - اقلام و موارد مورد نیاز
7 - نمونه پوشش داده شده
8 - رد کردن نمونه غیر قابل قبول

استاندارد ISO 22779 بخار و رسوب پوشش آلومینیوم بر روی فلز /مشخصات و روش های آزمون

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استاندارد پوشش­هاي فلزي - شماره 1227

كميسيون استاندارد پوشش­هاي فلزي

پیشگفتار

استاندارد اندازه‏گيري ضخامت پوشش­هاي فلزي و قشر اكسيد فلزات بروش برش ميكروسكوپي كه به­وسيله كميسيون فني استاندارد پوشش­هاي فلزي زير نظر كميته ملي استاندارد مصنوعات مكانيكي و تحت نظارت شوراي عالي استاندارد در موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تهيه و تدوين گرديده است باستناد ماده يك (( قانون مواد الحاقي به قانون تأسيس مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب 24 آذر 1349)) به­عنوان استاندارد رسمي ايران منتشر مي­گردد .

براي حفظ همگامي و همآهنگي با پيشرفت­هاي ملي و جهاني صنايع و علوم استانداردهاي ايران در مواقع لزوم و يا در فواصل معين مورد تجديد نظر قرار خواهند گرفت و هر گونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها برسد در هنگام تجديد نظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .

بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديد نظر آنها استفاده نمود .

در تهيه اين استاندارد سعي بر آن بوده است كه با توجه به نيازمندي­هاي خاص ايران حتي المقدور ميان روش­هاي معمول در اين كشور و استاندارد و روش­هاي متداول در كشورهاي ديگر همآهنگي ايجاد شود. بنابراين با بررسي امكانات و مهارت‏هاي موجود و اجراي آزمايش‏هاي لازم استاندارد حاضر با استفاده از استاندارد زير تهيه گرديد :

سازمان بين المللي استاندارد شماره 1463 / R سال 1970

اندازه‏گيري ضخامت پوشش­هاي فلزي و قشر اكسيد فلزات بروش برش ميكروسكوپي

1 - هدف و دامنه كاربرد

در اين استاندارد روش اندازه‏گيري ضخامت پوشش­هاي فلزي، قشرهاي اكسيدي و پوشش چيني يا لعاب شيشه‏اي به­روش ميكروسكوپي شرح داده مي­شود .

با اين روش و با دقت زياد مي­توان تا دقت 8/±0 ميكرون اندازه‏گيري كرد. دقت مذكور دامنه كاربرد اين روش را در اندازه‏گيري ضخامت پوشش­هاي نازك معلوم مي­كند.

2 - تعريف‏ها

2-1- سطح مفيد :

قسمتي از سطح است كه اصولا در معرض ديد قرار داشته و يا مورد استفاده قرار مي­گيرد و بايستي بوسيله قشر پوششي پوشيده باشد .

2-2- اچ كردن :

عبارت است از آغشته كردن سطح صيقل شده نمونه با يكي از محلول­هاي خورنده بمنظور ظاهر ساختن مرز بين دانه‏ها و احيانأ مشخص نمودن فازهاي مختلف .

3 - نمونه برداري

3-1-نمونه‏ها بايد از يك يا چند نقطه از سطح مفيد برداشته شوند. اين نمونه‏ها بايد چنان بريده شوند كه به ضخامت پوشش فلزي يا قشر اكسيد آسيبي نرسد .

3-2- از نظر حفظ لبه‏هاي نمونه هنگام تهيه آن، پوشش­هائي كه سختي آنها كم است بايد با قشر سختري به­ضخامت حداقل 10 ميكرون روكش شود . نوع اين روكش بطريقي انتخاب شود كه پس از اچ دادن با نمونه اصلي تباين داشته باشد .

4 - قالب‏گيري نمونه

4-1- نمونه بايد به­نحوي قالب‏گيري شود كه بتوان صيقل كاري را، در روي مقطع عمود بر سطح در محلي كه ضخامت پوشش يا قشر بايد اندازه‏گيري شود انجام داد . (يك اختلاف 10درجه نسبت به عمودي بودن جهت , باعث پيدايش ضخامت ظاهري در حدود 2 درصد زيادتر نسبت به ضخامت واقعي مي­شود .)

4-2- نمونه بايد به­نحوي در گيره و  يا در داخل ماده قالب‏گيري كار گذاشته شود كه در جريان قالب‏گيري، درجه حرارت و يا فشار اثر محسوسي روي ضخامت مورد اندازه‏گيري بجاي نگذارد .

5 - آماده كردن نمونه

5-1- براي ملاحظه ميكروسكوپي، نمونه بايد با حداقل فشار متناسب با سختي پوشش سنگ زده و صيقل داده شود .

5-2- اگر جهت سنگ زدن قابل تنظيم باشد، اين جهت بايد از طرف جنس سخت به­طرف جنس نرم انجام شود .

عمل سنگ زدن بايد تا ناپديد شدن تمام ناصافي­هاي مقطع كه در اثر بريدن ايجاد شده‏اند ادامه يابد .

شيارهاي حاصل از عمل سنگ زدن بايد با سطح پوشش زاويه‏اي حدود45 درجه بسازد . هنگام تعويض هر ساينده با ساينده نرم‏تر بايد نمونه را 90 درجه چرخاند سپس سطح سنگ زده شده بايد روي صفحه چرخان با سرعت كم به­ كمك ماده صيقل دهنده مناسبي صيقل داده شود .

اچ كردن

6-1- به­منظور بدست آوردن حداكثر تباين بين پوشش و فلز پايه، توصيه مي،شود كه سطح مقطع نمونه بعد از صيقل­كاري اچ داده شود ولو آنكه تباين پس از صيقل­كاري كافي بنظر برسد. بعلاوه اچ كردن باعث مي­شود كه تمام ذرات فلز نرم كه در اثر عمليات آماده كردن نمونه ممكن است روي فلز سخت‏تر پراكنده شده باشد از بين برود، براي قشر اكسيد آلومينيوم اچ كردن اختياري است .

7 - اندازه‏گيري ضخامت پوشش

7-1- ضخامت پوشش­ها يا قشر اكسيد فلزات را مي­توان به يكي از روش­هاي زير اندازه‏گيري نمود .

الف - مشاهده نمونه به­وسيله يك ميكروسكوپ فلزشناسي مجهز به عدسي چشمي مدرج شده ميكرومتري كه درجات آن قبلا تنظيم شده باشد .

ب - انداختن تصوير به­كمك ميكروسكوپ فلزشناسي با بزرگنمائي معين و دقيق در روي صفحه مات ضخامت واقعي پوشش از تقسيم اندازه ضخامت تصوير پوشش به ضريب بزرگنمائي بدست مي­آيد .

در مورد تعداد اندازه‏گيري و محل­هاي آن در مقطع هر نمونه ميكروگرافي بايد جداگانه تصميم گرفته شود و مراتب در گزارش آزمون ذكر گردد .

استانداردهای خودرو پوشش های بی کرومات روی B15 3310

1-      موضوع 

این استاندارد راجع به پوشش فلزی غیرآلی می باشد که دارای وضعیت ظاهری آلومینیوم خاکستری بوده و اساس از لایه بی کرومات روی ترکیب شده است.

این پوشش، بر روی فلزات آهنی بکار برده می شود و موجب شکنندگی توسط هیدروژن نمی­گردد.

2-  توصیف پوشش

1-2 کلیات

پوشش اعمال شده بر روی قطعات، دارای یک پراکندگی آبکی حاوی اسید کرومیک، گلیکول، مواد سللولوزیک، لایه های نازک روی و آلومینیوم (حدود 15%) می باشد.

پس از اعمال پوشش، قطعات در دمای °C300 پخته می شوند، عمل پخت مذکور مواد آلی راحذف می نماید و واکنش های شیمیایی اکسیداسیون – احیاء Cr₆/Cr₃ ویژه این نوع پوشش و شرایط مربوط به ویژگی های مقاومت در برابر خوردگی را ایجاد می نماید.

چنانچه قطعات تحت عمل زنگ­دایی یا اسیدشویی قرار نگیرند، خطر شکنندگی توسط هیدروژن وجود نخواهد داشت.

این پوشش برای قطعات فولادی که دارای استحکام کششی بیشتر یا معادل Mpa1000    می­باشند مانند پیچ­های کلاس 9/10 یا بیشتر و مهره های کلاس 12 یا بیشتر، در نظر گرفته شده است.

توجه: با پیروی دقیق از راهنمایی های فنی شرکت DACRAL امکان تمیز نمودن قطعات در مرحله اسیدشویی و الکتروچربیگیری بدون احتمال خطر شکنندگی پس از پوشش وجود خواهد داشت.

2-2 علامات

DACROMET A : در مورد قطعات داخلی اتومبیل.

DACROMET B: در مورد قطعات بیرونی اتومبیل و قطعات زیر کاپوت.

3-2 جدول پوشش­های مختلف

1. جرم های مذکور به شکل زیر در نظر گرفته شده اند:

• باتوجه به تغییر تعداد لایه ها بر روی قطعات بکار گرفته شده به صورت باز (حداقل دو لایه).
• با توجه به تغییر غلظت پراکندگی در مورد قطعات بکار گرفته شده به صورت متصل.

1. مطابق روش آزمایش D17 1058

3-آزمایش و کنترل

1-3 مقاومت در سالت اسپری

 آزمایش مذکور براساس روش آزمایش D17 1058 انجام می شود.

در مورد 500: Dacromet A ساعت بدون زنگ قرمز.

در مورد 100: Dacromet B ساعت بدون زنگ فرمز.

به منظور تایید محصول، آزمایش سالت اسپری باید الزاما اعمال گردد ولی با این وجود بجای مدت زمان مذکور ممکن است سه آزمایش تکمیلی زیر که جهت کنترل کیفیت صورت می گیرد جایگزین گردد:

• آزمایش بررسی پخت قطعات تحت عملیات قرار گرفته شده.
• آزمایش بررسی چسبندگی پوشش مربوطه
• آزمایش تعیین جرم پوشش Dacromet

2-3 آزمایش بررسی پخت قطعات تحت عملیات قرار گرفته شده:

بررسی به روش زیر اعمال می گردد:

• بر روی قطعه، 2 یا 3 قطره از محلول آمونیاکال ریخته شود (در حدود 895/0 NH³dɛ30% -28).
• بمدت 30 تا 60 ثانیه تحمل نمایید.
• عدم رنگ بیانگر پخت بیش از حد خواهد بود.
• رنگ زرد روشن بیانگر پخت مناسب و رضایتبخش می باشد.
• پخت کم که موجب یک مقاومت تقریبا صفر در برابر خوردگی می شود به وسیله حل نمودن پوشش تا مرحله رسیدن به فلز پایه که در طی آزمایش “rub Test”  با یک اسفنج آغشته به محلول آمونیاک صورت می گیرد انجام می شود.

(*)آزمایش اصطحکاک

3-3 بررسی چسبندگی – انسجام پوشش

روش زیر را اعمال نمایید:

• از یک نوار اسکاچ شماره 595 بر روی قطعه استفاده نمایید.
• نوار را از روی قطعه جدا نمایید.
• وضعیت ظاهری فیلم را مشاهده کنید.

چسبندگی و انسجام مناسب: عمل کندن یا تفکیک به صورت معمول و طبیعی، یک اثر مختصری به صورت خاکستری بسیار روشن ایجاد می نماید.

چسبندگی و انسجام مجاز: این نوع عمل کندن، یک اثری که دارای لکه­های تیره­تر بیشتری می­باشد ایجاد می نماید.

چسبندگی و انسجام مردود: عمل کندن یا تفکیک غیر طبیعی توسط لکه­های سیاهی که به ابعاد چندین میلیمتر مربع می باشند.

4-3 تعیین جرم پوشش DACROMET بر روی سطوح برحسب متر مربع

تعیین جرم پوشش و سپس سطح قطعات

جرم پوشش برحسب

جرم پوشش توسط روش مندرج در ضمیمه تعیین شده است.

سطح یک قطعه از جنس فولاد توسط روش آزمایش D35 5228 تعیین شده است.

4-      نحوه بیان مطالب

پوشش مورد نظر با استفاده از کاراکتر مربوطه بر روی مدارک مشخص می گردد (مراجعه به پاراگراف مربوط به علامات) و اندیس مربوطه به همراه شماره استاندارد بین پرانتز ارائه می­شود.

مثال: DACROMET B(B15 3310)

ضمیمه

روش تعیین جرم DACROMET  قرار گرفته بر روی سطح فلزات

• به منظور داشتن سطحی با مقدار مناسب به میزان حداقل m²300 تعدادی کافی از قطعات پوشش شده از DACROMET 320 انتخاب نمایید و سپس سطح مورد نظر را محاسبه نموده و قطعات مورد آزمایش را با دقت 01/0 وزن کنید.
• یک لیتر آب در ظرف آزمایش (بشر) بریزید و سپس مقدار g200 سود که بصورت پاستیل می­باشد با دقت به آب مورد نظر اضافه نمایید بشر حاوی محلول را تا حل کامل تکان دهید. 
• محلول را تا میزان °c80 گرم کنید.
• قطعات پوشیده شده از DACROMET 320 را در یک بشر پلاستیکی سوراخ دار قرار داده و در محلول سود غوطه ور سازید.
• به مدت 10 تا 15 دقیقه تحمل نمایید.
• بشر پلاستیکی را از محلول سود خارج نموده و قطعات را با آب بشوئید.
• بشر مذکور را چندین مرتبه در آستون غوطه­ور سازید قطعات مورد آزمایش را با هوای فشرده خشک نمایید و تحمل نمایید تا قطعات مذکور به دمای محیط باز گردند.
• بررسی نمایید که همه پوشش برداشته شده باشد، در غیر اینصورت مجددا عملیات را تکرار نمایید.
• قطعات خشک را تا دقت تقریبی g01/0 وزن نمایید.

محاسبه:

توجه: محلول سود (Soude) فقط پنج مرتبه قابل استفاده می باشد.

5-    تاریخچه و تدوین استاندارد و منابع ذکر شده

1-5 تاریخچه

1-1-5 تدوین

تاریخ تدوین استاندارد 1/5/84

2-1-5 موضوع تغییرات

اندیش A به تاریخ 24/2/97 تجدید نظر تحت همان نام .

2-5 منابع ذکر شده

1-2-5 مدارک  PSA

1-1-2-5 استانداردها:

D17 1058,D35 5228

2-1-2-5 سایر منابع

2-2-5 منابع و رفرنسهای خارجی

3-5 معادل استاندارد:

4-5 مطابق استاندارد:

5-5 واژه های کلیدی

پوشش ­های روی لایه­ ای بیکروماته B15 3312

1-  موضوع استاندارد

در استاندارد حاضر به پوشش فلزی مرآب از روی و آلومینیم لایه­ ای بیکروماته و روغن­کاری شده پرداخته می شود.

 این پوشش بر روی فلزات آهنی، آلیاژهای آلومینیم و روی به کار می­روند. روند اعمال آنها باعث شکنندگی از طریق هیدروژن نمی­ شوند.

2-            نحوه اشاره بر روی مدارک

نام پوشش توسط سمبل پوشش و مرآب از عناصر زیر می شود:

DAC 500 (جنس پوشش)

حروف S  یا B و A (نوع پوشش)

و به دنبال آن شماره استاندارد حاضر داخل پرانتز:

مثال:

DAC500B (B15 3312)

3-تعریف و عملکرد پوشش

3-1- کلیات

اين پوشش­ ها ازطريق پاشش فلزات آبشده که غالباً شامل روي و آلومينيم لايه اي به نسبت٨٥  و % ١٥دراسيد کروميك(Cr₆) پلي تترافلوئوراتيلن(PTFE)،گليكول ­هاومواد سلولزي برروي قطعات، حاصل مي­ شوند.

پسازاعمال پوشش ­ها،قطعاتدردماي cْ 300قرارداده مي­ شوند. پخت پوشش­ هاباعث ازبين رفتن محصولات ارگانيك (گليكول­ هاوموادسلولزي) شده وعكس العمل­ هاي شيميايي ناشياز اکسيداسيون کاهشيCr₆/Cr ₃که مختص به همين نوع پوشش است ومشخصات ضدخوردگي رامشروط سازي مي کند مي گردد.

2-3- ساختار

ساختارپوشش غيرارگانيك مي باشد.

پوشش بدست آمده ازنوع رنگي نيست وبه رنگ”خاکستري متاليك روشن“ مي باشد

٣-٣- عملكرد

وظيفه اين پوشش محافظت فلزات آهني در مقابل خوردگي است. اين پوشش از طرق زير اعمال مي شود :

ذرات ريز روي و آلومينيم آه باعث محافظت آاتدي فلز سطح دريافت آننده و محافظت در مقابل خوردگي جوي مي گردند:

بيكروماته اي قرار گرفته در ضخامت لايه پوشش باعث محافظت ذرات روي در برابر خوردگي جوي، آه به آيفيت ظاهري پوشش لطمه وارد مي سازند، مي شوند.

پلي تترافلوئوراتيلن (PTFE (آه در عين فراهم آوردن مشخصات لغزندگي، اثرات مكانيكي (اصطكاك) را بر توسعه خوردگي کاهش مي دهد.

.

4-3 - نحوه اعمال پوشش

اين پوشش بر روي تمام قطعات با اشكال، ابعاد و ويژگي هاي متالورژيك مختلف قابل اعمال است. استفاده از آن براي محافظت قطعاتي که بايستي شكل اصلي خود را در معرض ناملايمات جوي، شيميايي و حرارتي ويژه شرايط محيطي خودرو حفظ آنند، توصيه مي گردد

مثال:

اتاقك موتور

اين پوشش آه اعمال آن مولد هيدروژن شكننده نيست، براي محافظت قطعاتي با مقاومت مكانيكي بالا (1200Mpa ≥ Rm (توصيه مي گردد

مثال:

                                قطعات فولاد حرارت ديده و پيچ و مهره هاي با آلاس بالاتر از ٩/١٢ آه پخت آهنا در دماي ْ300c ممكن است بدون اثر بوده و يا در مشخصات مكانيكي مورد نظر محسوب گردند. با اين حال آماده سازي سطوح پيش از اعمال پوشش نبايستي به هيچ وجه باعث شكنندگي قطعات تحت تأثير هيدروژن شود.

.

مثال:

احتمال شكنندگي درصورت کربن زدايي ازطريق اسيد شیمیایی

5-3- محدوده  اعمال پوشش

پوشش نبايستي برروي قطعاتي که ممكن است درمعرض دماي بيشتراز cْ280 قراربگيرند،اعمال شود

.

٤- مشخصات   فنی                                                                                                                                                                                                                                       

شرايط آماده سازي سطح واعمال پوشش مختص هرقطعه وعمليات حرارتي مربوطه تعريف شده ­اند.اين شرايط بايستي مطابق بادستورالعمل­ هاي ساخت وتوليدبوده ونبايستي بدون توافق قبلي بخش ­هاي مربوطه در PSA تغييرداده شوند.

اصول پايه اي که بايستي مدنظرقراربگيرند،شامل مواردزيرمي­ باشند

:

1-4 - آماده سازي سطح

قابليت سطوحي که قراراست پوشش شوند:

قطعه اي آه تحت عمليات حرارتي قرار نگرفته است: انواع آماده سازي آلاسيك سطح (روغن زدايي، پرداخت)، آماده سازي شيميايي يا الكتروشيميايي،

قطعه اي آه تحت عمليات حرارتي قرار گرفته: آماده سازي مكانيكي سطح (سامچه زني ريز) و به دنبال آن انواع آماده سازي آلاسيك سطح

2-4- نحوه پوشش­ دهی بر روی سطح

سه روش متفاوت جهت پوشش ­دهی سطح موجوداست:

• پوشش غوطه وري با سانتريفيوژ (براي قطعات رزوه شده، گيره ها، آليپس ها، واشرها و قطعات آوچك پرسي)
• سیستم حامل غوطه وری با سانتریفیوژ (برای قطعات مرکب دارای حفره که مستلزم  نفوذ مناسب محصول کوچک پرسی).
• سیستم حامل با پیستوله الکترو استاتیک (برای قطعات ساده بدون حفره و یا قطعاتی که برخی از نواحی آنها نیاز به پوشش ندارد).
• پیچ ­ها، مهره ­ها، پیچ­ های دو سر رزوه، پیچ های ستونی Colonnette، میله های رزوه شده و بطور کلی تمام قطعاتی که برطبق استاندارد B11 3110  و برحسب کلاس تلرانس رزوه کاری H6/g6 شامل رزوه کاری متریک ایزو می شوند.

5-آزمایشات و کنترل­ ها

5-1 سطح کیفیت

مورد کلی

قطعات رزوه شده

در مورد پیچ ­ها، مهره­ ها، پیچ­ های دو سر رزوه، پیچ های Colonnette، میله­ های رزوه شده و بطور کلی تمام قطعاتی که پیش از پوشش شدن در کلاس تلرانس رزوه کاری

تهیه کتاب از روی استاندارد های زیر H6/g6 (استاندارد B11 3110) بایستی نوع A بکار گرفته شود.

تذکر:

در موارد خاص پیچ و مهره ­ها بسیار مشهود و در معرض دید، ممکن است استفاده از پوشش نوع B لازم باشد.

بنابراین در چنین موردی تقلیل رزوه ها ضروری است و کلاس تلرانس مورد نظر پیش از پوشش کردن، بایستی در مدارک تعریف آورده شود (اصولا ^e6 برای پیچ ها و 6G برای مهره ها بر طبق استاندارد B11 3110، که توسط آزمایشگاه­ های مواد گروه مشخص می شوند).

در هر دو مورد، قسمت رزوه شده بایستی با کنترل­های تعریف شده در استاندارد B11 3180 مطابقت داشته باشد.

محل عبور بافر                      مهره

                                                                                                                        عبور بوش

انبارداری

DAC 500 S تنها محافظت بسیار ضعیفی فراهم می آورد و مصرف آن بایستی به موارد ویژه­ای محدود شود.

مثال:

انبارداری قطعات داخلی موتور

1-1-5- مقاومت در برابر سالت اسپری

این مقاومت مطابق استاندارد D17 1058 به نسبت تعداد ساعت­های قرار گرفتن در برابر اسپری پیش از ظاهرشدن زنگ قرمز عنوان می شود. تعداد ساعات هیچ نشانه قابل مقایسه ای با آزمایشات سالت اسپری سایر پوشش­ ها در مورد مقاومت حقیقی مربوطه آنها بر روی خودرو ندارد.

2-1-5- وزن

وزن پوشش از روی استاندارد D25 17723  مشخص می شود.

3-1-5- ضخامت

ضخامت پوشش می­تواند با یک روش تخریبی یا روش دیگری اندازه گیری شود. با وجود این، در صورت اختلاف نظر با اعتراض، تنها نتایج روش میکروگرافی استاندارد D25 1057 بایستی مدنظر قرار بگیرند.

4-1-5- پخت

پخت صحیح از طریق قرار دادن 2 قطره آمونیاک NH₄OH کنسانتره بر روی پوشش انجام می­شود، پس از 30 تا 60 ثانیه رنگ زرد بایستی روی سطح آشکار شود.

تذکر: عدم مشاهده تغییر رنگ علاموت پخش بیش از حد با پخت ناکافی می­باشد. پخت ناکافی از طریق حل پوشش تا سطح فلز دریافت کننده مشخص می شود:

حل پوشش از طریق یک آزمایش اصطکاک دستی توسط یک تکه نمد آغشته به آمونیاک انجام می ­شود.

5-1-5- کنترل چسبندگی

چسبندگی پوشش طبق روش آزمایشی D25 1075 تعیین می­شود.

سپس نوار چسب، مورد آزمایش قرار می گیرد که بایستی با کلمات زیر مشخص شود:

خوب:

چسبندگی نرمال، نوارچسب به رنگ "خاکستری خیلی روشن" می باشد،

متوسط:

چسبندگی محدود، نوارچسب دارای لکه هایی از پوشش است.

بد:

چسبندگی غیرنرمال، نوارچسب دارای نواحی سیاه فام از پوشش به مساحت چندین میلی متر مربع می باشد.

2-5- ضریب اصطکاک

ضریب کلی اصطکاک از روی استاندارد C10 0055  محاسبه می گردد. این استاندارد روش مورد نظر برای تعیین سازگاری با اصطکاک پوشش هایی که عملکرد اصطکاک آنها، مخصوصا در پیچ و مهره ها از اهمیت برخوردار است را تعریف می کند. درتمام موارد این ضریب اصطکاک کلی بایستی معادل FN=0.15 ±0.03 باشد.

3-5- شکل ظاهری پوشش

فیلم بایستی صیقلی، بدون دانه و به رنگ "خاکستری متالیک روشن" باشد.

6-تاریخچه تغییرات

1-6- تاریخچه تغییرات

1-1-6- تدوین

• OR:01/04/1989- تدوین استاندارد

2-1-6: موارد تغییرات

B: 04/05/2006  برای طراحی های جدید کاربرد ندارد

• A:24/02/1997 وارد کردن در سیستم کامپیوتری IDEM

2-6- مدارک نقل شده

1-2-6- مدارک PSA

1-2-2-6- استانداردها

D25 1057, D17 1058, C10 0055, B11 31110, D251723,D25 1075

2-2-6- مدارک خارجی

3-6- معادل با:

4-6- مطابق با

5-6- واژگان کلیدی

استانداردپوشش های روی کاری الکترولیتی B15 4100

1-  موضوع

استاندارد حاضر راجع به پوشش­های روی خالص و روی آلیاژی یک لایه یا چند لایه (مضاعف) می باشد که به روش الکترولیتی و در یک محیط آبدار بر روی قطعات آهن دار اعمال می شود.

این استاندارد فقط به رسوبات روی بیکروماته مربوط می شود.

2-  نحوه اشاره به اسناد

پوشش با یک نماد پوشش (به بند نمادگذاری مراجعه شود) و به دنبال آن اندیس استاندارد حاضر که در پرانتز درج می گردد، نامگذاری می شود.

مثال: Z10DFN (B154100)

صرفنظر از برخی شاخص های مغایر مندرج در نقشه، کلیه نواحی قطعه، به عنوان فانکشنال تلقی می گردند.

مثال: محل سوراخ (پوشش اختیاری)

3-تعریف و نقش پوشش

نقش پوشش، عبارت است از محافظت در برابر خوردگی قطعات آهن داری که این پوشش بر روی آنها اعمال شده است.

در این جا دو نوع خوردگی مدنظر است:

• خوردگی انتخابی (ناشی از کوپیل M+/Zn)
• خوردگی عمومی ( پوشش واقع در معرض خوردگی جوی)،

1-3- خوردگی انتخابی

• خوردگی اتصالات دو قطعه­ای، که یکی از آنها پوشش­دار و دیگری بدون پوشش باشد
• خوردگی محل خراش رسوب روی که موجب لخت شدن قطعه آهن­دار می گردد.

در این دو حالت، روی در شرایط و سرعت های متغیر زودتر مصرف  می شود.

توجه: در هر حالتی که روی به عنوان رسوب "فداشونده" مورد استفاده قرار می گیرد، تحقیق ویژه ای لازم است.

2-3 خوردگی عمومی

لازم به ذکر است که سرعت خوردگی فلز روی در کنار دریا حدود µm3 در سال می باشد، در حالی که این میزان در آهن حدود µm100 در سال است.

فلز روی تا وفتی که بر روی قطعه وجود دارد، مانع مطمئنی در برابر خوردگی که مدت آن مستقیما به میزان ضخامت روی بستگی دارد، محسوب می شود.

با این وجود خوردگی سفید روی موجب تغییر شکل اولیه قطعات می گردد، همین امر ما را ملزم می سازد تا با روش های زیر اقدام به محافظت از آن بنمائیم:

• یا با یک عملیات شیمیایی تبدیلی (بیکروماته کردن)، وقتی که قطعه مورد محافظت، تحت هیچ گونه صدمات مکانیکی قرار ندارد،
• یا با یک رسوب آلی (رنگ) یا پلاستیکی، وقتی که قطعه مورد محافظت تحت صدمات مکانیکی قرار دارد و باید شکل ظاهری آن برای مدت طولانی حفظ شود. این نوع حفاظت صرفا جهت اطلاع ارائه گردیده و نیازمند به استفاده از استاندارد حاضر نمی باشد.

4-نمادگذاری

نمادگذاری پوشش ها تشکیل شده است از:

• حرف z برای: روی الکترولیتی (خالص یا آلیاژی)
• یک عدد مربوط به :
• ضخامت روی، برحسب میکرومتر، برای قطعات بدون رزوه
• ·10/1 جرم روی، برحسب گرم بر متر مربع، برای قطعات رزوه دار (پیچ ها)
• و مجموعه ای از حروف با مفاهیم زیر:

D: گاززدایی                  

F: رنگ آمیزی نهایی با هر رنگ

FJ: رنگ آمیزی نهایی زرد (علامتگذاری)

FV: رنگ آمیزی نهایی سبز (علامتگذاری)

FN: رنگ آمیزی نهایی سیاه ( STYLE)

P: رنگ آمیزی نهایی (*) سفید (STYLE)

(*)رنگ سفید با رنگ طبیعی روی متناسب است.

مثال:

Z20FV یعنی: µm 20روی الکترولیتی با یک لایه رنگ آمیزی نهایی سبز.

Z10DF یعنی: µm 20 روی الکترولیتی گاززدایی شده و یک لایه رنگ آمیزی نهایی با هر رنگ.

5-محدودیت های کاربردی رسوب گذاری الکترولیتی

قطعاتی که در زیر آمده اند نباید در محیط  آب­دار با الکترولیز کردن، پوشش دار شوند:

• قطعاتی که شکل ظاهری آنها دارای حفره های ریزی می باشد، یا زوایای خیلی تنگی که نفوذ وانتشار رسوب را بسیار مشکل می کنند، مثلا با آند کمکی.
• پیچ های کلاس 9/12 و هر قطعه­ای که میزان بار گسیختگی آن در برابر کشش Rm، بیشتر یا مساوی MPa1200 یا سختی ویکرز HV372 می باشد.

6-مشخصات فنی

شرایط آماده سازی سطحی، رسوب گذاری الکترولیتی، گاززدایی و عملیات نهایی، خاص هر قطعه و محدوده عملیاتی می باشد.

این موارد باید مطابق دستورالعمل­های ساخت (استاندارد فنی آزمایشگاهی (S84 4100 بوده و نباید بدون توافق قبلی با سرویس های مربوطه PSA، دستخوش تغییر شوند.

اصول مبنای مورد نظر عبارتنداز:

1-6- آماده سازی سطحی

• قطعاتی که تحت عملیات حرارتی قرار می­گیرند: آماده­سازی مکانیکی سطح (شن پاشی و ساچمه زنی ریز)
• آماده سازی سطحی کلاسیک (چربی زدایی، اسیدشویی) شیمیایی یا الکتروشیمیایی.
• قطعاتی که تحت عملیات حرارتی قرار نمی گیرند: محدوده قبلی آماده سازی سطحی بدون آماده سازی مکانیکی.

2-6 گاززدایی

1-2-6 کلیات

رسوب گذاری الکترولیتی موجب شکنندگی قطعات به دلیل محبوس ماندن هیدروژن در فولاد می گردد.

این شکنندگی را می توان با یک عملیات گاززدایی که در کوره تهویه دار انجام می شود، کاهش داد. این عملیات گاززدایی الزاما باید قبل از اعمال لایه نهایی و 8 ساعت پس از رسوب گذاری الکترولیتی انجام شود.

درخصوص پوشش روی چند لایه (مضاعف) گاززدایی باید بر روی اولین لایه و قبل از اعمال دومین لایه صورت گیرد.

2-2-6 محدوده کاربرد

گاززدایی برای قطعات زیرالزامی است:

• پیچ های ایزومتریک کلاس 9/10 و نیز کلیه پیچ های خود قلاویز کن، پیچ ورق ها و پیچ های مخصوص قطعات نرم
• پیچ هایی که بارگسیختگی آنها در برابر کشش Rm برابر با MPa1000 بوده یا سختی ویکرز آنها HV310 باشد.

3-6 عملیات های نهایی

لایه های نهایی الزاما بر روی تمام رسوبات روی به استثنای رسوباتی که مخصوص دریافت یک رسوب آلی یا پلاستیکی می باشند، اعمال شود.

در هنگام چسباندن کائوچو، مسئله مقاومت حرارتی لایه نهایی باید مدنظر قرار گیرد.

لایه هایی که با بیکروماته کردن که یکی از مراحل عملیات نهایی است، دچار استحاله می شوند می توانند: یک لایه (film forming) ، یا دو لایه (بیکروماته کردن با روغن جلا) باشند، این لایه ها مخصوص هر نوع رسوب روی هستند (روی خالص، روی کبالت، روی نیکل، لایه مضاعف و غیره).

کیفیت نسبی این لایه ها، باید مطابق الزام های استاندارد حاضر باشد.

وظایف لایه نهایی عبارتند از:

• اساسا محافظت از روی در برابر خوردگی
• برآورده کردن الزام های تعریف style
• فراهم ساختن امکان علامتگذاری

رنگ معیاری برای کیفیت ضد خوردگی محسوب نمی شود:

• رنگ های سیاه و سفید منحصرا برای تعریف “style” در نظر گرفته می شوند. اما معیارهای شکل ظاهری کدگذاری شده (دانه بندی+ رنگ ) را برآورده نمی کنند.
• رنگ های زرد و سبز را می توان به عنوان رنگ های مخصوص "علامتگذاری" که امکان شناسایی قطعه مشابه را میسر می سازد، بکار برد.

این امکان باید برای موارد خاص در نظر گرفته شود.

7-آزمایشات و کنترلها

1-7 میزان کیفیت

توجه: مطابقت بین نمادگذاری های قدیم و جدید نیازمند مراجعه به پیوست است.

1. شامل پیچ ها، مهره­ها، پیچ های دوسر رزوه، پیچ های کوتاه، میله های رزوه شده و به طور کلی تمام قطعات دارای رزوه های ایزومتریک مطابق با استاندارد B11 3110 و با تلرانس +6g/6H پیچ واشر سرخود با الزام های ناحیه  “e” واشر
2. ناحیه “e” شامل حداقل ضخامت فلز روی بر روی نواحی تعریف شده به جز رزوه ها (به بند ضخامت روی مراجعه شود)

ناحیه “m” جرم متوسط روی رسوب یافته بر روی رزوه ها (به بند ضخامت روی مراجعه شود).

1. عدم وجود خوردگی سفید رنگ (اولین نقطه اکسید روی) در آزمایش های بند مقاومت در برابر سالت اسپری.

پیچ های دو سر رزوه، پیچ های کوتاه و میله های رزوه دار شامل ناحیه “e” نمی شوند.

قسمت رزوه دار همچنین باید مطابق کنترل های تعریف شده در استاندارد B11 3180 باشد.

تذکر: پیچ های کوچک شده (6e/6H) به همراه نمادگذاری قدیمی Z10 باید برای کمک نمادگذاری جدید Z5 با تلرانس 6g/6H حذف شود.

1-1-7 ضخامت روی

اندازه گیری ضخامت روی باید پس از زدودن لایه نهایی با یک روش انحلال صورت گیرد که لازم است این کار به اتفاق سازنده انجام شود.

• اندازه گیری ضخامت روی در قطعات بدون رزوه

ضخامت روی را می توان مطابق هر یک از روش های آزمایش زیر انجام داد:

D25 1056,D25 1057

• اندازه گیری ضخامت روی در قطعات رزوه دار (پیچ ها)

ضخامت روی براساس روش های آزمایش زیر تعیین می شود:

ناحیه “e” : d25 1056 یا d25 1057.

ناحیه “m” : d25 1723 (جرم روی با حل کردن، که می تواند ضخامت متوسط پوشش را در قسمت رزوه دار تعیین کند، بدست می آید).

توجه: ضخامت روی را می توان با هر روش مخرب یا غیر مخرب دیگر اندازه گیری نمود. با این وجود، در صورت بروز مشکل یا ایراد، تنها نتایج بدست آمده با روش های فوق مدنظر قرار می گیرند.

2-1-7 مقاومت در برابر سالت اسپری

قطعات طبق روش آزمایش D17 1058 و در شرایط زیر، تحت آزمایش سالت اسپری قرار می گیرند:

T1: به مدت 1 ساعت در دمای °C120، در کوره تهویه دار + Hbs200

T2:به مدت 10 ساعت در دمای °C80 و 80% تا 90% رطوبت نسبی + Hbs200

C3: آزمایش شستشوی تحت فشار طبق روش آزمایش D15 5319 + hBS200

شرایط T1 ، T2 و C3 باید بر روی قطعات مختلفی اعمال گردند.

3-1-7 کنترل شکل ظاهری رنگ

رنگ نهایی سیاه  (STYLE) موسوم به “FN” نباید پس از انجام کلیه آزمایش های بند مقاومت در برابر سالت اسپری دچار تغییر رنگ شوند.

به علاوه، قطعات بیرونی خودرو طبق روش D27 1389 در معرض اشعه ماورا بنفش قرار می گیرند.

در این جا هیچگونه تغییر رنگی نباید مشاهده شود.

2-7 کنترل قابلیت چسبندگی و شکنندگی پوشش روی

آزمایش های مخصوص ارزیابی قابلیت چسبندگی و شکنندگی روی، قبل و بعد از اینکه قطعه به مدت 30 دقیقه دردمای °C5 ± °C200 نگهداری گردید، انجام می شوند.

برای این کار، بسته به شکل قطعه یکی از روش های زیر بکار برده می شود:

• آزمایش چسبندگی، استاندارد NF A91-92،
• آزمایش خمش: ایجاد خمیدگی های پی در پی تا مرحله گسیختگی، در این جا نباید جدایشی در پوشش مشاهده گردد.

پیوست

قاعده تشریحی بین نمادگذاری های قدیمی و جدید

تعریف یک پوشش و ضخامت آن در اسناد (نقشه، استاندارد و غیره) به کمک نماد آن صورت می گیرد. در نتیجه، تغییر الزام های حفاظت در برابر خوردگی باید با به روز آوری نماد آن در اسناد تشریحی، مشاهده گردد.

در صورت عدم به روزآوری، قواعد مطابقت زیر باید صرف نظر از میزان ویژگی هایی که پیش از این الزامی بوده است، بر محصولات مربوطه اعمال گردد.

حالت کلی

(*) به استثنای پیچ ها(به جدول زیر مراجعه شود).

پیچ ها

(**)یچ های Z10 به نفع پیچ های اولویت دار، حذف می شوند.

تذکر: برای پیچ ها، صرفا نمادهای رنگ نهایی زیر وجود دارد:

F: هر رنگ

FN: رنگ سیاه (STYLE)

P: رنگ سفید (STYLE)

8- تاریخچه و اسناد مرجع

1-8 تاریخچه

1-1-8 تالیف

• 01-12-1978:OR تالیف استاندارد.

2-1-8 اسناد مرجع

• 01-12-1991:D الحاق عنوان خارج از رده، برای تحقیقات جدید به استاندارد B15 4101 مراجعه شود.
• ·22-10-1997:E ورود به شبکه کامپیوتری IDEM.

2-8 اسناد مرجع

1-2-8 اسناد PSA

1-1-2-8  استانداردها

B11 3110,B11 3180, D15 5319, D17 1058,D25 1056, D251057, D25 1723, D27 1389, S84 4100

2-1-2-8سایر موارد

2-2-8 اسناد خارجی

NF A91-102(06/1980)

3-8 معادل با استاندارد:

4-8 مطابق با استاندارد :

5-8 کلمات کلیدی 

پوشش های روی الکترولیتی و تکمیل کاری های مربوطه فرآیند آویزه ای B15 4101

مقدمه

این استاندارد تنها در مورد قطعات پوشش داده شده با روی به روش آویزه­ای کاربرد دارد. در مورد قطعات با پوشش روی به روش بشکه ای به استاندارد B15 4102 مراجعه گردد.

مشارکت کنندگان

افراد زیر در نگارش و یا بازبینی این استاندارد مشارکت داشته اند:

1- موضوع ودامنه کاربرد

این استاندارد:

• نوع پوشش های الکترولیت که از جنس روی با فرایند موسوم به "بهم پیوسته" ساخته شده ­اند، و از آنها به­عنوان پوشش ضد زنگ قطعات فولادی استفاده می شود را تعریف می کند: قراردادن پوشش های الکترولیت روی(خالص یا آلیاژ در حمام قلیایی بدون استفاده از سیانور اجباری است، قرار دادن پوشش الکترولیت روی (خالص یا آلیاژ) در حمام اسیدس ممنوع است (مگر در مورد قطعات از جنس چدن یا فولاد فورچ).

پسیواسیون پس از پوشش روی کردن حتما باید با استفاده از محصولات کرومه سه وجهی (Cr₃) انجام شود استفاده از محصولات Cr₆ (بی کرومات) ممنوع است.

پوشش های الکترولیت روی باید فاقد مواد ممنوعه یا موادی که در استاندارد b20 0250 ولید شده اند باشند.

• سمبل این پوشش ها را بر روی نقشه ها یا مدارک استاندارد تعریف می نماید.
• الزامات مربوط به این پوشش ها را مشخص می کند.

نکته 1: پوشش­های الکترولیت روی که با فرآیند "فله­ای" ساخته شده­ اند (و از آنها برای قطعات با ابعاد کوچک یا متوسط استفاده می­شود) به استاندارد 15 4102B مربوط می شوند.

نکته 2: پوشش های از جنس روی لایه لایه (استاندارد B15 3320) را در صورت لزوم می­توان بجای پوشش های الکترولیت روی که در این استاندارد تعریف می شود بکار برد؛ هرگونه تغییر در این پوشش ها مستلزم ولیدیشن اولیه می باشد.

نکته3: الزامات این استاندارد باید به گونه ای اجرا شوند که اهداف تعریف شده در PSA در فوریه 1999 در خصوص خوردگی رعایت شوند بویژه:

• قابلیت پیاده سازی 6 ساز
• عدم وجود آثار زنگ قرمز رنگ زیر بدنه 3 سال
• عدم وجود آثار زنگ قرمز رنگ زیر کاپوت، دربها، قطعات بدنه 5 سال

2 مدارک مرجع

1.2 استانداردها

B153320: پوشش های از جنس روی لایه لایه – فرایند فله ای یا فرایند بهم پیوسته

B154102: پوشش های الکترولیت روی و تکمیل کارهای مربوطه – فرایند تناژ (یا فله ای)

B200250: مواد استاندارد- محدودیت های کاربردی در گروه PSAPEUGEOT CTTROEN

C100054: پیچ، واشر، مهره- کنترل واکنش آنها در برابر اصطکاک با روش "پیوسته"

D171058: مواد و پوشش ­ها- آزمایش سالت اسپری با NA CT5% و روش­ های اندازه گیری

D265316: پوشش­ های ارگانیک یا آلی بر روی پایه­ های فلزی مغناطیسی یا غیرمغناطیسی – اندازه ­گیری ضخامت باید غیر مخرب باشد.

2-2 مقررات ویژه

دستورالعمل 2000/53/CE مربوط به خودروهای از کار افتاده

3-2 سایر مدارک

ISO 1463: پوشش­ های فلزی و لایه­های اکسیداسیون- اندازه ­گیری ضخامت پوشش- روش برش میکروگرافیک

ISO3497: پوشش های فلزی- اندازه گیری ضخامت پوشش- روش اسپکتومتری اشعه های ایکس

ISO3613: لایه های تبدیل کرومات بر روی فلزات روی، کادیوم و آلیاژهای آلومینیم – روی و یا روی – آلومینیوم ، روش های آزمایش

4-2 نحوه بیان در مدارک

بدون موضوع

3-واژه نامه و تعریف

یک واژه نامه محتوی اصطلاحات فنی همراه با تعاریف مربوطه که مورد استفاده در بخش­ های فنی- مهندسی Amont Technico- Industriel بوده از طریق واژه نامه داخلی شرکت قابل دسترسی می باشد.

1-3تعاریف

پوشش روی کردن الکترولیت تحت فرایند بهم پیوسته: فرایند گالوانیزه کردن یک پوشش روی که عبارتست از مونتاژ یک به یک قطعات و قرار دادن آنها در داخل حمام های پوشش روی کاری.

پوشش روی کردن الکترولیت تحت فرایند تناژ (یا فله ای) : فرایند گالوانیزه کردن یک پوشش روی که عبارتست از وارد کردن قطعات بصورت فله­ای در یک بشکه  متخلخل از جنس پلاستیک و قرار دادن آن (بصورت دورانی) در حمام­ های مختلف پوشش روی.

پوشش روی کردن لایه لایه: فرآیند نصب (غیرالکترولیتی) یک پوشش روی لایه لایه (و در صورت لزوم آلومینیومی).

کرومات (بی­کرومات) کردن با استفاده از Cr₆: عملیاتی که عبارتست از فرو بردن قطعات پوشیده از لایه روی در یک حمام اسیدی کرومیک جهت افزایش مقاومت پوشش مربوطه در برابر خوردگی. این عملیات از این پس ممنوع شده است زیرا باعث پیدایش یک لایه اکسید کروم پیچیده Cr₆و روی می شود. عملیات فوق بایدبا علامت پسیواسیون در حمام های مخصوص محصولات Cr₃  جایگزین شود.

اپلیکاتور: قطعه ساز یا پیمانکار فرعی مسئول نصب پوشش ها

بدنه بی رنگ : بدنه پس از ماشینکاری (نصب جوشی) قبل از رنگ خوردن.

2-3 اختصارات

BS: سالت اسپری

4 – دستورالعمل های عمومی

بدون موضوع

5- قطعات مربوط به این فرآیند- ممنوعیت و محدودیت های استفاده

پوشش روی الکترولیتی پوششی است که تنها عملکرد آن محافظت در برابر خوردگی قطعات آهنی (و احتمالا قطعات آلیاژ روی) می­باشد. آن هم تا دمای ماکزیمم 150 تا 200 درجه سانتیگراد.

بنابراین پوشش روی الکترولیت باید برای پوشش قطعات زیر استفاده شود:

 قطعاتی که از آهن یا احتمالا آلیاژ روی ساخته شده­ اند.

قطعاتی که در معرض دمای پایین تر از 150 درجه سانتیگراد واقع شوند (200 درجه سانتیگراد برای پوشش های روی نیکل 12 تا 15 درصد

قطعاتی که مشخصات هندسی آنها با عمل گالوانیزه کردن به روش رسوب الکترولیتی مطابقت داشته باشد: برای مثال، در صورتی که رعایت ضخامت پوشش­ های روی الکترولیتی با مقادیر اشاره شده در بند 2-8 یا نقشه­ ها امکان پذیر نباشد، نباید از آنها استفاده نمود (رسوب الکترولیتی در اجسام تو گود غیرممکن است، مگر اینکه آندها را داخل آنها کنید).

برعکس، یک پوشش روی نیکل 12 تا 15 درصد، به دلیل سختی بالای آن می تواند برای پوشش قطعاتی که در معرض اصطکاک یا سایر قطعات قرار می گیرند مورد استفاده قرار داد. با اینحالف تاییدیه کاربردی باید بطور معمول صورت بگیرد.

از طرف دیگر عملیات تمیزکاری با اسید، گریس زدایی الکترولیتی و پوشش های روی الکترولیتی می توانند فولادهای با مشخصات مکانیکی بالا را شکننده کنند(شکنندگی از طریق هیدروژن)؛ آنچه که می تواند باعث گسیختگی های مختلف در قطعات پوشش داده شده شود. به همین  دلیل:

1- استفاده از پوشش های روی الکترولیتی در قطعات زیر ممنوع است (بجز موارد خاص که به تایید PSA رسیده باشند):

• برای کلیه قطعاتی که نیروی گسیختگی کششی آنها Rm≥1200Mpa با سختی ویکرز آن ≥372Hv باشد.
• برای قطعات ایمنی که نیروی گسیختگی کششی Rm≥1000Mpa باشد.

2- عملیات گاز زدایی (بند 3-5) الزامی می باشد:

• برای قطعاتی که نیروی گسیختگی آنها در برابر کشش Rm ≥ 1000 Mpa

یا سختی Vickers آنها HV310≥  باشد.

• برای قطعاتی  ایمنی که Rm آنها Rm≥800Mpa

1-              تعریف فرآیند

برای بدست آوردن پوشش روی الکترولیتی، مطابق با استاندارد حاضر، اجرای مراحل زیر ضروری می باشد:

1-6 گریس زدایی و اسیدشویی

قبل از پوشش روی لازم چندین بار عملیات گریس زدایی و اسیدشویی (با استفاده از عمل بازدارنده خوردگی)، شیمیایی و یا الکترولیتی (در مرحله آندی)، به طور جداگانه با شستشو بوسیله آب انجام شود.

توجه: این عملیات ها کمابیش می تواند فولادها را بسته به مشخصات مکانیکی آنها آسیب­پذیر کنند(بواسطه هیدروژن) بهمین خاطر ممنوع بوده و مستلزم عملیات گاززدایی می باشند: بند 4 را ببینید.

تذکر: تمیزکاری مکانیکی (مثلا ساچمه زنی) نیز قابل اجرا است بویژه بر روی قطعاتی که عملیات حرارتی بر روی آن ها صورت گرفته باشد.

2-6 پوشش روی الکترولیتی

پوشش روی به روش ذیل انجام می گیرد:

-در یک حمام روی خالص یا روی با آلیاژ کمی آهن و یا کبالت، در محیط قلیایی بدون سیانور. این عملیات و پوشش بدست آمده در این استاندارد با حرف z مشخص شده است.

ضخامت پوشش باید با الزامات بند 7 مطابقت داشته باشد.

توجه: در مورد قطعات چدنی یا فولاد فورج (و تنها در این مورد)، پوشش روی را می­توان در محیط های اسیدی انجام داد. چه در مورد ضخامت کلی پوشش، و یا بخشی از ضخامت پوشش (در این روش، معروف به "روی Duplex" ) پوششی از روی اسید با ضخامت چند میکرون، بهمراه یک پوشش روی خالص یا آلیاژ روی در محیط قلیایی استفاده می شود. این روش ها امکان چسبندگی بالای پوشش بر روی قطعات چدنی یا فولاد فورج را ایجاد می نمایند.

• در یک حمام روی و نیکل ، در یک محیط قلیایی بدون سیانور. این عملیات و پوشش بدست آمده در این استاندارد با حروف ZNI مشخص شده است.

ضخامت روی نیکل، و درصد نیکل Ni پوشش باید با الزامات بند 7 مطابقت داشته باشند.

نکته: در مورد قطعات چدنی یا فولاد فورح (و تنها در این مورد)، استفاده از پوشش روی نیکل (12 تا 15 درصد Ni) در یک محیط قلیایی ضروری است.

توجه: عملیات پوشش روی کمابیش باعث شکنندگی فولادها خواهند شد (بند 4 را ببینید). در برخی کلاس های فولاد پوشش روی ممنوع است؛ برای سایر کلاس­ها عملیات گاززدایی باید انجام شود.

3-6 گاززدایی (سمبل D(

 اين عمليات،که دراين استانداردباحرف D مشخص شده است،بايدماکزيمم بمدت۴ساعت پسازخروج قطعا تازحمام روي انجام شود. اين کاربايدپيش ازمراحل پسيواسيون وتكميل كاري ارگانيک يامعدني(topcoat) انجام شود،مگردرموردپوشش هاي روي نيکل که براي آن هاگاززدايي راميتوان پسازپسيواسيون ومرحله تكميل كاري انجام داد.

قطعاتبايددريک کوره تهويه بادرجه حرارت مينيمم۲۰۰درجه سانتيگراد )دمايقطعه(به مدت مينيمم۴ساعت قرارداده شوند.

وقتی حرف D در کنار نام یک پوشش بر روی نقشه اشاره شده باشد، پوشش روی باید با توجه به کلاس های فولاد اشاره شده در بند 4 انجام شود.

نکته: روی لایه ای (استاندارد  B15 3320) نیازی به عملیات گاززدایی ندارد زیرا موجب شکنندگی فولادها نمی گردد، بشرطی که عمل تمیزکاری مکانیکی و نه شیمیایی بر روی آن صورت بگیرد.

4-6 پسیواسیون یا پسیو کردن

این عملیات باعث افزایش مقاومت پوشش در برابر خوردگی شده بدین ترتیب که خوردگی لایه از جنس روی خالص یا آلیاژ روی را به تاخیر انداخته و بهمراه لایه تکمیل کاری آن باعث رنگ دهی پوشش می گردد.

این پسیواسیون حتما باید بر روی محصولات حاوی کروم 3 ظرفیتی انجام شود.

استفاده از محصولات محتوی کروم 6 ظرفیتی از این پس ممنوع شده است: استاندارد B20 0250 را ببینید.

به دلیل استفاده از محصولات حاوی کروم 3، امکانات مربوط به رنگ پوشش ها بسیار محدود شده است:

• برای پوشش های روی خالص یا روی با آلیاژ آهن و یا کبالت، رنگ آن باید سفید یا مایل به آبی (سمبل B) یا استثنائا، بدلایل ظاهر قطعه، مشکل (سمبل N) باشد.
• در مورد پوشش های روی نیکل، عمل اجباری پسیواسیون با کروم 3 باید با عدد 3 نمادگذاری شود. رنگ پوشش باید نقره ای (سمبل یا حرف A) با استثنائا، بدلایل ظاهر قطعه، مشکی (سمبل N) باشد.

نکته 1: در دستورالعمل اروپایی 2000/53/CE مورخ 21/10/2000 مربوط به خودروهای اسقاطی یا از کار افتاده (VHU)، استفاده از Cr6 یا کروم 6 درتمامی قطعات با مجموعه های خودروی تجاری در اروپای از تاریخ 01/07/2003 ممنوع اعلام شده است. با اینحال، لیستی از موارد کاربردی استثنا در ضمیمه 2 این دستورالعمل آمده که بموجب آن استفاده از کروم 6 یا CrVI  در پوشش های ضد زنگ را تا تاریخ 1 ژوئیه 2007 مجاز می­نماید (با اصلاع از آخرین بازنگری انجام شده در مورد ضمیمه 2 دستورالعمل فوق در سپتامبر 2005، مهلت پایانی استفاده از این ماده تا 1 ژوئیه 2008 در اتصالات روی شاسی تمدید شده است).

نکته 2: از آنجا که استفاده از رنگ مشکی در پسیواسیون در حال حاضر دشوارتر و پرهزینه تر بوده و نسبت به پسیواسیون با رنگ های نقره ای یا سفید، قابلیت مقاومت در برابر خوردگی آن کمتر است، بنابراین رنگ مشکی فقط باید در حالت های استثنا مورد استفاده قرار گیرد.

5-6 تکمیل کاری

این عملیات عبارتست از قرار دادن یک پوشش آلی، معدنی ، یا آلی – معدنی با ضخامت چند میکرون، برای یکدست و یکنواخت نمودن یا تقویت رنگ پوشش، تقویت پوشش ضد زنگ (با به تاخیر انداختن خوردگی سفید)، و یا تخصیص یک ضریب اصطکاک مشخص به پوشش.

چهار (4) امکان وجود دارد:

1-    تکمیل کاری ممنوع است:

استفاده از تکمیل کاری را می توان در مورد زیر ممنوع کرد:

فریم قطعات پلاستیکی/ فلزی (وقتی فریم قطعه از چسباندن، پوشش روی شده باشد).

قطعاتی که دارای عملکردهای الکتریکی هستند (انتقال جریان از بین قطعه پوشش روی شده): تکمیل کاری کما بیش به لحاظ الکتریکی مقاوم است.

قطعات آببندی، یا قطعاتی که در تماس دائمی با سیالات قرار دارند (روغن، ضدیخ، روغن ترمز، فرمان هیدرولیک، مایع خنک کننده ...)

مثال: در پوشها، دربها، ... هرچند تکمیل کاری در صورتی که به لحاظ کاربردی مشکلی نداشته باشد قابل اجرا خواهد بود.

2-  تکمیل کاری فایده ای ندارد، اما ممنوع نیست:

این مورد به قطعات نصب شده درداخل اتاق خودرو یا در زیر کاپوت مربوط می شود و به استثنای قطعات چند کاره (مثلا نصبیات و بست ها )، کمتر در معرض خوردگی قرار می گیرند.

3-تکمیل کاری تقویتی بر روی پوشش های ضد زنگ الزامی است:

این مورد به قطعاتی مربوط می شود که در خارج اتاق نصب شده و در معرض خوردگی قرار دارند (بجز قطعات رزوه دار).

4-تکمیل کاری با هدف روانکاری الزامی است:

این نوع تکمیل کاری به قطعاتی مربوط می شود ه رزوه دار باشند(به استثنای قطعات رزوه دار نصب شده بر روی بدنه بدون رنگ)، زيرااينکارباعثميشوديکضريباصطکاکمعينبهپوششمورداستفادهدادهشود. بجزمواردخاص اشارهشدهبرروينقشهيابررويمدارکاستاندارد،ضريباصطکاکپوششبايدبرابربا03/0 ±15/0باشد (اين ضریب باید مطابق با استاندارد C10 0054 تعیین شده باشد.

بجزقطعاترزوهدار(بهاستثنايقطعاتچندکاره) کهدرداخلاتاقنصبمي­شوند(نکته۳درجدولبند۷راملاحظه فرمائيد)، پوشش مورداستفادهبراياينقطعاتبايدازجنسرويباآلياژنيکل(۱۲تا۱۵درصد(Ni باشد. پوشش فوق

بايدباالزاماتZNI A3L یا ZNI N3L یا ZNIDA3L یا ZNIDN3L که در استاندارد B15 4102 تعریف شده مطابقت داشته باشد، ضمن اینکه استفاده از محصولات پوشش روی شده، پسیواسیون شده یا تکمیل کاری شده مورد تایید PSA اجباری است. نام های تجاری محصولات تایید شده در ضمیمه استاندارد B15 4102 اشاره شده اند.

2-  نماد یا سمبل

پوشش های روی الکترولیتی طبقايناستانداردبايدباحروفيااعداديکهنشانگرفرايندونوعپوششروي،ونيز الزاماتلازمالاجرا،ميباشند،درنقشههايامدارکاستانداردنمادگذاريشوند.

1-   درموردپوششهايرويخالصيارويباآلياژآهنوياکبالت،نمادگذاري،بويژهدراينمورد(بجزمواردخاص پوشش روی برای محافظت در انبار (ZBS) با پوشش روی همراه با رنگ (Z10)، نکات زیر را شامل می شود:

• حرف Z که مستلزم اعمال یک پوشش الکترولیت روی خالص یا روی با آلیاژ آهن و یا کبالت در حمام قلیایی بدون سیانور می باشد (بجز در مورد قطعات از جنس چدن یا فولاد فورج بند 2-6 را ببینید) .
• اعداد 10، 15، 20 یا 30 که به مینیمم ضخامت (برحسب میکرون) پوشش های روی خالص یا روی با آلیاژ آهن و یا کبالت، بسته به کاربرد، اشاره می نمایند.
• حرف D (که مستلزم عملیات گاز زدایی است که در بند 3-6 در مورد کلاس های فولاد (بند 4) اشاره شده است مربوط می شود). عدم وجود حرف D به معنی این است که عملیات گاز زدایی دیگر ضروری نیست.
• حرف FB یا FN یا FBR یا FNR (بندهای 4-6 و 5-6 را ببینید):

FB: پسیواسیون بدون تکمیل کاری با رنگ سفید یا رنگ مایل به آبی با استفاده از کروم 3 اجباری است (در صورتی که تکمیل کاری ممنوع یا بی فایده باشد).

FN: پسیواسیون بدون تکمیل کاری با رنگ مشکی با استفاده از کروم 3 اجباری است (در صورتی که تکمیل کاری ممنوع یا بی فایده باشد).

FBR: پسیواسیون با رنگ سفید یا رنگ مایل به آبی با استفاده از کروم 3 همراه با تکمیل کاری تقویتی اجباری است.

FNR: پسیواسیون با رنگ مشکی با استفاده از کروم 3 همراه با تکمیل کاری تقویتی اجباری است.

2- در صورت استفاده از پوشش روی نیکل (12 تا 15 درصد Ni ) نمادگذاری و بویژه در این مورد شامل نکات زیر می باشد:

• حروف ZNI که استفاده از پوشش های الکترولیت روی با آلیاژ نیکل (12 تا 15 درصد Ni) در حمام قلیایی بدون سیانور را الزامی مینماید(بجز در مورد قطعات از جنس چدن یا فولاد فورج: بند 62 را ببنید).
• حرف  D (که مستلزم عملیات گاز زدایی است که در بند 3-6 در مورد کلاس های فولاد (بند 5) بدان اشاره شده است مربوط می شود) عدم وجود D به معنی اینست که عملیات گاز زدایی دیگر ضروری نیست.
• یکی از حروف A یا N (که نشانگر رنگ پوشش الزامی PSA می باشد).

A: رنگ نقره ای

N: رنگ مشکی

• عدد 3 که به موجب آن پسیواسیون باید با محصولات کروم 3 انجام شود: بند 4-6 را ببینید .

نکته: در این استاندارد، از این پس هرگونه پسیواسیون با کروم 6 (شش وجهی) ممنوع است.

• یکی از حروف L، R، I،  P(نشان دهنده اینست که استفاده از لایه تکمیل کاری ممنوع است یا بی فایده است، یا الزامی است و از چه نوع): بند 5-6 را ببینید.

P: تکمیل کاری ممنوع است (بند 1-5-6)

I: تکمیل کاری بی فایده است اما ممنوع نمی باشد (بند 2-5-6)

R: تکمیل کاری تقویتی برای پوشش های ضد زنگ بهبود یافته (بند 3-5-6)

L: تکمیل کاری با هدف روانکاری در قطعات رزوه دار (پیچ، مهره، پیچ جوش ... پوشش روی شده در فرآیند آویزه­ای): بند 4-5-6 را ببینید. اگر ضریب اصطکاک درخواست شده متفاوت از 03/0 ±15/0 باشد، باید آن را بر روی نقشه یا مدارک استاندارد اشاره کرد.

توجه: رنگ مشکی (N) باید تنها در موارد استثنایی یا فقط بدلایل ظاهر قطعه مشخص شود (نکته 2 در بند 4-6 را ببینید).

نمونه نمادگذاری:

Z15 FBR ، استاندارد B15 4101 به معنی پوشش الکترولیت روی خالص یا روی با آلیاز آهن و یا کبالت در حمام قلیایی بدون سیانور (بجز در مورد قطعات از جنس چدن یا فولاد فورج)، ضخامت مینیمم 15 میکرون، بدون گاز زدایی، به همراه پسیواسیون با استفاده از کروم 3 به رنگ سفید یا مایل به آبی و تکمیل کاری تقویتی.

ZNIDA3R، استاندارد B15 4101 به معنی پوشش الکترولیت روی نیکل (با 12 تا 15 درصد Ni) در حمام قلیایی بدون سیانور (بجز در مورد قطعات از جنس چدن یا فولاد فورج)، با گاززدایی اجباری به مدت 4 ساعت در دمای مینیمم 200 درجه سانتیگراد ، رنگ نقره ای، به همراه پسیواسیون با استفاده از کروم 3 و تکمیل کاری تقویتی.

سمبل پوشش ها که در نقشه ها یا مدارک استاندارد تعریف شده اند، در آخرین ستون جدول «پوشش روی با توجه به نوع قطعه و نصب آ؛ن» در زیر اشاره شده است. کار را با بررسی کلیه موارد خاص شروع کنید. اگر قطعه مربوطه با این موارد خاص مطابقت نداشته باشد، سمبل مربوط به قطعات رایج یا قطعه ایمنی مرتبط با قطعه مورد نظر را انتخاب نمایید.

پوشش روی باید برمبنای نوع قطعه و محل نصب آن انجام گیرد.

1. پوشش باید با تمامی الزامات تعریف شده در استاندارد B15 4102 مطابقت داشته باشد و یا محصولات تجاری مورد تایید PSA و اشاره شده در استاندارد B15 4102 تهیه شده باشد.
2. عملیات گاززدایی باید یکبار (حرف D باید به سمبل های موجود در ستون آخر جدول اضافه شود)
3. قطعات رزوه دار (بجز قطعات چند منظوره) که درداخل اتاق خودرو و نه بدنه بدون رنگ نصب می شوند را می توان با یک پوشش روی خالص الکترولیتی یا  روی یا آلیاژ آهن و یا کبالت به ضخامت 10 میکرون پوشش داد. پوشش مربوطه باید یک مرتبه با کروم 3 پسیواسیون شده و به منظور روانکاری تکمیل کاری شود (سمبل Z10 FBL یا Z10 FNL)
4. با اینحال، تکمیل کاری تقویتی می تواند پس از بررسی عدم وجود ناسازگاری بین مایع یا سیال بکار رفته در اتومبیل و تکمیل کاری مورد نظر انجام شود.

8-مشخصات والزامات پوشش ها

1-8 ترکیب پوشش ها

پوشش های از جنس روی یا آلیاژ نیکل باید دارای 12 تا 15 درصد Ni با وزن معین باشند (کنترل های لازم باید با استفاده از اشعه X مطابق با روش ISO 3497 انجام شوند).

تمامی عملیات های پسیواسیون باید با محصولاتی انجام شود که محتوی کروم 3 باشند: از عدم وجود کروم 6 در محصولات استخراجی پس از وارد کردن قطعات پوشش روی شده در آب جوش مطابق با روش ISO 3613-2000 اطمینان حاصل نمایید؛ آثار احتمالی کروم 6 باید کمتر از مقدار تعیین شده در استاندارد B20 0250  حاصل شود؛ آثار احتمالی فلزات سنگین باید در مقداری کمتر از آنچه در استاندارد B20 0250 تعیین شده باشد.

2-8 ضخامت پوشش روی یا آلیاژ روی

اندازه گیری ضخامت باید با استفاده از اشعه X کنترل شود (روشISO 3497)

در صورت اختلاف نظر بین قطعه ساز و PSA، اندازه گیری ضخامت باید با برش میکروگراف (روش ISO 1463) انجام بگیرد.

ضخامت پوشش باید الزامات مندرج در جدول زیر مطابقت داشته باشد.

نکته 1- در صورت عدم دسترسی به ابزار اندازه گیری به کمک اشعه X، ضخامت پوشش را می توان به طور تقریبی و در برخی شرایط به کمک یک دستگاه اندازه گیری القایی مغناطیسی تعیین کرد (روش D26 5316)؛ البته این روش امکان اندازه گیری یا تعیین مقدار Ni را نمیدهد.

نکته 2- بجز وارد مغایر اشاره شده بر روی نقشه، تمامی نواحی قطعه بطور الزامی با پوشش های به ضخامت تعیین شده در جدول زیر پوشش داده شود.

نواحی بدون پوشش و نواحی که ضخامت پوشش در آنجا مقدار خاصی را نشان می دهد باید بر روی نقشه اشاره شوند.

نکته3- قطعات رزوه کاری شده نیز باید در مراحل مختلف با پوشش کنترل شوند: برای اطلاع از مشخصات قطعات مختلف رزوه کاری شده به استانداردهای مربوطه مراجعه نمایید.

3-8 رنگ و شکل ظاهری

رنگ پوشش باید با رنگ تعیین شده در نقشه یا مدارک استاندارد مطابق باشد.

در صورتی که پوشش روی قطعه پسیواسیون و تکمیل کاری شده باشد، رنگ تمامی نواحی قطعه باید یکدست و یکنواخت باشد؛ تغییرات رنگ در زیر نور بر روی یک پوشش تکمیل کاری نشده مجاز است.

4-8 چسبندگی و مقاومت در برابر شوک های حرارتی

این دو مشخصه باید در هنگام قرار دادن قطعه پوشیده در داخل یک کوره خشک بررسی شوند. دمای کوره باید °C5 ±°C200 باشد(بجز در مورد قطعاتی که از فلز روی با آلیاژ نیکل پوشیده شده باشند که در این صورت دمای کوره باید °C5 ±°C300باشد).

بلافاصله پس از رسیدن دمای قطعه به °C5 ±°C200(یا °C5 ±°C300)، فورا آنرا تا چند ثانیه در داخل یک ظرف آب با دمای °C5 ±°C20 غوطه ور کنید.

الزامات: مشاهده هرگونه متورق شدن و تاول یا تورم بر روی پوشش ها با چشم غیر مسلح ممنوع است.

5-8 مقاومت در برابر سالت اسپری (D17 1058)

این آزمایش ابتدا باید بر روی قطعاتی انجام شود که حداقل 24 ساعت دردمای °C5 ±°C20 انبار شده، دوم برروی قطعاتی که به مدت 1 ساعت در داخل کوره خشک با دمای °C2 ±°C120 (دمای قطعه) سپس به مدت 24 ساعت مینیمم در دمای °C5 ±°C20 قرار داده شده باشند.

تعاریف:

• پوشش سفید رنگ: تغییر مختصر رنگ اولیه پوشش ناشی از اکسیداسیون سفید درترک ها یا درزهای ریز پوشش.
• اکسیداسیون سفید رنگ: خوردگی پوشش روی که به ظاهر شدن اکسیدهای سفید حجیم تعبیر میشود. اکسیداسیونی که به از بین رفتن لایه های تکمیل کاری یا پسیواسیون (موضعی یا سراسری) منجر خواهد شد. مرحله اکسیداسیون سفید زمانی است که 5 درصد از سطح قطعه اکسیده شده باشد.

6-8 ضریب اصطکاک

این الزامات تنها به پوشش هایی مربوط می شوند که سمبل آن ها حرف L باشد.

اندازه گیری ضریب اصطکاک باید با روش اشاره شده در استاندارد C10 0054 صورت بگیرد.

ضریب اصطکاک به دست آمده باید برابر با 03/0±15/0 باشد، مگر اینکه ضریب اصطکاک خاصی بر روی نقشه یا مدارک استاندارد مرتبط با قطعه اشاره شده باشد.

9- کنترل فرایند پوشش روی کاری توسط اپلیکاتور

اپلیکاتور تنها فرد مسئول در قبال مشتری در مورد مطابقت پوشش ها با الزامات این استاندارد می باشد. قابل قبول تحویل از سوی اپلیکاتور باید با نمونه های اولیه با فرآیند مشخص پوشش روی الکترولیتی (با نام های مرجع تجاری محصولات به کار رفته) و نیز گزارش آزمایشات انجام شده از سوی وی جهت اثبات مطابقت پوشش با الزامات این استاندارد همراه باشد. هرگونه تغییر در فرایند مورد استفاده منوط به ارائه EI با نمونه های اولیه جدید از محصولات خواهد بود.

الزامات مربوط به مقاومت در برابر سالت اسپری2/1

1. مواد زیر تا 200 ساعت BS مجاز است:

• وجود یک پوشش با لایه سفید رنگ (تعریف بند 5-8 را ببینید.)
• اکسیداسیون سفید با پوشش مینیمم 5 درصد سطح قطعه
• وجود اکسیداسیون سفید بر روی لبه ها

1. بدون نقطه زنگ قرمز
2. ظاهر شدن اکسیداسیون سفید باید بیشتر از 100 ساعت سالت اسپری (بجای 200 ساعت) باشد، بویژه در پوشش های Z30، Z20، Z15 که نباید تکمیل کاری تقویتی R را بر روی آنها انجام داد.

استاندارد ملی شماره  2181

پوشش ­های فلزی-  پوشش ­های الکتروترسیبی نیکل

Metallic coatings – Electrodeposited coatings

of nickel

دویست وچهل ونهمین کمیته ملی استانداردمکانیک وفلزشناسی مورخه 23

رئیس                                        سمت یانمایندگی

همایون عقیلی(لیسانس مهندسی متالوژی)             موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی ایران

اعضا

احسانی،ابوالفضل(فوق لیسانس اقتصاد)    وزارت صنایع و معادن ایران

بردبار،منصوره(کمک کارشناس)                   موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی ایران

پیروزبخت،نیره(فوق لیسانس متالورژی)        موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی ایران

قدیمی،فریده(فوق لیسانس شیمی)                      اداره کل استانداردو تحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

قزلباش،پریچهر(لیسانس فیزیک)               موسس هاستانداردوتحقیقات صنعتی ایران

محرمی،مهرداد(فوق لیسانس متالورژی)    مرکزپژوهش متالورژی رازی

نوروزی، سعید (دکتری)                 مشاورونماینده ریاست موسسه استانداردو                                                تحقیقات صنعتی ایران

دبیر

نوروزیزاده،حمیرا(لیسانس مهندسی صنایع)   نماینده مدیریت هماهنگی تدوین استاندارد دبیر

کمیسیون پوشش­ های فلزی-پوشش ­های الکتروترسیبی نیکل

رئیس                                            سمت یانمایندگی

منصوری،یعقوب(دکتریشیمی)                     دانشگاه محقق اردبیلی

اعضا

آقایی لشکری،وحید        (فوق لیسانس متالوژی)         شرکت کلیداورنگ

اسدی،علیرضا(لیسانس شیمی)                   اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

خسروی پور،محمدعلی(فوق لیسانس متالوژی)     تراکتورسازی تبریز

قدیمی،فریده(فوقلیسانس شیمی)                          اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

منطقی،زهرا(لیسانس مهندسی شیمی)     شرکت ملی گازایران

دبیر

الفت،علیرضا(فوق لیسانس مهندسی شیمی)         اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

پیش گفتار

استاندارد " پوشش های فلزی-پوشش های الکتروترسیبی نیکل" که نخستین بار در سال 1372 تهیه گردیده بر اساس پیشنهادهای رسیده و بررسی و تایید کمیسیون فنی مربوطه برای دومین بار مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در دویست و چهل و نهمین کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلز شناسی مورخ 23/3/85 مورد تصویب قرار گرفته است اینک به استناد بند یک ماده سه قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 بعنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود. برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفت های ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات، استانداردهای ملی ایران در موقع لزوم و تجدید نظر خواهد شد و هر گونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استانداردها ارائه شود، در هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوطه مورد توجه قرار خواهد گرفت بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ملی ایران باید از آخرین تجدیدنظر آنها بهره گیری کرد. در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط و نیازهای جامعه، در حد امکان بین این استاندارد و استاندارد ملی کشورهای صنعتی پیشرفته هماهنگی ایجاد شود. منابع و مĤخذی که برای تهیه این استاندارد به کار رفته به شرح زیر است

-1 استانداردملی ایران بشماره 2181(سال1372): پوشش­ های فلزی– آبکاری نیکل

2- ISO 1458 (2002) : Metallic coatings – Electrodeposited coatings of nickel.

پوشش ­های فلزی-پوشش ­های الکتروترسیبی نیکل

1  هدف ودامنه کاربرد

هـدف از تدویـن ایـن اسـتاندارد تعییـن الزامات برای پوششهای الکتروترسیبی نیکل است که بر روی آهن و فـولاد، آلـیاژهای روی، مـس وآلـیاژهای مسـی، آلومینیوم وآلیاژهای آلومینیوم، جهت بهبود ظاهر و مقاومت به خوردگـی نشـانده می شود. بعلاوه این استاندارد الزامات پوشش های نیکل به انضمام مس را مشخص می کند که بـر روی آهـن و فولاد و آلیاژهای روی نشانده می شود. شناسه پوشش ها که در ضخامت و نوع متفاوت هستند، مشـخص شـده و راهنمایـی برای انتخاب پوشش مناسب با شرایط کاری می باشد که محصول پوشش داده شده در معرض آن شرایط قرار میگیرد. ایـن اسـتاندارد شـرایط سـطح لازم بـرای فلز پایه قبل از فرایند پوشش را دارا نمی باشد و برای پوشش دادن بر روی ورق یا سیم های عریان در شکل ها یا بسته ای باریک یا مارپیچ فلزی قابل استفاده نمی باشد. الـزامات بـرای پوشـش هـای نـیکل – کروم و مس – نیکل – کروم برای زیرآیندهای فلزی در استاندارد (بند 1 و برای پوشش های مشابه برای مواد پلاستیکی در استاندارد (بند 2 مرجعشناسی مـرجع شناسـی ایـن استاندارد) ایـن اسـتاندارد) آورده شـده اسـت. اسـتانداردهای (بند 3و4 مرجع شناسی این استاندارد) الزامات پوشش های نیکل و کروم را برای فرآیندهای مهندسی ارائه می کند

2  مراجع الزامی

مـدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. به این ترتیب آن مقـررات جزئـی از ایـن اسـتاندارد محسـوب مـی شـود. در مـورد مـراجع دارای تـاریخ چاپ و یا تجدید نظر، اصـلاحیه هـا و تجدیدنظـرهای بعدی این مدارک مورد نظر نیست. معهذا بهتر است کاربران ذینفع این استاندارد امکـان کاربرد آخرین اصلاحیه ها و تجدید نظرهای مدارک الزامی زیر را مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بـدون تـاریخ چـاپ و / یـا تجدید نظر، آخرین چاپ و / یا تجدید نظر آن مدارک الزامی ارجاع داده شده مورد نظر است

2-1 ISO 1463, Metallic and oxide coatings – Measurement of coating thickness – Microscopicalmethod.

2-2 ISO 2064, Metallic and other inorganic coatings – Definition and conventions coating themeasurement of thickness .

2-3 ISO 2079, Surface treatment and metallic coatings – General classification of terms.

2-4 ISO 2080, Surface treatment and other inorganic coatings – Vocabulary.

2-5 ISO 2177, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Coulometricmethod by anodic dissolution.

2-6 ISO 2361, Metallic coatings – Electrodeposited nickel coatings on magnetic and nonmagneticsubstrates - Measurement of coating thickness – Magnetic method.

2-7 ISO 2819, Metallic coatings on metallic substrates– Electrodeposited and chemicallycoatings – Review of method available for testing adhesion.

2-8 ISO 3497, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – X-ray spectrometricmethods.

2-9 ISO 3543, Metallic and non-metallic coatings – Measurement of thickness – Betabackscatter method.

2-10 ISO 3882, Metallic and other inorganic coatings – Review of methods of measurement ofthickness.

2-11 ISO 4519, Electrodeposited metallic coatings and related finishes – Sampling proceduresfor inspection by attributes.

2-12 ISO 9220, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Scanning electronmicroscope method.

2-13 ISO 9227 (1990), Corrosion tests in artificial atmospheres – Salt spray tests

2-14 ISO 9587, Metallic and other inorganic coatings – Pretreatments of iron or steel to reducethe risk of hydrogen embrttlement.

2-15 ISO 9588, Metallic and other inorganic coatings – Post-coating treatments of iron or steelto reduce the risk of hydrogen embrttlement.

2-16 ISO 10289 (1999), Methods for corrosion testing of metallic and other inorganic coatingson metallic substrates – Rating of test specimens manufactured and articles subjected tocorrosion tests.

2-17 ISO 16348, Metallic and other inorganic coatings – Definitions and conventionsconcerning appearance.

3     تعاریف واصطلاحات

تعاریف واصطلاحات این استاندارددراستانداردهای بند2-2و 2-3و 2-4و 2-17  آورده شده است.

4      اطلاعات فراهم شده توسط مشتری به هنگام آبکاری

4-1  اطلاعات ضروری

لازم است مشتری طبق این استاندارد ملی و به هنگام سفارش طرح ها جهت آبکاری یکسری اطلاعات را که در ایـنجا بـه آنها اشاره شده است آماده کند. اطلاعات ذیل بصورت قرارداد یا سفارش خرید یا نقشه های مهندسی می باشد:

4-1-1 شناسه(بخش 6 را ببینید)

4-1-2 ظاهـر خواسـته شـده، از قبـیل روشـن، جلا (بند 6-3 و 7-1 را ببینید) یا به جای آن نمونه هایی که نشان دهنده محدوده نهایی توسط مشتری برای اهداف مقایسه ای ارائه می گردد.

4-1-3 نشان دادن سطوح اصلی و مهم در نقشه قسمتها یا تهیه نمونه های علامت دار.

4-1-4 نوع آزمون خوردگی (جدول 6 و بند 7-5 را ببینید).

4-1-5 نوع آزمون چسبندگی(بند 7-4 را ببینید).

4-1-6 میزان عیوبی که قادر است روی سطوح کم اهمیت تحمل شود (بند 7-1 را ببینید).

4-1-7 مکـانهـای روی سطوح اصلی برای اثرات تماس که چنین اثراتی غیرقابل اجتناب هستند ( بند7-1 را ببینید)

4-1-8 روش نمونه گیری و سطوح قابل قبول ( بخش 8 را ببینید).

4-1-9 اسـتحکام کششـی فـولاد و هـر گونه الزاماتی که برای قبل یا بعد از عملیات مختلف روی آهن یا فولاد جهت کاهش خطر هیدروژن تردی، بعلاوه روش های آزمون ترد شدن هیدروژنی است (بند 7-8 و7-9 را ببینید).

4-2      اطلاعات تکمیلی

اطلاعات ذیل ممکن است در موقع ضرورت توسط خریدار تهیه شود:

1-2-4  الزامات آزمون STEP  (بند 7-6 را ببینید).

4-2-2 الـزامات ضـخامت روی سـطوحی که توسط یک توپ به قطر 20 میلیمتر تماس ندارند (بند 7-2 را ببینید).

5-2-3 اینکه آیا زیر لایه مس لازم است یا خیر؟ (6-1-پ و 6-2 را ببینید).

5     عددشرایط کاری

عـدد شـرایط کـاری، جهـت مشخص کردن درجه محافظت های لازم وقتی که مرتبط با شدت شرایطی که یک محصول در معرض آن است توسط خریدار بکار میرود، طبق مقیاس زیر می باشد:

3- شدید                        2-متوسط                     1- ملایم

شاخص شرایط سرویس برای تعدادی از شرایط کاری متفاوت در پیوست الف آورده شده است.

6      طراحی

6-1 کلـیات - طراحـی پوشش به معنی مشخص کردن فلز پایه و انواع و ضخامت پوشش های مناسب برای هر شرایط کاری میباشد (جداول 1 تا 4 برای زیر آیندهای مختلف را ببینید) که شامل موارد زیر می باشد.

6-1-1 عبارت – "پوشش آبکاری"؛ شماره این استاندارد ملی که با یک خط همراه است.

6-1-2 نمـاد شـیمیائی بـرای فلـز پایـه (یا برای فلز اصلی در صورت آلیاژ بودن) که در ادامه با خط مورب همراه است.

/ Fe برای آهن وفولاد                    /Zn  برای آلیاژهای روی           / Cu  برای مس وآلیاژهای مس  /Al            برای آلومینیوم وآلیاژهای آن.

6-1-3 نمـاد شـیمیائی مـس(Cu ،(اگـر مس یا پوشش های برنجی دارای بیش از 50 %مس باشد بعنوان یک زیر لایه بکار می رود.

6-1-4 عددی مشخص کننده حداقل ضخامت پوشش مس در صورت کاربرد بر حسب میکرومتر.

6-1-5 یک حرف مشخص کننده نوع مس در صورت کاربرد (بند 6-2 را ببینید).

.(Ni ) نیکل شیمیائی نماد 6-1-6

6-1-7 یک عدد مشخص کننده حداقل ضخامت موضعی پوشش نیکل بر حسب میکرومتر.

6-1-8 اختصاص حرفی برای نوع پوشش نیکل (بند 6-3 را بینید).

6-1-9 در صـورت اسـتفاده از لایـه رویـی بـر روی نـیکل، نماد شیمیائی و یک عدد نشانگر حداقل ضخامت موضـعی بـاید بـه شناسه پوشش افزوده شود. و در صورتی که لایه رویی یک الکتروترسیبی باشد، نماد شیمیائی اجـزای آلـیاژ اصـلی استفاده می شود. در صورت استفاده از یک فلز گران بها از قبیل طلا و نقره بعنوان لایه رویی، پس از نماد شیمیائی عددی در پرانتز که شامل حداقل مقدار فلز گران بها در لایهرویی است و بعنوان درصد جرم با یک عدد اعشاری بیان میشود ( مثال های آورده شده در بند 6-4 را ببینید).

جدول1  – پوشش های نیکل ومس بانضمام نیکل روی فولاد

جدول-2 پوشش های نیکل ومس بانضمام نیکل روی آلیاژهای روی

جدول3- پوشش ­های نیکل روی مس وآلیاژهای مس

جدول4-  پوشش های نیکل روی آلومینیوم وآلیاژهای آلومینیوم

6-2   انوع پوشش ­های مس

نوع مس توسط نمادذیل بایدمشخص شود:

a       برای مس چکش خوارالکتروترسیب شده محلول­ های نوع اسیدی

6-3   انواع پوشش های نیکل

نوع پوشش نیکل توسط نماد ذیل باید مشخص شود::

b برای نیکل الکتروترسیب شده در شرایط کاملا روشن.

p برای نیکل تیره یا نیمه براق که بطور مکانیکی براق شده است.

s برای نیکل کدر یا نیمه براق، که نباید بطور مکانیکی براق شده باشد.

d پوششهای سه لایه یا دو لایه، که الزامات آن در جدول 5 آورده شده است.

6-4    نمونه­ ای ازیک شناسه

یـک پوشـش روی فـولاد شـامل حداقـل 20میکرومـتر از مـس نرم چکشخوار (Cu20a (باضافه 30 میکرومتر (حداقل) نیکل روشن (Ni30b (بصورت زیر طراحی میشود:

پوشش ­های آبکاری    ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b

پوشـش بالائـی آبکـاری شـده بـا حداقـل 2 میکرومتر طلا، شامل 98 %جرمی طلا به شرح زیر طراحی میشود:

[Au(98,0)2]

پوشش ­های آبکاری      ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b Au(98,0)2

یـادآوری – برای سفارش، جزئیات مشخصات محصول نباید منحصرا شامل طراحی باشد، بلکه باید شامل عبارات واضح از سایر الزاماتی که برای سرویس دهی محصول ویژه است، باشد (بخش 4 را ببینید)

7         الزامات

1-7    شکل ظاهری

روی سـطح نـباید عـیوب قابل مشاهده آبکاری مثل تاول زدن ها، حفره ها، زبری، ترکها، سطوح بدون آبکاری، لـکهـا یـا تغییررنگ داشته باشد. محدوده اثراتی که روی سطح فرعی میتواند آشکار شود باید توسط مشتری مشـخص شـود. هـر جـا کـه اثـرات تماس روی سطوح اصلی اجتناب ناپذیر باشند، مکان آنها روی سطح بایدتوسـط مشـتری مشـخص شـود. شـکل ظاهـری باید یکنواخت و از رنگ توافقی باشد و نمونههای آماده شده مصنوعی باید برای اهداف مقایسهای بکار رود (بند 4-1-2 را ببینید)

7-2    ضخامت موضعی

ضـخامت پوشـش مشـخص شده در شناسه باید کمترین ضخامت موضعی باشد کمترین ضخامت موضعی یک پوشـش حاصـل از الکتروترسیبی باید در هر نقطه روی سطح اصلی اندازهگیری شود تا آنجائی که با یک گلوله به قطر 20 میلیمتر بتواند تماس یابد مگر در مواردی که توسط مشتری ارائه شود. ضخامت پوشش الکتروترسیبی باید توسط یکی از روشهای ارائه شده در پیوست ب اندازه گیری شود.

الزامات لازم برای پوششهای دولایه و سهلایه در جدول 5 آورده شده است.

7-3    پوشش های دولایه وسه لایه نیکل

الزامات لازم برای پوششهای دولایه و سه لایه در جدول 5 آورده شده است

..

جدول5 - الزامات برای پوشش ­­های دولایه وسه لایه نیکل

4-7    چسبندگی

پوشـش بـاید بـه قـدر کافـی به فلز پایه چسبیده و لایه های مجزا از یک پوشش چند لایه باید به همدیگر بطور مناسب بچسبد. برای این آزمون به استاندارد بند 2-7 مراجعه شود

. نباید هیچ تفکیک پوشش از زیرآیند لایه میان لایه های پوشش اتفاق بیافتد.

.

یـادآوری – لازم اسـت شـخص آبکار روشی برای آماده سازی قبل از نتایج آبکاری در سطح تعیین کند که قادر به برآوردن الزامات این بخش باشد

7-5 مقاومت درمقابل خوردگی در ) CASS پاشش نمک اسیداستیک)

قطعـات پوشش داده شده باید در معرض یک آزمون خوردگی طبق جدول 6 در زمان مناسب برای عدد شرایط کاری ویژه قرار گیرند. آزمونهای خوردگی در استاندارد بند 2-13 آورده شده است. آزمون مخصوصی که بکار بـرده میشود باید توسط مشتری مشخص شود. به منظور اطمینان از اینکه پوشش کارکرد مفید ارائه دهد، مدت زمان آزمون خوردگی باید توسط مشتری مشخص شده و الزامات کاربرد ویژه و سرویس مورد نظر لحاظ شود. مدت زمان و نتایج این آزمون ها ارتباط کمتری با عمر کارکرد وسیله پوشش داده شده دارد. بعد از اینکه قطعات در معرض آمادگی برای آزمون خوردگی قرار گیرند، آنها باید مطابق استاندارد بند 2-16 مورد آزمون قرار گیرند. درجهبندی بعد از آزمون خوردگی باید 9 یا 10 باشد. پوشـش نـیکل و مـس بـه انضمام پوشش نیکل بدون کروم بطور گسترده بکار نمیروند، و لذا اطلاعات درباره کارکرد آنها در آزمونهای تسریع شده و کارکرد واقعی آن محدود می باشد.

.

جدول6-آزمون­ های خوردگی مناسب برای شرایط کاری

7-6      الزامات آزمون STEP

زمانـیکه مشخصاتی توسط مشتری درخواست میشود اختلاف پتانسیل الکتروشیمیایی بین لایه های منفرد نیکل باید برای پوشش های چند لایه اندازه گیری شود.

یـادآوری 1 -اگرچه مقادیر پذیرفته شده STEP تثبیت نشده اند، برخی تطابق ها برای محدوده های مورد نیاز وجود دارند. بعـنوان مـثال اخـتلاف پتانسـیل مـیان لایه نیکل براق و نیمه براق بین محدوده 100 تا 200 میلی ولت و لایه نیکل نیمه براق همیشه نادرتر از لایه براق است

یـادآوری 2 -در پوشـشهـای نـیکل سه لایه، اختلاف پتانسیل میان لایه نیکل با فعالیت بالا و لایه نیکل براق بین 15 تا 35 میلیولت است و لایه با فعالیت بالا همیشه فعالیت بیشتری از لایه نیکل براق دارد

7-7     چکش خواری

ازدیـاد طـول ویـژه یـا چکشخواری لایه نیکل نیمه براق در پوششهای نیکل چند لایه همانند زیر پوشش های مس، باید طبق جدول 5 و مطابق روش مخصوص در پیوست پ انجام گیرد.

.

7-8    عملیات تنش­ زدایی  قبل ازپوشش ­­دهی

زمانـی کـه مشـتری تعییـن می کند قطعات فولاد که استحکام کشش نهایی برابر یا بزرگتر از 1000 مگاپاسکال( 31HRC (دارند و دارای تنش کششی هستند که بر اثر ماشینکاری، سنگ زنی، قالبگیری یا عملیات شکل دهی سـرد، ایجـاد شـده انـد، بـاید قـبل از تمـیز کاری و رسوب فلز تحت عملیات تنشزدایی قرار گیرد. روشها و رده هـای عملـیات تـنش زدایـی باید توسط مشتری تعیین شود (به استاندارد بند 2-14 مراجعه شود). فولادهای اکسـید شـده بـاید قـبل از پوشـش کـاری تمیز شوند. برای فولادهای با استحکام بالا، پاک کنندهای قلیایی غیر الکترولیتـی و نیز آندی و همچنین روش های تمیزکاری مکانیکی برای اجتناب از هیدروژن تردی درحین فرآیند تمیز کاری ترجیح داده می شود.

7-9     عملیات حذف تردی هیدروژن

قطعـات فولادی با استحکام کشش نهایی برابر یا بزرگتر از 1000 مگاپاسکال (31HRC ،(باید به خوبی قطعات سخت شده سطحی، عملیات حرارتی رفع تردی هیدروژن مطابق روش های ارائه شده و مراحل تعریف شده در استاندارد بند 2-15 یا تعیین شده توسط مشتری داشته باشند. ممکـن اسـت تاثـیر عملیات حذف هیدروژن تردی توسط یک روش آزمون تعیین شده توسط مشتری یا روش آزمون استاندارد اندازهگیری شود. برای مثال استاندارد بند 2-17 روشی برای اندازهگیری ترد شدن هـیدروژن باقـی مـانده قطعـات را شرح می دهد.

فنرهای آبکاری الکتریکی یا سایر قطعات در معرض خمیدگی قبل از رفع ترد شدن هیدروژنی نباید نم شوند

.

یـادآوری – پوشـشهـای ارائـه شـده درایـن استاندارد ملی نادر هستند، حتی اگر برای قطعات فولادی که دارای استحکام کششی بزرگتر از 1000 مگاپاسکال دارند بکار روند و حتی اگر عملیات حرارتی شوند. اگر چنین پوششهایی به فولادهایی کـه مستعد تردی هیدروژنی هستند اعمال شود و پس از آبکاری الکتریکی گرم کردن مورد نیاز باشد، مشتری باید آگاه باشد که گرمایش ممکن است موجب تغییر رنگ و ترد شدن پوشش نیکل که دارای گوگرد است، شود

8     نمونه­ برداری

روش نمونـهبرداری باید از روشهای تعیین شده در استاندارد بند 2-11 انتخاب شده و با توافق مشتری تعیین شود

پیوست الف

(اطلاعاتی)

مثال هایی ازاعدادمختلف شرایط کاری

الف- 1    عددشرایط کاری3

شرایط بیرونی تصادفی یا تکراری مرطوب شده با باران یا احتمال شبنم.

الف-2    عددشرایط کاری2

شرایط درونی که احتمال میعان باشد.

الف- 3عددشرایط کاری1

شرایط درونی در اتمسفر خشک و گرم.

پیوست ب

(الزامی)

روش آزمون اندازه­ گیری ضخامت

ب-1 کلـیات: اسـتاندارد ملی بند 2-10 روش های اندازه گیری ضخامت پوشش های فلزی و سایر پوشش های نیکل را بیان می کند.

ب-2    آزمون های مخرب

ب- 2-1 روش میکروسکوپی

روش ارائـه شده در استاندارد بند 2-1 را در صورت نیاز بکار ببرید، با معرف حک نیتریک اسید/ استیک کاری اسـید گلاسـیال اشـاره شـده در آن و یـا برای پوشش های مس به انضمام نیکل، محلولی از یک قسمت حجمی استیک اسید(با چگالی 40/1 گرم بر میلیلیتر) به 5 قسمت حجمی استیک اسید گلاسیال بکار برید.

یـادآوری - کاربـرد ایـن محلـول حـک کـاری قـادر می سازد ضخامت لایه های مختلف در پوشش های دو یا سه لایه قابل تشخیص شده و بنابراین اندازه گیری شوند

ب-2-2    روش کولومتری

روش کولومـتری در اسـتاندارد بـند 2-5 ارائـه شـده اسـت، اگـر ترکیـب آن معلوم باشد برای اندازهگیری کل ضـخامت پوشـش نیکل و ضخامت مس و ضخامت لایه آلیاژ مس زیر لایه بکار میرود در هر نقطه روی سطح با اهمیت می تواند توسط یک توپ با قطر 20 میلیمتر تماس یابد

.

ب- 2-3 روش میکروسکوپ الکترونی (SEM)

ایـن روش در اسـتاندارد ملـی بـند 2-12 ارائـه شـده اسـت کـه برای اندازه گیری ضخامت لایههای منفرد در پوشش های چندلایه بکار می رود

.

ب- 2-4   آزمون STEP

ضخامت لایه­ های منفردنیکل درپوشش­ های دویاسه لایه می­ تواندتوسط آزمونSTEP اندازه­ گیری شود.

یـادآوری - در صـورت بـروز اخـتلاف، برای اندازهگیری ضخامت پوشش کرم و برای پوشش نیکل با ضخامت کمتر از 10 میکرومـتر روش کولومـتری بکار می رود. روش میکروسکوپی برای اندازه گیری ضخامت پوشش های نیکل و زیرپوشش های 10 میکرومتر و بالاتر استفاده می شود

ب-3       آزمون­ های غیرمخرب

ب- 3-1 روش مغناطیسی(فقط قابل استفاده برای پوشش های نیکل)

روش ارائه شده در استاندارد بند 2-6 را بکار برید.

یادآوری- این روش به تغییرات در نفوذپذیری پوشش حساس است.

ب-3-2 روش برگشتی اشعه بتا (فقط قابل استفاده درغیاب زیر پوشش مس)

روش ارائه شده در استاندارد بند 2 -9 را بکار برید.

یـادآوری – ایـن روش کـل ضـخامت پوشش را اندازه گیری می کند که شامل یک زیر لایه مس (در صورت وجود) است. ضـخامت ایـن زیر پوشش میتواند از پوشش های بیرونی قابل تشخیص شود. با بکار بردن این روش در ارتباط با استاندارد بند 2-5 ،برای پوشش های نیکل و کروم، و همچنین استاندارد بند 2-6 برای پوشش های نیکل آورده شده است

ب-3-3  طیف سنجی اشعهX

روش ارائه شده در استاندارد بند 2-8 را بکار ببرید.

پیوست پ

(الزامی)

آزمون چکش ­خواری

پ- 1   هدف

ایـن پیوسـت روشـی بـرای انـدازه گـیری ازدیـاد طول ویژه یا چکش خواری نیکل الکتروترسیبی بر روی قطعه آزمون 1 ارائه می دهد و میانگین ارزیابی چکش خواری پوشش را بیان می کند.

یـادآوری - آزمـون بـرای کنـترل نـوع رسـوب نیکل که با الزامات پوشش مشخص شده در جدول 5 مطابقت می کند و در ارزیابی چکش خواری سایر پوشش  ها هم کاربرد دارد، مورد استفاده می باشد

پ-2    اساس کار

ایـن آزمـون براسـاس خمـش قطعه آزمون که با نیکل آبکاری شده و دور یک میله با قطر معین برای تولید یک حداقل ازدیاد طول 8 درصد توسط آزمون حجمی پوشش برای آشکارسازی ترکدار شدن بکار می رود

پ-3    وسایل لازم

پ-3-1   میله،باقطر 1/0± 5/11میلیمتر

پ-4     آماده سازی قطعه آزمون

قطعـه آزمـون بطـول 150 میلـیمتر، به عرض 0/1 میلیمتر و ضخامت 1/0 ± 1 میلیمتر را طبق روش زیر تهیه کنید: یـک ورق از فلـز پایـه مناسـب مشابه با مادهای که پوشش داده می شود به جز ورق برنج نرم در صورتی که فلز پایـه آلـیاژ روی باشـد، جـدا کنـید. ورقی که به مقدار کافی بزرگ باشد بکار ببرید تا اینکه امکان بریدن باریکه آزمون نوار را حداقل به عرض 25 میلیمتر از آن بدهد. _______________________________________________________________ 1- Test Piece تحـت همـان شـرایط و در همـان حمـام، مطـابق وسـایل قبلـی، بر روی طرف جلا داده شده ورق با نیکل به ضـخامت 25 میکرومـتر آبکـاری انجـام میگیرد. تکه آزمونه را از ورق پوشش داده شده با یک گیوتین یا برش تخـت بـبرید، لـبه بلـند آزمون را حداقل از سمت پوشش داده شده بوسیله سنگ زنی یا لبه زین ، گرد یا پخدار کنید

.

پ-5     روش آزمون

قطعـه آزمـون را به طرف پوشش داده شده، توسط فشار اعمالی پایدار با زاویه 180 درجه میله خم کنید (مطابق بـند پ-3-1 ،(تـا دو انـتهای قطعـه باهم موازی باشند مطمئن شوید که تماس بین تکه آزمونه و میله در طول خمیدگی حفظ شود، طرف محدب تکه آزمونه خمیده شده را بصورت چشمی برای رویت ترک ها مورد آزمون قرار دهید

.

پ-6 بیان نتایج

پوششـی را کـه فرض میشود حداقل ازدیاد طول 8 درصد را برآورده می کند، تهیه کنید مشروط بر آنکه بعد از آزمون هیچ شکافی در بین سطح محدب بوجود نیاید.

پیوست ت

(الزامی)

تعیین گوگردموجوددرنیکل الکتروترسیبی

ت-1 اندازه­ گیری توسط احتراق و تیتراسیون یدات

در صـورت لـزوم مقـدار گوگـرد نیکل الکتروترسیبی باید اندازه گیری شود که این کار توسط سوختن یک تکه نمونـه از نـیکل در حضور اکسیژن در یک کوره القایی انجام می گیرد. دی اکسید گوگرد خارج شده، در محلول اسـیدی پتاسـیم یـدات/ نشاسـته جذب می شود. سپس محلول با پتاسیم یدات تیتر میشود که این محلول بطور روزانه برای جبران تغییرات ناشی از بازیافت دی اکسید گوگرد، استاندارد میگردد. ایـن روش بـرای نـیکل الکتروترسـیبی شامل گوگرد قابل کاربرد است که گوگرد آن در محدوده 005/0 درصد وزنی تا 5/0 درصد وزنی باشد

یـادآوری - وسـایلی تجـاری بـرای این کار در دسترس هستند که با استفاده از روشهای تشخیص هدایت گرمایی و مادون قرمـز، دی اکسـید گوگـرد حاصـل از سوختن را اندازه میگیرد و توسط تجهیزات کامپیوتری بطور سریع مقدار گوگرد را میتوان قرائت کرد

ت-2      اندازه گیری توسط تشکیل سولفیدوتیتراسیون یدات

متـناوبا مقـدار گوگـرد موجود در نیکل الکتروترسیبی باید با تبدیل گوگرد موجود در نیکل به سولفید هیدروژن انـدازه گـیری شـود کـه این کار توسط فرآوری با هیدروکلریک اسید و هگزاکلروپلاتنیک اسید (به عنوان شتاب دهـنده بـرای انحلال) انجام می گیرد. سولفید هیدروژن خارج شده با سولفات روی آمونیاکی واکنش می دهد و سـولفید روی تشـکیل شده با محلول پتاسیم یدات تیتر می شود. نتایج براساس پتاسیم یدات به عنوان استاندارد اولیه می باشند.

پیوست ث

(اطلاعاتی)

مرجع شناسی

1- ISO 1456 (2002), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of nickel plus chromiumand of copper plus nickel plus chromium.

2- ISO 4525 (2003), Metallic coatings- Electroplated coatings of nickel plus chromium onplastics materials.

3- ISO 4526 (2004), Metallic coatings- Electroplated coatings of chromium for engineeringpurposes.

4- ISO 6158 (2004), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of chromium forengineering purposes.

5- ISO 10587 (2002), Metallic and inorganic coatings - Test for residual embrittlement inboth metallic – coated and uncoated externally- threaded articles rods – Inclined wedge

method.

ICS: 25.220.40

استاندارد ملی ایران 8549 پوشش هاي فلزي- پوشش هاي آبكاري روي بر سطح

آهن يا فولاد

Metallic coatings - Electroplated coatings
of zinc on iron or steel 

بسمه تعالي
آشنايي با مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به موجب قانون، تنها مرجع رسمي كشور است كه عهدهدار وظيفه تعيين، تدوين و نشر
استانداردهاي ملي(رسمي) ميباشد.
تدوين استاندارد در رشتههاي مختلف توسط كميسيونهاي فني مركب از كارشناسان مؤسسه، صاحبنظران مراكز و مؤسسات
علمي، پژوهشي، توليدي و اقتصادي آگاه و مرتبط با موضوع صورت ميگيرد. سعي بر اين است كه استانداردهاي ملي، در جهت
مطلوبيتها و مصالح ملي وبا توجه به شرايط توليدي، فني و فنآوري حاصل از مشاركت آگاهانه و منصفانه صاحبان حق و نفع
شامل: توليدكنندگان، مصرفكنندگان، بازرگانان، مراكز علمي و تخصصي و نهادها و سازمانهاي دولتي باشد. پيشنويس
استانداردهاي ملي جهت نظرخواهي براي مراجع ذينفع و اعضاي كميسيونهاي فني مربوط ارسال ميشود و پس از دريافت
نظرات و پيشنهادها در كميته ملي مرتبط با آن رشته طرح و در صورت تصويب به عنوان استاندارد ملي(رسمي) چاپ و منتشر
ميشود.
پيشنويس استانداردهايي كه توسط مؤسسات و سازمانهاي علاقمند وذيصلاح وبا رعايت ضوابط تعيين شده تهيه ميشود نيز
پس از طرح و بررسي در كميته ملي مربوط و در صورت تصويب، بهعنوان استاندارد ملي چاپ و منتشر ميگردد. بدينترتيب
استانداردهايي ملي تلقي ميشود كه براساس مفاد مندرج در استاندارد ملي شماره∪ ٥» تدوين و در كميته ملي مربوط كه توسط
مؤسسه تشكيل ميگردد به تصويب رسيده باشد .
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران از اعضاي اصلي سازمان بينالمللي استاندارد ميباشد كه در تدوين استانداردهاي ملي
ضمن توجه به شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور، از آخرين پيشرفتهاي علمي، فني و صنعتي جهان و استانداردهاي
بينالمللي استفاده مينمايد.
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ميتواند با رعايت موازين پيش بينيشده در قانون به منظور حمايت از مصرفكنندگان،
حفظ سلامت و ايمني فردي و عمومي، حصول اطمينان از كيفيت محصولات و ملاحظات زيستمحيطي و اقتصادي، اجراي
بعضي از استانداردها را با تصويب شوراي عالي استاندارد اجباري نمايد. مؤسسه ميتواندبه منظورحفظ بازارهاي بينالمللي براي
محصولات كشور،اجراي استاندارد كالاهاي صادراتي ودرجه بندي آن را اجباري نمايد. همچنين به منظور اطمينان بخشيدن به
استفادهكنندگان از خدمات سازمانها و مؤسسات فعال در زمينه مشاوره، آموزش، بازرسي، مميزي و گواهيكنندگان سيستمهاي
مديريت كيفيت و مديريت زيست محيطي، آزمايشگاهها و كاليبرهكنندگان وسايلسنجش، موسسه استاندارد اينگونه سازمانها و
موسسات را براساس ضوابط نظام تاييد صلاحيت ايران مورد ارزيابي قرار داده و در صورت احراز شرايط لازم، گواهينامه تاييد
صلاحيت به آنها اعطاء نموده و برعملكرد آنها نظارت مينمايد. ترويج سيستم بينالمللي يكاها، كاليبراسيون وسايلسنجش، تعيين
عيار فلزات گرانبها و انجام تحقيقات كاربردي براي ارتقاي سطح استانداردهاي ملي از ديگر وظايف اين موسسه مي باشد.
کمیسیون استاندارد “ پوشش های فلزی - پوشش های آبکاری روی بر سطح آهن یا
فولاد”
رئیس سمت یا نمایندگی
رجبی، محمد دانشگاه سمنان
(دانشجوی دکترای مهندسی متالورژی دانشگاه صنعتی شریف)
اعضاء
بهرامی ، احمد شرکت سمنان آبکاران
( لیسانس مدیریت صنعتی)
خواجه زاده ، محبوبه کارخانه گالوانیزه لوله و ورق ماهان
(لیسانس مهندسی متالورژی)
دانایی ، عباس دانشگاه سمنان و شرکت سمنان آبکاران
(فوق لیسانس شیمی کاربردی)
صباغیان ، حمیدرضا کارخانه گالوانیزه لوله و ورق ماهان
(لیسانس مهندسی متالورژی)
صالحیان ، مهدی شرکت تجیران
(دیپلم برق)
عباسیان ، اصغر شرکت آبکاری اطلس سمنان
(لیسانس مهندسی برق- قدرت)
نوروزی ، رضا اداره کل استاندارد وتحقیقات صنعتی استان سمنان
(فوق لیسانس شیمی-فیزیک)
دبیر
قزوینیان ، مرضیه اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی استان سمنان
(لیسانس مهندسی شیمی )
اعضاي دويست و سي و هشتمين اجلاسيه كميته ملي استاندارد
مكانيك و فلزشناسي
رئیس سمت یا نمایندگی
نورانی، محمد دفتر صنایع الکتریکی وفلزی
اعضاء
اخیاری، شهاب کارشناس اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی
امجدی منش، محمدصادق کارشناس مسئول سازمان گسترش ونوسازی صنایع ایران
بردبار، منصوره منشی رئیس جلسه
خیرخواهان، مازیار مدیر کنترل کیفیت شرکت ایران فسفات
دارابی ، ژیلا کارشناس اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی کرمانشاه
رجبی ، محمد استاد دانشگاه فنی و مهندسی سمنان
سیروسی، آریادات کارشناس مسئول مدیریت مکانیک و فلزشناسی
صباغیان، حمیدرضا مدیر تولید کارخانه گالوانیزه ورق و لوله ماهان سمنان
عقیلی ، همایون نماینده معاونت تحقیقات فلزی موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی کرج
قاسمی ، جهان بخش استاد دانشگاه رازی ورئیس مرکز تحقیقات نفت
قزوینیان، مرضیه دبیر تدوین وکارشناس اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی سمنان
کاشفی ، کامران مدیریت کارخانه شیمیکان
نوروزی، سعید مشاورونماینده ریاست محترم موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی کرج
ورامینیان ، فرشاد عضو هیات علمی دانشگاه سمنان
دبیر
نوروزی زاده ، حمیرا کارشناس و نماینده مدیریت تدوین
فهرست مندرجات...................................................................................................صفحه
پیش گفتار.....................................................................................................................................ب
مقدمه............................................................................................................................................پ
1 هدف و دامنهکاربرد.................................................................................................................1
2 مراجع الزامی.............................................................................................................................1
3 اصطلاحات و تعاریف..............................................................................................................2
4 فلز پایه......................................................................................................................................3
5 اطلاعات داده شده به آبکار.....................................................................................................3
6 شرایط کاری، طول عمر کار وکد طبقه بندی...........................................................................4
7 عملیات حرارتی .....................................................................................................................5
8 نمونه برداری..........................................................................................................................8
9 الزامات پوشش.......................................................................................................................9
10 روش های آزمون..................................................................................................................10
پیش گفتار
استاندارد ”پوشش های فلزی – پوشش های آبکاری روی بر سطح آهن یا فولاد“ بوسیله کمیسیون فنی مربوطه
تهیه و تدوین شده ودر دویست و سی و هشتمین اجلاسیه کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلزشناسی مورخ
1384/10/25 تصویب شد. اینک این استاندارد به استناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه
استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه سال 1371 بعنوان استاندارد ملی منتشر میشود.
برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات،
استانداردهای ملی ایران در مواقع لزوم تجدیدنظر خواهد شد و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح و تکمیل این
استاندارد ارائه شود درهنگام تجدیدنظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه قرار خواهدگرفت. بنابراین برای
مراجعه به استانداردهای ملی ایران باید همواره از آخرین چاپ و تجدیدنظر آنها استفادهکرد.
در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه، در حد
امکان بین این استاندارد و استاندارد ملی کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود.
منبع و ماخذی که برای تهیه این استاندارد به کار رفته به شرح زیر است :
1- ISO 2081 : 1986 Metallic coatings – Electroplated coatings of zinc on iron
or steel

مقدمه
این استاندارد، مشخصات یک سری پوشش های آبکاری فلز روی را که برای حفاظت آهن وفولاد در برابرخوردگی
درشرایط مختلف کاری، به کار می رود را مشخص می کند. شرایط سطح فلز پایه دراین استاندارد، مشخص نمی
گردد.
پوشش های تبدیلی کروماته حفاظت بیشتری در برابر خوردگی ایجاد می کنند وممکن است فقط بر حسب
درخواست های خاص مشتری حذف گردند. انواع پوشش های کروماته که می تواند برسطح پوشش های آبکاری
روی ایجاد شود به طور کامل در استاندارد ملی ایران به شماره
..........توضیح داده شده است. 1
به منظور ایجاد چسبندگی مناسب رنگ بر سطح قطعات آبکاری روی ، انجام عملیاتی نظیر فسفاته کردن مورد نیاز
می باشد.
قطعات آبکاری روی در معرض حمله مواد آلی مشخصی قرار دارند مانند مقوا ، چوب یا بعضی مواد عایق الکتریکی
که از خود بخارات فعالی منتشر می کنند. بنابراین در هنگام بسته بندی ، انبارداری یا حمل ونقل باید به این نکته
توجه گردد. ضروری است که مشتری قبل از سفارش آبکاری کد طبقه بندی را بیان نماید و این استاندارد به تنهایی
بدون این اطلاعات نمی تواند مبنای سفارش آبکاری قرار گیرد.
____________________________________________________________________
1- تا تدوین استاندارد ملی به استاندارد ISO 4520 مراجعه شود .
پوشش های فلزی – پوشش های آبکاری روی بر سطح آهن یا فولاد
1 هدف و دامنه کاربرد
این استاندارد درباره پوشش های آبکاری روی بر سطح آهن یا فولاد به استثنای موارد زیر به کار می
رود :
الف) ورق ، تسمه یا سیم شکل داده نشده
ب ) فنرهای کلاف شده
پ ) برای مواردی غیر از اهداف حفاظتی یا زینتی
این استاندارد شامل اطلاعاتی است که توسط مشتری به آبکار داده می شود و ویژگی های عملیات حرارتی
قبل و بعد از آبکاری کردن را نیز در بر می گیرد.
ضخامت پوششی که می تواند دراجزای رزوه شده به کار رود ممکن است بدلیل محدودیت های ابعادی شامل
........مراجعه شود. این استاندارد بیشترین 1 طبقه یا اندازه محدود گردد. به استاندارد ملی ایران به شماره
ضخامتی را که در رزوه های استاندارد می توان به کار برد ، مشخص می کند.
٢ مراجع الزامی
مدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد به آن ها ارجاع داده شده است. بدین ترتیب
آن مقررات جزئی از این استاندارد محسوب می شود . در مورد مراجع دارای تاریخ چاپ و/ یا تجدید نظر ،
اصلاحیه ها و تجدید نظر های بعدی این مدارک مورد نظر نیست . معهذا بهتراست کاربران ذینفع این استاندارد
، امکان کاربرد آخرین اصلاحیه ها و تجدید نظر های مدارک الزامی زیررا مورد بررسی قرار دهند.در مورد
مراجع بدون تاریخ چاپ و/ یا تجدیدنظر، آخرین چاپ و/ یا تجدیدنظر آن مدارک الزامی ارجاع داده شده مورد
نظر است.
استفاده از مراجع زير براي كاربرد اين استاندارد الزامي است :
استاندارد ملي ايران به شماره ١٢٢٧ : سال ١٣٥٣ پوشش هاي فلزي و قشر اكسيدي – اندازه گيري ضخامت
پوشش به روش ميكروسكوپي
استاندارد ملي ايران به شماره١٢٢٥ : سال ١٣٥٦ پوشش هاي فلزي – حفاظت آهن وفولاد دربرابر خوردگي –
پاشش فلز روي و آلومينيوم
استاندارد ملي ايران به شماره٤٦٨٣: سال ١٣٧٨ پوشش هاي فلزي و پوشش هاي غير آلي ديگر – تعاريف
وقراردادهاي مرتبط با اندازه گيري ضخامت پوشش
____________________________________________________________________
1- تا تدوین استاندارد ملی به استاندارد ISO 4042 مراجعه شود .
استاندارد ملي ايران به شماره٤٦٧٩: سال ١٣٧٨ پوشش هاي فلزي – اندازه گيري ضخامت پوشش به روش
كوليمتريك (كولن سنجي ) به طريق انحلال آندي
استاندارد ملي ايران به شماره٦٨٢٧: سال١٣٨١ پوشش هاي غيرمغناطيسي برروي پايه هاي مغناطيسي – اندازه
گيري ضخامت پوشش به روش مغناطيسي
ISO 1461 : Metallic coatings - Hot dip galvanized coatings on fabricated ferrous
products - Requirements .
ISO 4042 : Threaded components - Electroplated coatings .
ISO 4518 : Metallic coatings - Measurement of coating thickness - Profilometric
method .
ISO 4519 : Electrodeposited metallic coatings and related finishes - Sampling
procedures for inspection by attributes .
ISO 4520 : Chromate conversion coatings on electroplated zinc and cadmium
coatings .1
٣ اصطلاحات و تعاریف
در این استاندارد اصطلاحات با تعاریف زیر به کار می رود :
١-٣ سطح آبكاري
عبارت است از قسمتی از سطح قطعه که پوشش داده شده یا باید پوشش داده شود و یا قسمتی از سطح که در
معرض دید یا کاربرد قراردارد.
(تعریف از استاندارد ملی ایران به شماره 4683 سال 1378 گرفته شده است.)
2-3 ضخامت موضعی
ضخامت موضعی عبارت است از میانگین تعداد مشخصی از اندازه گیری ها از روی یک سطح مرجع .
(تعریف از استاندارد ملی ایران به شماره 4683 سال 1378 گرفته شده است.)
3-3 کمینه ضخامت موضعی
عبارت است از کمترین مقدار ضخامت موضعی که از روی سطح آبکاری فقط یک قطعه بدست آمده باشد .
(تعریف از استاندارد ملی ایران به شماره 4683 سال 1378 گرفته شده است.)
٤ فلز پایه
این استاندارد ، الزامات و ویژگی های شرایط سطح فلز پایه قبل از آبکاری با فلز روی را مشخص نمی کند
ولی ترجیحا بایستی یک توافق بین طرفین ذینفع قرار گیرد، به گونه ای که سطح نهایی فلز پایه آنقدر زبر نباشد
که ظاهری نامناسب ویا غیر قابل استفاده ایجاد کند.
____________________________________________________________________
1- این استاندارد در دست تدوین است .
٥ اطلاعات داده شده به آبکار
اطلاعات زیر بایستی به آبکار داده شود :
الف ) شماره این استاندارد
ب) کد طبقه بندی (به بند 6 مراجعه شود.)
پ) سطح آبکاری مشخص شده برای مثال بوسیله خط کشی ویا از طریق تهیه نمونه هایی که به طور مناسب
علامت گذاری شده است .
ت ) نوع ، شرایط سطح وپرداخت فلز پایه (به بند 4 مراجعه شود.)
ث) در صورت لزوم ، ظاهر سطح پوشش
ج) هرگونه عملیات حرارتی مورد نیاز قبل وبعد از آبکاری (به بند7 مراجعه شود.)
چ) نوع پوشش تبدیلی کروماته ویا پوشش تبدیلی دیگر، (به بند 9 مراجعه شود.) توجه شود که برحسب
تقاضاهای خاص مشتری پوشش های تبدیلی کروماته می توانند به تنهایی حذف گردند و یا این پوشش های
تبدیلی به صورت متناوب به کار برده شوند.
ح) نمونه برداری و بازرسی های مورد نیاز
خ) هر نوع الزامات خاص یا محدودیت ها برای آماده سازی وآبکاری (به بند 7 مراجعه شود.)
٦ شرایط کاری ، طول عمر کار و کد طبقه بندی
1-6 تا ثیر شرایط کاری و طول عمر آن
ضخامت مورد نیاز پوشش روی به دشواری شرایط کاری و طول عمر مورد نیاز آن بستگی دارد .
طبقه (Fe /Zn 5) (به بند 2-6 مراجعه شود.) فقط برای شرایط هوای خشک یا فضای
سر پوشیده توصیه می گردد. وقتی که شرایط کاری سخت تر می شود و یا طول عمر کاری موردنیاز افزایش
می یابد بایستی پوشش های روی با ضخامت بیشتر تهیه گردد.
2-6 کد طبقه بندی
کد طبقه بندی شامل :
الف )علامت شیمیایی(Fe) برای فلز پایه (آهن یا فولاد) که بعد از آن علامت/ می آید.
ب) علامت شیمیایی برای روی (Zn)
پ ) عدد تعیین کننده کمترین ضخامت موضعی پوشش روی بر حسب میکرومتر
ت )در صورت نیاز علامت نشان دهنده وجود پوشش تبدیلی کروماته ، طبقه و شاخص آن
یک مثال مناسب Fe /Zn 25 c 1A می باشد که
c : بیانگر وجود پوشش تبدیلی کروماته است.
1 : طبقه پوشش تبدیلی کروماته است.
A : شاخص پوشش تبدیلی کروماته است.
3-6 پوشش های مناسب برای شرایط کاری و طول عمر مشخص
جدول 1 کد طبقه بندی پوشش و کمینه ضخامت موضعی (به بند 2-9 مراجعه شود.) روی را بعد ازکروماته
کردن (درصورت انجام) نشان می دهد و بیان کننده ارتباطشان با شرایط کاری و طول عمر آن می باشد.
جدول 1- پوشش های روی بر سطح آهن یا فولاد – کد طبقه بندی پوشش ، کمینه ضخامت موضعی ،
شرایط کاری و طول عمر آن
کمینه ضخامت موضعی (میکرومتر) کد طبقه بندی شرایط و طول عمر کار
Fe/Zn 5* 5
Fe/Zn 8* 8
Fe/Zn 12* 12
روند افزایش دشواری شرایط یا طول
عمر کاری مورد نیاز
Fe/Zn 25* 25
.... گرفته شود . 1 * پوشش تبدیلی کروماته به کار رفته است . علامت مناسب آن از استاندارد ملی ایران به شماره
جزییات هر پوشش تبدیلی دیگر بایستی جداگانه داده شود.
توصیه می شود که پوشش های با کدهای طبقه بندی Fe/Zn 12 و Fe/Zn 25 بر اساس پوشش های تبدیلی
کروماته طبقه دوم رنگ آمیزی شود.
یادآوری 1 - در هر محیط خاص ، مقدار حفاظتی پوشش روی به طور مستقیم با جرم واحد سطحش (چگالی
سطح) نسبت دارد . بنابراین ، پوششی با ضخامت 40 میکرومتر نیز ممکن است برای اهداف خاص به کار رود.
یادآوری 2 – زمانی که طول عمر کاری زیادی موردنیاز است ، به عنوان مثال اجزای فولادی ساختمانی ،
پوشش های ضخیم تر روی معمولابه روش غوطه وری گرم (گالوانیزه ) یا به روش پاشش روی تهیه می گردد.
____________________________________________________________________
1- تا تدوین استاندارد ملی به استاندارد ISO 4520 مراجعه شود.
7 عملیات حرارتی
کلیات 1-7
عملیات حرارتی باید همان گونه که در بندهای 3-7 و 4-7 تعیین شده است برروی فلزهای پایه
مشخص، به منظور کاهش احتمال خطر تردی هیدروژنی انجام گیرد . در همه موارد، مدت زمان عملیات
حرارتی باید از زمانی محاسبه شود که همه قسمت های قطعه به دمای مشخص شده، رسیده باشند.
1050 (تقریبا معادل مقادیر 1 قسمت هایی که از فولادهایی با حداکثر استحکام کششی معین بیش از Mpa
سختی HRC
2 HV و 34 3 HB و340 4
325) ساخته شده اند و همچنین
قسمت های سخت کاری شده سطحی به عملیات حرارتی نیاز خواهند داشت.از آماده سازی توسط عملیات
کاتدی در محلول های اسیدی یا قلیایی بایستی اجتناب گردد.
یادآوری - انتخاب محلول های آبکاری با راندمان کاتدی بالا ، مثل محلول های فلوئوروبوریک برای قطعات فولادی با
مقاومت کششی بالاتر از 1450 Mpa ( تقریبĤ معادل مقادیر سختی 45HRC و 440HV و 415 HB ) توصیه می شود.
2-7 طبقه بندی فولادها
1-2-7 به استثنای قسمت های سخت کاری شده سطحی، (به بند 2-3-7 و بند 2-4-7 مراجعه شود.)
شرایط عملیات حرارتی بایستی بر اساس حداکثر استحکام کششی معین شده انتخاب گردد.فولادها
بایستی بر اساس حداکثر استحکام کششی مشخص شده مطابق جدول 2 طبقه بندی گردند. اگر
مشخصات فولاد فقط بر حسب حداقل استحکام کششی باشد، حداکثر استحکام کششی مربوط به
آن بایستی از جدول 2 تعیین گردد.
جدول 2- طبقه بندی فولادها و حداکثر استحکام های کششی مرتبط با حداقل استحکام های کششی
مشخص
واحد استحکام ها بر حسب مگاپاسکال است.
حداکثر استحکام کششی مربوط R m max حداقل استحکام کششی مشخص شده R m min
R m min <= 1000
1000 < R m min <= 1400
1400< R m min <= 1750
1750 < Rm min
Rm max<=1050
1050 < Rm max <=1450
1450 < R m max <= 1800
1800< Rm max
____________________________________________________________________
1 Mpa = 1 N/mm (١ 2
HRC ( 2 نشانگر سختی در مقیاس راکول c است.
HV ( 3 نشانگر سختی در مقیاس ویکرز است.
HB ( 4 نشانگر سختی در مقیاس برینل است.
2-2-7 اگر حداکثرو حداقل استحکام کششی فولاد مشخص نباشد ، مقادیر سختی ویکرز 340HVو440و
560 به ترتیب معادل با حداکثر استحکام کششی 1050 Mpaو1450و1800 در نظر گرفته شوند
و این استحکام ها بایستی در انتخاب شرایط عملیات حرارتی به کار روند.

3-7 تنش زدایی قبل از آبکاری
1-3-7 به جز قطعات سخت کاری شده سطحی اگر مشتری تقاضای تنش زدایی قطعات را قبل از آبکاری
وحتی با شرایط متفاوت (به عنوان مثال ، مدت زمان کمتر در درجه حرارت مناسب بالاتر ) داشته
باشد وبتواند مؤثر بودن آن را نشان دهد، جدول 3 توصیه می شود.عملیات حرارتی بایستی قبل از
انجام هرگونه عملیات آماده سازی یا تمیز کاری توسط محلول های آبی صورت گیرد.
جدول 3- شرایط عملیات حرارتی برای تنش زدایی قبل از آبکاری (به استثنای قطعات سخت کاری شده
سطحی)
زمان (ساعت) دما (درجه سلسیوس) حداکثر استحکام کششی مشخص (مگاپاسکال) R m max
R m max <= 1050 نیست لازم -
1050 < Rm max <= 1450 220 تا 190 1
1450 < R m max < = 1800 220 تا 190 18
1800 < Rm max 220 تا 190 24
2-3-7 قطعات سخت کاری شده سطحی بایستی در دمای 130 تا 150 درجه سلسیوس به مدت حداقل5
ساعت یا برای زمان کوتاه تر در دماهای بالاتر حرارت داده شوند، به شرط آن که کاهش سختی
سطح فلز پایه قابل قبول باشد.
3-3-7 اگر تنش زدایی بعد از ساچمه زنی یا دیگر فرآیندهای کار سرد انجام گیرد ، دما نباید بیشتر از
220 درجه سلسیوس شود.
4-7 جلوگیری از ترد ی هیدروژنی بعداز آبکاری
1-4-7 به جز برای قطعات سخت کاری شده سطحی، عملیات حرارتی داده شده درجدول 4بایستی هر چه
سریع تر پس از آبکاری انجام گیرد و در هیچ موردی از 4 ساعت دیرتر نگردد. درضمن بایستی
این کار قبل از هرگونه عملیات کروماته کردن برروی قطعه صورت گیرد.
2-4-7 قطعات سخت کاری شده سطحی بایستی در دمای 190 تا 220 درجه سلسیوس به مدت حداقل
2 ساعت حرارت داده شوند. درغیر این صورت مطابق بند 1-4-7 انجام گیرد.
3-4-7 درصورت نیاز به قطعات خاص و یا در صورت پذیرش مشتری ممکن است دماها و مدت زمان
های مشخص شده دیگری به کار روند . اما در هر حال قطعات نباید بالاتر از دمای باز پختشان
عملیات حرارتی شوند.
جدول 4- شرایط عملیات حرارتی برای جلوگیری از ترد ی هیدروژنی بعد از آبکاری (به استثنای قطعات سخت
کاری شده سطحی )
زمان (ساعت) دما (درجه سلسیوس) حداکثر استحکام کششی مشخص شده (مگاپاسکال) R m max
R m max <= 1050 نیست لازم -
1050 < Rm max <= 1450 220 تا 190 8
1450 < R m max < = 1800 220 تا 190 18
1800 < Rm max 220 تا 190 24
8 نمونه برداری
....... از بهرکالا 1 باید یک نمونه تصادفی از اندازه موردنیاز مشخص شده در استاندارد ملی ایران به شماره
انتخاب شود. مواردی در نمونه بایستی مورد بررسی قرارگیرد که آیا با ویژگی کالا مطابقت دارد یا خیر و
بهرکالا باید به منظور تطبیق یا عدم تطبیق با هر الزاماتی مطابق با الگوی
نمونه برداری در استاندارد ملی مربوط طبقه بندی گردند.
9 الزامات پوشش
1-9 ظاهر پوشش
بر روی سطح مؤثر قطعه آبکاری شده نباید هیچ گونه عیوب قابل رؤیتی مانند تاول ، حفره ، زبری ، ترک یا
سطح بدون پوشش مشاهده شود ، به غیر از مواردی که ناشی از نقص در فلز پایه هستند. برروی قطعاتی که
اثرات حاصله ازتماس اجتناب ناپذیر است محل آثار در اثر تماس باید مورد توافق طرفین معامله قرارگیرد.
قطعات باید تمیز وعاری ازهرگونه عیب باشد. مگر این که مشتری خلاف آن را مشخص کند.
پوشش روی باید براق باشد. در صورت نیاز یک نمونه که نشان دهنده قطعه نهایی مورد نیاز است بایستی از
طرف سازنده ارائه گردد ویا مورد تایید مشتری قرار گیرد.
2-9 ضخامت پوشش روی
1-2-9 کمینه ضخامت موضعی
کمینه ضخامت موضعی مورد نیاز پوشش روی ( همانطور که توسط کد طبقه بندی مشخص شده (جدول 1 را
نگاه کنید ) یا در غیر این صورت طراحی و تعیین گردیده) بایستی آن قسمت هایی از سطح آبکاری که می
تواند با ساچمه ای به قطر 20 میلی متر تماس حاصل کند را شامل شود. کمینه ضخامت موضعی مورد نیاز باید
قسمت های اضافی سطح آبکاری رانیز در برگیرد اگر توسط مشتری مشخص گردد.
2-2-9 ضخامت پوشش بر روی قطعات کوچک
____________________________________________________________________
1- تا تدوین استاندارد ملی به استاندارد ISO 4519 مراجعه شود .
در مورد قطعاتی که سطح آبکاری کمتر از 100 میلیمتر مربع دارند ،کمینه ضخامت موضعی باید
معادل کمترین مقدار میانگین ضخامت در نظر گرفته شود که توسط روش تعیین شده در بند
2-1-10 مشخص گردیده است.
چسبندگی 3-9
پوشش باید به طور یکنواخت به فلز پایه وقتی که طبق روش تعیین شده در بند 2-10 مورد آزمون قرار می
گیرد ، چسبیده باشد
4-9 کاربرد پوشش های تبدیلی
پوشش های تبدیلی به ویژه پوشش های کروماته ، مقاومت خوردگی پوشش های آبکاری روی را افزایش می
دهند و پوشش های تبدیلی کروماته ممکن است به تنهایی حذف گردند ویا توسط پوشش های تبدیلی دیگر بر
حسب درخواست خاص مشتری جایگزین گردند. انواع پوشش های کروماته که می تواند بر روی پوشش های
1 آبکاری روی ایجاد شود به طور کامل در استاندارد ملی ایران به شماره
........ شرح داده شده است.(همچنین به
بند 3-6 مراجعه شود. )
10 روش های آزمون
ضخامت 1-10
1-1-10 اندازه گیری ضخامت موضعی
روش هایی که برای اندازه گیری بسیاری از پوشش های فلز روی بر فولاد مناسب هستند در استانداردهای ملی
2 ایران به شماره های 1227سال 1353 و 4679 سال 1378 و 6827 سال 1381و استاندارد ملی ایران به شماره
........ مشخص شده اند .
درصورت وجود اختلاف ، روش مشخص شده در استاندارد ملی ایران به شماره 4679 رابه کار ببرید به جز
برای قطعاتی که سطح مؤثر آبکاری کمتر از 100 میلی متر مربع دارند که دراین صورت برای این قطعات
روش مشخص شده در بند 2-1-10 باید استفاده شود.
اگر پوشش ها زبر(ناهموار) یا مات هستند روش های میکروسکوپی (استاندارد ملی ایران به شماره 1227) و
پروفایلومتریک ( ISO 4518) ممکن است نتایج غیر واقعی بدهند وروش های مغناطیسی نیز ممکن است
اندازه هایی بدهند که تا حدی بزرگتر از اندازه های بدست آمده برروی پوشش های صاف با همان جرم واحد
سطح هستند.
____________________________________________________________________
1- تا تدوین استاندارد ملی به استاندارد ISO 4520 مراجعه شود .
2- تا تدوین استاندارد ملی به استاندارد ISO 4518 مراجعه شود .
یادآوری - قبل از کاربرد روش مشخص شده در استاندارد ملی ایران به شماره 4679 ، لازم است که
پوشش های تبدیلی کروماته یا سایر پوشش های تبدیلی توسط مواد ساینده خیلی نرم مانند خمیر آلومینای ساییده شده
برداشته شود . بنابراین در مورد پوشش های تبدیلی ضخیم، نتایج مقدار کمتری را نشان خواهد داد.
2-1-10 اندازه گیری ضخامت بر روی قطعات کوچک
کار روش 1-2-1-10
در مورد قطعاتی که سطح مؤثر آبکاری کمتر از 100 میلیمتر مربع دارند، تعداد کافی از قطعات که جرم پوشش
حداقل 100 میلی گرم دارند انتخاب می گردد. اگر شکل قطعه پیچیده است ، سطح مورد نظر بین طرفین معامله
باید توافق شود.قطعه ها را بر حسب میلی گرم وزن کنیدو پوشش روی را در دمای اتاق به کمک یکی از
محلول های مشخص شده در بند 2-2-1-10 جدا کنید.
برای نتیجه گیری مقایسه ای (نهایی) از آزمایش یا از محلول الف یا محلول ب استفاده کنید.
هشدار : محلول های پوشش زدای الف وب خطراتی دارند و نکات ایمنی ذکر شده در بند
2-2-1-10 بایستی به دقت رعایت گردند.
قطعات را در آب شستشو نمایید ودرصورت لزوم برس کاری کنید تا هر نوع رسوب تیره باقیمانده (آنتیموان در
موقع استفاده از محلول های الف یا ب) از سطح برداشته شود .سپس آن را با دقت خشک کرده، دوباره وزن
کنید .کاهش جرم را یادداشت کنید.ضخامت پوشش روی(d) را برحسب میکرومتر از معادله زیر محاسبه
نمایید.








×
× = A ρ
m d 1000
که
m : کاهش جرم برحسب میلی گرم
A : مساحت سطح تحت آزمون بر حسب میلی متر مربع
ρ : چگالی پوشش روی بر حسب گرم بر سانتیمتر مکعب است که معمولا 7/1 می باشد.
2-2-1-10 مثال ها یی از محلول های پوشش زدای مناسب
هشدار : آنتیموان تری اکسید (Sb2 O3 ) حل شده در کلریدریک اسید و آنتیموان تری کلرید
(Sb Cl3) سمی هستند و باید از تماس با پوست جلوگیری گردند.
استیبین (آنتیموان هیدرید) (SbH3) که یک گاز بسیار سمی است، ممکن است در طول فرآیند پوشش زدایی
هنگام استفاده از محلول های الف یا ب آزاد شود و باید مراقبت های ویژه به منظور جلوگیری از تنفس آن
انجام گیرد. فرآیند پوشش زدایی درهود (قفسه های دودکش دار) انجام شود.
محلول فرمالدهید سمی وسوزش آور است و ممکن است که مشتعل گردد. از تنفس بخارات آن و همچنین از
تماس آن با پوست وچشم ها اجتناب نمایید.
محلول الف) 
آنتیموان تری اکسید (20 (Sb2 O3 گرم
لیتر میلی 800 (ρ>=1.16 g/ml) اسید کلریدریک
آب مقطر 200 میلی لیتر
محلول ب)
آنتیموان تری کلرید (32 (Sb Cl3 گرم
لیتر میلی 800 (ρ>=1.16 g/ml) اسید کلریدریک
آب مقطر 200 میلی لیتر
آنتیموان تری اکسید یا آنتیموان تری کلرید را در کلریدریک اسید حل کنید و با آب رقیق نمائید.
نتایج کار با محلول های پوشش زدای الف وب در صورتی مطلوب خواهد بود که پس از حل شدن کامل
پوشش آبکاری روی و متوقف گردیدن آنی واکنش شدید شیمیایی ، قطعات از محلول در آورده شوند . با این
وجود اگر قطعات برای زمان قابل توجهی پس از کامل شدن فرآیند
پوشش زدایی در محلول بمانند ممکن است محلول های پوشش زدا به آهن یا فولاد پایه حمله کنند.
محلول پ)
محلول فرمالدهید (30% (وزنی به وزنی)) 10 میلی لیتر
لیتر میلی 10 (ρ>=1.16 g/ml) اسید کلریدریک
آب مقطر 500 میلی لیتر
محلول ت)
آمونیوم نیترات (300 (NH4 NO3 گرم بر لیتر
محلول ث)
لیتر میلی 500 (ρ=1.19 g/ml) اسید کلریدریک
گرم 1 ( C3 H4O) ال 1 پروپین 2
آب مقطر 500 میلی لیتر 
2-10 آزمون سایش برای چسبندگی
سطح آبکاری شده ای را که مساحت کمتر از 6 سانتیمتر مربع دارد با سرعت و با فشار به کمک یک وسیله
فلزی صاف به مدت 15 ثانیه بسائید. فشار برای سایش پوشش در هر حرکت باید به مقدار کافی باشد ولی نه
به اندازه ای که باعت شود رسوب آبکاری شکاف بر دارد. چسبندگی ضعیف پوشش با ظاهر شدن تاول هایی
که در اثر ادامه سایش زیاد می گردد، مشخص می شود . همچنین اگر کیفیت پوشش نامناسب باشد تاول ها
ممکن است ترک بردارند وروکش از فلز پایه جداگردد. آزمون را در صورت تمایل می توان روی قسمت های
مختلف سطح انجام داد.

ICS: 25.220.40
صفحه: ١٣

 استاندارد ملی ایران 8243 پوشش هاي تبديلي شيميايي - پوشش هاي تبديلي کروماته

شسته و نشسته بر روي آلومينيم و آلياژهاي آن-الزامات

Chemical conversion coating –
Rinsed and non-rinsed chromate conversion
coatings on aluminium and aluminium alloysRequirements
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به موجب قانون، تنها مرجع رسمي كشور است كه عهده دار وظيفه تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي
ملي ( رسمي ) ميباشد.
تدوين استاندارد در رشته هاي مختلف توسط كميسيون هاي فني مركب از كارشناسان مؤسسه، صاحبنظران مراكز و مؤسسات علمي، پژوهشي،
توليدي واقتصادي آگاه ومرتبط با موضوع صورت ميگيرد. سعي بر اين است كه استانداردهاي ملي، در جهت مطلوبيت ها و مصالح ملي وبا توجه
به شرايط توليدي، فني و فن آوري حاصل از مشاركت آگاهانه و منصفانه صاحبان حق و نفع شامل: توليدكنندگان ،مصرف كنندگان، بازرگانان،
مراكز علمي و تخصصي و نهادها و سازمانهاي دولتي باشد.پيش نويس استانداردهاي ملي جهت نظرخواهي براي مراجع ذينفع واعضاي كميسيون
هاي فني مربوط ارسال ميشود و پس از دريافت نظرات وپيشنهادها در كميته ملي مرتبط با آن رشته طرح ودر صورت تصويب به عنوان استاندارد
ملي ( رسمي) چاپ و منتشر مي شود.
پيش نويس استانداردهايي كه توسط مؤسسات و سازمانهاي علاقمند و ذيصلاح و با رعايت ضوابط تعيين شده تهيه مي شود نيز پس از طرح و
بـررسي در كميته ملي مربوط و در صورت تصويب، به عنوان استاندارد ملي چاپ ومنتشرمي گردد. بدين ترتيب استانداردهايي ملي تلقي مي شود
كه بر اساس مفاد مندرج در استاندارد ملي شماره ((٥)) تدوين و در كميته ملي مربوط كه توسط مؤسسه تشكيل ميگردد به تصويب رسيده باشد.
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران از اعضاي اصلي سازمان بين المللي استاندارد ميباشد كه در تدوين استانداردهاي ملي ضمن تـوجه به
شرايط كلي ونيازمنديهاي خاص كشور، از آخرين پيشرفتهاي علمي، فني و صنعتي جهان و استانداردهـاي بين المـللي استفـاده مي نمايد.
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مي تواند با رعايت موازين پيش بيني شده در قانون به منظور حمايت از مصرف كنندگان، حفظ سلامت
و ايمني فردي وعمومي، حصول اطمينان از كيفيت محصولات و ملاحظات زيست محيطي و اقتصادي، اجراي بعضي از استانداردها را با تصويب
شوراي عالي استاندارد اجباري نمايد. مؤسسه مي تواند به منظور حفظ بازارهاي بين المللي براي محصولات كشور، اجراي استاندارد كالاهاي
صادراتي و درجه بندي آنرا اجباري نمايد.
همچنين بمنظور اطمينان بخشيدن به استفاده كنندگان از خدمات سازمانها و مؤسسات فعال در زمينه مشاوره، آموزش، بازرسي، مميزي و گواهي
كنندكان سيستم هاي مديريت كيفيت ومديريت زيست محيطي، آزمايشگاهها و كاليبره كنندگان وسايل سنجش، مؤسسه استاندارد اينگونه سازمانها و
مؤسسات را بر اساس ضوابط نظام تأييد صلاحيت ايران مورد ارزيابي قرار داده و در صورت احراز شرايط لازم، گواهينامه تأييد صلاحيت به آنها
اعطا نموده و بر عملكرد آنها نظارت مي نمايد. ترويج سيستم بين المللي يكاها ، كاليبراسيون وسايل سنجش تعيين عيار فلزات گرانبها و انجام
تحقيقات كاربردي براي ارتقاي سطح استانداردهاي ملي از ديگر وظايف اين مؤسسه مي باشد.
کميسيون استاندارد"پوشش هاي تبديلي شيميايي – پوشش هاي تبديلي کروماته شسته و نشسته بر روي
آلومينيم و آلياژهاي آن "
رئيس سمت يا نمايندگي
منصوري، يعقوب دانشگاه محقق اردبيلي
(دکتراي شيمي)
اعضاء
آقايي لشکري، وحيد شرکت کليد اورنگ
(کارشناس ارشد متالورژي)
ابراهيمفر، رضا اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس شيمي)
الفت شنب غازان، عليرضا اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس ارشد مهندس شيمي)
خسروي ، محمد شرکت ريخته گري تراکتورسازي تبريز
(کارشناس ارشد متالورژي)
عمراني خواه، جليل شرکت کلر پارس
(کارشناس ارشد شيمي)
دبير
قديمي کلجاهي، فريده اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس ارشد شيمي)
دويست و سي و چهارمين اجلاسيه کميته ملي استاندارد مکانيک و فلزشناسي
رئيس سمت يا نمايندگي
مصحفي، زهرا عضو هيئت علمي دانشگاه امير کبير
(کارشناس ارشد شيمي)
اعضاء
آقايي لشکري، وحيد شرکت کليد اورنگ
(کارشناس ارشد متالورژي)
اله ياري، حسن سازمان حمايت از حقوق مصرف کنندگان و توليد کنندگان
(کارشناس اقتصاد صنعتي)
دلفي، حسين نماينده مديريت مکانيک و فلزشناسي موسسه استاندارد
(کارشناس)
سرابي، علي اصغر عضو هيئت علمي دانشگاه امير کبير
(دکتراي متالورژي)

عقيلي، همايون نماينده معاونت تحقيقات صنايع فلزي موسسه استاندارد
(کارشناس)
قديمي کلجاهي، فريده اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس ارشد شيمي)
منصوري، يعقوب عضو هيئت علمي دانشگاه محقق اردبيلي
(دکتراي شيمي)
موسوي، ليلا کمک کارشناس نماينده مديريت هماهنگي تدوين استاندارد
(کمک کارشناس)
نواني، محمد دفتر منابع الکتريکي و فلزي
(کارشناس ارشد متالورژي)
نوروزي، سعيد مشاور و نماينده رياست موسسه استاندارد
(دکتري)
وصالي، رضا قائم مقام مدير عامل مرکز پژوهش متالورژي رازي
(کارشناس)
دبير
نوروزي زاده، حميرا نماينده مديريت هماهنگي تدوين استاندارد
(کارشناس)
پيشگفتار
اسـتاندارد "پوشـش هـاي تبديلـي شـيميايي – پوشش هاي تبديلي کروماته شسته و نشسته بر روي آلومينيم و آلياژهاي آن –
الـزامات" كـه توسـط كميسـيون فنـي مربوطه تهيه و تدوين شده و در دويست و سي و چهارمين جلسه كميته ملي استاندارد
مکانيک و فلز شناسي مورخ ۸۴/۶/۲۰ مورد تصويب قرار گرفته است، اينك به استناد بند يك ماده سه قانون اصلاح قوانين و
مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ابران مصوب بهمن ماه ١٣٧١ بعنوان استاندارد ملي ايران منتشر مي شود.
بـراي حفظ همگامي و هماهنگي با تحولات و پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع ، علوم و خدمات، استاندارد هاي ملي
ايـران در موقـع لـزوم و تجديد نظر خواهد شد و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استاندارد ها ارائه شود ، در
هـنگام تجديد نظر در كميسيون فني مربوطه مورد توجه قرار خواهد گرفت بنابر اين براي مراجعه به استاندارد هاي ملي ايران
بايد از آخرين تجديد نظر آنها بهره گيري كرد.
در تهيه و تدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط و نيازهاي جامعه، در حد امكان بين اين استاندارد و
اسـتاندارد ملي كشورهاي صنعتي پيشرفته هماهنگي ايجاد شود. منبع و ماخذي كه براي تهيه اين استاندارد به كار رفته به شرح
زير است :
ISO 10546, 1993: Chemical conversion coating – Rinsed and non-rinsed chromate
conversion coatings on aluminium and aluminium alloys
بر روي آلومينيم و آلياژهاي آن ٢ و نشسته ١ پوشش هاي تبديلي شيميايي – پوشش هاي تبديلي کروماته شسته
١ هدف و دامنه کاربرد
هـدف از تدويـن ايـن اسـتاندارد، تعييـن الـزامات مـربوط بـه پوششهاي تبديلي کروماته شسته و نشسته بر روي آلومينيم و
آلياژهاي آن ميباشد که براي حفاظت در برابر خوردگي و به عنوان پايهاي براي ساير پوششها کاربرد دارد.
٢ مراجع الزامي
مدارک الزامی زير حاوی مقرراتی است که در متن اين استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. بدين ترتيب آن مقررات جزئی از
ايـن اسـتاندارد محسوب می شود. در مورد مراجع دارای تاريخ چاپ و/ يا تجديد نظر، اصلاحيه ها و تجديد نظرهای بعدی اين
مـدارک مـورد نظـر نيسـت. معهذا بهتر است کاربران ذينفع اين استاندارد، امکان کاربرد آخرين اصلاحيهها ها و تجديد نظرهای
مـدارک الزامـی زير را مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بدون تاريخ چاپ و/ يا آخرين چاپ و/ يا تجديد نظر آن مدارک
الزامی ارجاع داده شده مورد نظر است.
استفاده از مرجع زير برای کاربرد استاندارد الزامی است:
١-٢ اسـتاندارد ملـي ايران شماره ٥٩٠٥ : سال ١٣٨٠ رنگها و جلاها- روش تعيين چسبندگي قشر خشک رنگ با استفاده از
دستگاه برش متقاطع و نوار چسب
ISO 3892 : 1980 Conversion coatings on metallic materials- Determination of ٢-٢
coating mass per unit area – Gravimetric methods.
ISO ٣-٢
4519: 1980 Electrodeposited metallic coatings and related finishes- Sampling
procedures for inspection by attributes.
ISO ٤-٢
9227:1990 Corrosion tests in artificial atmospheres- Salt spray tsets.
IEC ٥-٢
68-2-3: 1969 Environmental testing- Part 2: Tests-Test Ca:Damp heat,steady
state.