نیکل سیاه

تحولات اخیر در پوشش های نیکل و عامل های همرسوبی سیاه کننده باعث تولید محصولی می شود که سطح سیاه تیره و سختی بسیار بالا را ارائه می دهد. "BlackNight" از روش نیکل الکترولس بجای  زیرلایه نیکل آبکاری شده و سپس ارایه پوشش بر روی آن استفاده می کند. این اجازه می دهد تا ساختارهای با  هندسه پیچیده پوششی  با ضخامت نیکل یکنواخت تولید کنند.محصول نیکل سیاه تیره پوششی با رنگ سیاه تیره تولید میکند که دارای سختی استثنایی و پوششی چگال خواهد شد. این "شکل" فیلم کاملا جدید با یکنواختی و مقاومت خوردگی فوق العاده ای است.فرآیند BlackNight با استفاده از زیر لایه استاندارد   نیکل الکترولس و پس از آن یک لایه نازک نیکل فسفر انجام میگیرد.  این نازک نیکل 5 میکرونی نیکل فسفر الکترولس، باعث ایجاد یک لایه بدون سرب  با ELV، WEE و سازگار با قوانین  RoHS است که  برای سیاه شدن رسوب  عمل می کند. این ترکیب سختی 600-80HV می تواند به دست دهد.استفاده از یک  Ni-P با خاصیت الکترولیز خاص و یک الکترولیت سیاه کننده که به طور یکنواخت سطح را اچ می کند و سطحی غنی شده با رسوب  Ni2O3    را تشکیل می دهد باعث بهبود خواص پوشش می شود. نیکستار آلیاژ نیکستار پوشش یکنواخت آلیاژ روی نیکل سیاه را تولید می کند به حفظ براقی بستر در پوشش غنی از نیکل کمک میکند . این فرایند فوق العاده انعطاف پذیر است.ضخامت رسوب تا 2 میکرون می تواند با قفسه یا بشکه به دست آید. اگر یک سپر ضخیم تر - یا عملکرد بسیار زیاد خوردگی - مورد نظر باشد، می توان از زیر لایه نیکل سنگین استفاده کرد. سختی بیشتر را می توان با افزودنی نمک به دست آورد. تراکم رنگ، از تیره ترین سیاه تا رنگ های نرمتر، می تواند اصلاح شود. Nickstar نیکل سیاه تزئینی می تواند دو برابر UIC ساتن نیکل برای آبکاری متمایز و ظریف به کار گرفته شود.پوشش نیکل سیاه نیکستار مناسب برای داخل خودرو و برای کالاهای ورزشی پرطرفدار است که در آن کاهش تابش و نیز افزایش دوام محصول مشاهده خواهد شد و نیز ایده آل برای سخت افزار، لوله کشی، معماری و دیگر کاربردهای تزئینی است که نیاز به یک پوشش لوکس با یک عمر طولانی دارد.نیکوستارنیکوستار خواص نیکاستار را تا حد زیادی بهبود می­دهد .  در این پوشش از ترکیب قبل به عنوان پایه استفاده میشود و برای افزایش سختی به آن کبالت اضافه می کنند. نیکستر سیاه ، آلیاژ نیکل کبالت روی  بوده که ظاهر براق بستر را حفظ می کند.  اگر نیاز به حفاظت در برابر خوردگی بیشتر از زیرلایه نیکل استفاده شود.

به زودی منتشر می گردد...

به زودی منتشر می گردد...

حذف عناصر نیکل، مس، روي و کروم از ترکیبات پساب هاي صنعتی به وسیله روش لخته سازي الکتریکی 

بابک کفاشیان( کارشناس مهندسی شیمی ) – شرکت شیمیایی جهان تاب

چکیده:
در این مقاله چگونگی عملکرد فرآیند لخته سازي الکتریکی همراه با الکترودهاي آلومینیوم به منظور حذف یکپارچه نیکل، مس، روي و کروم از محلول هاي آبی و پساب هاي آبکاري مورد بررسی قرار می گیرد. عوامل تأثیرگذار بررسیchemical oxygen ) COD اولیه، چگالی جریان، غلظت یون فلزي اولیه و PH شده شامل براي حذف این فلزات سنگین بین 4 تا 8 PH می باشند. در تمامی مطالعات انجام شده، بهترین محدوده (demand می باشد. محلول هاي مخلوط شده با غلظت هاي یکسان فلزات در 150،75 و 300 گرم در لیتر آزمایش شدند. بررسی نتایج نشان داد که نیکل، مس و روي به یک مقدار شبیه به هم حذف می شوند. این عناصر به ترتیب در 40،20 و 50 دقیقه به صورت کامل حذف شدند و در حالیکه براي حذف کامل کروم به ترتیب به 60،40 و 80 دقیقه زمان نیاز است. افزایش چگالی جریان، فرآیند لخته سازي الکتریکی را تسریع می بخشد ولی با این حال انرژي بیشتري نیز مصرف می گردد.

نتایج بدست آمده نشان داد که بهترین محدوده چگالی جریان جهت حذف مواد 40 میلی آمپر بر سانتی متر مربع می باشد. فرآیند لخته سازي الکتریکی براي نمونه پساب هاي آبکاري نتیجه خوبی نشان می دهد و قادر خواه د بود تا مقدار غلظت عناصر نیکل، مس، روي و کروم را در آب و پبساب هاي آبکاري تا حد مجاز در حدود 60 دقیقه پایین آورد. در نتیجه فرآیند لخته سازي الکتریکی روشی قابل اعتماد، راحت و مقرون به صرفه جهت حذف فلزات سنگین از آب و پساب می باشد.

برای خواندن ادامه مقاله به سایت جهانتاب شیمی مراجعه فرمایید:

http://www.jahantabchemical.com/fa/index.php/knowledge-base/knowledges

فرایند فسفاته کردن یک واکنش مبتنی بر اکسایش و کاهش است. ابتدا سطح آهن اکسیده می شود و آهن بصورت آهن کاتیونی با ظرفیت سه بار مثبت، از سطح بستر جدا می شود. این ناحیه عملا نقش آند را ایفا کرده و باعث شده تا هیدروژن اسیدی حاصل از فسفریک اسید در نقش کاتد در این مناطق احیا شود که احیای هیدروژن را بصورت خروج و آزاد شدن حبابهای روی سطح قطعه به سهولت میتوان مشاهده کرد.

بدلیل احیای هیدروژن عملا بخشی از هیدروژن اسیدی کاهش می یابد و به تبع با کم شدن هیدروژن اسیدی pH محلول در سطح مشترک فلز و محلول بالا می رود. این فرایند، یک عدم تعادلی را در مورد pH به سیستم تحمیل میکند. برای برقراری توازن بخشی از ترکیبات محلول..............

برای خواندن ادامه مطلب به سایت نویسنده مقاله مراجعه فرمایید.

مرجع : شرکت جلاپردازان پرشیا

انجمن آبکاری	جهاد دانشگاهی شریف	پوششهای  صنعتی

دوره آموزشی تخصصی - کاربردی آبکاری روی (گالوانیزه)- جهاد دانشگاهی شریف

با همکاری انجمن آبکاری و نشریه پوشش های سطحی برگزار میکند

پیش‌نیاز دوره:  آشنایی با آبکاری عمومی

مدت دوره:      یک روزه- 8 ساعت

مدرس:    مهندس علیرضا رفیعی شرکت پردازش فلز

محتوای دوره:

• تاریخچه آبکاری روی در جهان
• ایمنی و بهداشت صنعتی در اّبکاری
• آماده سازی قطعات قبل از آبکاری
• فرایند اصلی آبکاری روی

انواع گالوانیزه بارل (معایب و مزایا) - محدویتها- تجهیزات- نکات فنی عمق غوطه وری- پروسه ها و چیدمان- انواع گالوانیزه سیانوری– اسیدی– قلیایی- تاریخچه- مزایا و معایب- شیمی سیستمهای گالوانیزه سیانوری- نمونه فرمولاسیون- نکان فنی مرتبط- راه اندازی- کیفیت مواد اولیه مصرفی- کنترل پارامترها- راندمان- معیارهای انتخاب براقی- جداول قدرت پرتاب و پوشش- توانایی خش پرکنی- اثر افزودنیها و ...

• فرایند بعد از آبکاری

انواع عملیات بعد از آبکاری- پوششهای کروماته- بررسی اجزاء- تاریخچه کروماته- طبقه بندی کروماته ها- نمونه فرمولاسیون- کروماته سه ظرفیتی- معایب و مزایا- عوامل موثر- نگهداری و کنترل کروماته- پوششهای غیر کروماته- روشهای شناسایی کروماته

• اشکالات آبکاری و رفع آنها

کنترل قطعات ورودی- در محل بارگیری- بررسی و نظارت در خطوط ثابت- گردان- نظارت در وان چربیگیر گرم، الکتریکی و اسیدشویی و وانهای شستشوی بعدی – نظارت بر وان گالوانیزه و شستشوی بعدی- روشهای کنترل وان- پیشگیری از مشکلات- ناخالصی ها و انواع آن در وان- اثرات ناخالصی در وان- روش و فرایندهای حذف ناخالصی- کاربرد فرایندهای خالص سازی در انواع گالوانیزه- مشکل آبکاری قطعات فولادی.

هزینه دوره: 

(شامل: حضور در دوره+ ناهار+ پذیرایی+ پکیج اهدایی+ گواهینامه معتبر از مرکز آموزش جهاد دانشگاهی صنعتی شریف)

شماره تماس جهت کسب اطلاعات بیشتر:

22748812     66075085

نمابر: 22740878

آنالیز فلز روی Zn :

1. ml 2 نمونه از وان بردارید
2. 100 سی سی آب مقطر به آن اضافه کنید
3. 10سی سی بافر pH 10 به آن اضافه کنید
4. پودر EBT را به آن اضافه کنید
5. 15 سی سی محلول 10% فرم آلدهید را به نمونه وان اضافه کنید
6. محلول را با EDTA 0.1 مولار تیتر کنید
7. تا زمانی که محلول از قرمز به آبی تغییر رنگ دهد، ادامه دهید
8. با استفاده از فرمول زیر غلظت Zn را محاسبه کنید:

Zn (oz/gal)= ml *4.358*M

آنالیز NaCN کل :

1. ml 1 نمونه از وان بردارید
2. 100 سی سی آب مقطر به نمونه .ان اضافه کنید
3. 20 سی سی NaOH 20% به آن اضافه کنید
4. 10 سی سی محلول KI 10% را به نمونه وان بیفزایید
5. محلول را با AgNO3 0.1 نرمال تیتر کنید
6. تا زمانیکه محلول از شفاف بودن به یک محلول کدر برسد، ادامه دهید
7. برای بدست آوردن غلظت NaCN کل از فرمول زیر استفاده کنید

NaCN کل (oz/gal)= ml *13.069*N

آنالیز NaOH :

1. ml 5 نمونه از وان بردارید
2. 25 سی سی آب مقطر را ب نمونه وان اضافه کنید
3. 5 سی سی سولفواورانژ را به نمونه وان اضافه کنید
4. محلول را با HCl 1.0 نرمال تیتر کنید
5. تا محلول از نارنجی به زرد تغییر رنگ دهد
6. با استفاده از فرمول زیر غلظت NaOH را محاسبه کنید:

NaOH (oz/gal)= ml *1.067*N

آنالیز Na2CO3 :

1. ml 10 نمونه از وان بردارید
2. 100 سی سی آب داغ به آن اضافه کنید
3. 35 سی سی محلول Ba(NO3)2 10% را به نمونه وان اضافه کنید
4. اجازه بدهید رسوبات ته نشین شوند
5. سپس مخلوط را فیلتر کنید و رسوبات را دو بار با آب داغ شستشو دهید
6. رسوبات را به یک بشر انتقال داده به آن 100 سی سی آب مقطر و متیل اورانژ اضافه کنید
7. محلول را با HCl 1.0 نرمال تیتر کنید
8. تا محلول از نارنجی به صورتی تغییر رنگ دهد
9. با استفاده از فرمول زیر غلظت Na2CO3 را محاسبه کنید:

Na2CO3 (oz/gal)= ml *0.707*N

نکات آنالیز:

- توجه: در فرمولهای فوق پارامترهای ml ,N, M به ترتیب عبارتند از:
- حجم مصرفی تیترانت= ml،
- مولاریته تیترانت= M
- نرمالیته تیترانت= N
- توجه: جهت تبدیل واحد ‏‎(oz/gal)‎‏ به ‏ml/L‏ عدد بدست آمده را در 7.8125 ضرب نمایید.‏
- توجه: جهت تبدیل واحد ‏‎(oz/gal)‎‏ به ‏g/L‎‏ عدد بدست آمده را در 7.5 ضرب نمایید.‏
- برای تهیه محلول 0.1 مولار EDTA 0 گرم،Na2EDTA.2H2O در یک لیتر آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه AgNO31 نرمال،17.0 گرم AgNO3 در یک لیتر آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه HCl0 نرمال،89 سی سی HCl 36% در یک لیتر آب مقطر حل کنید.
- یرای تهیه بافر با 10= pH ، 350 سی سی NH4OH غلیظ، 54 گرم NH4C1 و 625 سی سی آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه پودر EBT ، 2.0گرم اریوکروم بلک T در 198 گرم NaCl حل کنید.
- برای تهیه KI 10%، 100 گرم KI را در یک لیتر آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه سولفواورانژ،100 سی سی سولفو اورانژ، 100 گرم NaCNو 845 سی سی آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه متیل اورانژ،1.0 گرم متیل اورانژ (نمک سدیمی) در 1 لیتر آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه محلول 10% فرم آلدهید، 10 سی سی فرم آلدهید را در 90 سی سی آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه NaOH‏ 20% ‏، 10 گرم NaOH را در 100 سی سی آب مقطر حل کنید.
- برای تهیه ‏KI‏ 10%‏، 10 گرم ‏KI‏ را در 100 سی سی آب مقطر حل کنید.‏
- برای تهیه محلول ‏‏10% ‏‏Ba(NO3)2‎، ‏‎10‎‏ گرم ‏‏Ba(NO3)2‎‏ را در 100 سی سی آب مقطر حل کنید.‏

ترجمه : تحقیق و توسعه جلاپردازان

مراجع و منابع: کتاب متال فنیشینگ 2013 Metal finishing

 استفاده از پوشش های قربانی شونده بر روی فولاد و دیگر زیر ساخت های آهنی به عنوان یک روش موثراستاندارد قابل اعتماد و موثر در صنعت برای حفاظت از خوردگی به اثبات رسیده است. امروزه بدلیل هزینه کمتر، روی (Zn) بعنوان پوشش قربانی شونده یک پوشش غالب در این صنعت می باشد، اگرچه در برخی کاربردهای خاصی که روی محافظت به خوردگی مناسبی ندارد کادمیوم بعنوان جایگزین قابل قبول، بصورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. بر اساس تقاضای مشتریها برای پوشش های با کیفیت بالاتر، ویژگیهای خاص تر و با طول عمر بیشتر باعث گرایش توجهات گسترده به سمت پوشش های آبکاری آلیاژهای روی شده است. این موضوع بویژه درصنلیع خودروسازی، هوافضا، بست­ها و حوزه تجهیزات الکترونیکی بیشتر حائز اهمیت است. علاوه بر این، کسانی که از کادمیوم استفاده می کنند بدلیل ماهیت سمی این فلز، برای عدم استفاده از آن تحت فشارهای روز افزون قرار دارند. امروزه چندین سیستم آلیاژی متفاوت از فلز روی با خواص نسبتا متفاوت در دسترس هستند (شکل 1). این تفاوت در خواص علاوه بر انتخاب نوع فلز آلیاژی به سیستم الکترولیتی مورد استفاده نیز مربوط می باشد. بخش عمده ای از کارهای تحقیقاتی اخیر در زمینه فرایندهای آبکاری آلیاژهای روی در کشورهای اروپایی و همچنین ژاپن که استفاده از کادمیم در طول دهه 1970 به طور موثری در آن کشورها ممنوع اعلام شده بود انجام شده است. عناصر آلیاژی روی توسط آهن، کبالت، نیکل و قلع بصورت موفقیت آمیزی ساخته شده اند. بجز قلع که در آن 70% قلع و 30% روی است، در مابقی آلیاژها سهم روی بین 83% تا 99% است. در این ترکب درصد، روی نقش آند را برای آهن ایفا میکند هرچند که فعالیت آلیاژهای روی در مقایسه با روی خالص به مراتب کمتر است. مشابه با روی، هریک از آلیاژها به یک پوشش تبدیلی برای بهینه شدن مقاومت به خوردگی نیاز دارند. در حقیقت، فرایند پسیواسیون در مورد آلیا؟ژهای روی به مراتب مهمتر از فلز خالص است.

آلیاژ روی-نیکل

بعد از اختراع اولین فرایند آبکاری آلیاژی روی-مس در سال 1841، چندین فرایند آبکاری برای تهیه آلیاژهای روی معرفی شده است. در ارتباط با آلیاژ ایجاد شده موارد زیر قابل بررسی است:

1- یک فاز جدید در که در فاز متالوگرافی قابل مشاهد است که در مورد فلزات خالص اولیه وجود نداشت.

2- امکان تولید ترکیب یکنواخت رسوب آلیاژ توسط روشهای استاندارد ذوب وجود ندارد، زیرا فلز با نقطه ذوب پایین در دمای ذوب فلز دیر گدازتر تبخیر می­شود این درحالی است که چنین مشکلی در فرایند آبکاری وجود ندارد.

3- رسوب یک فیلم نازک می تواند کارایی بالایی داشته باشد.

برای مطالعه ادامه مقاله در سایت نویسنده مقاله لطفا کلیک کنید

روی اکسید یا اکسید روی (به انگلیسی: ZINC OXIDE) که در کتابهای کهن توتیا نامیده می‌شود، ترکیب غیر آلی با فرمول ZnO و به شکل پودری سفید رنگ و غیرمحلول در آب است.

محتویات

۱کاربردها

۲مصارف صنعتی

۳مصارف دارویی

۴مصارف آرایشی

۵تولید

۶جستارهای وابسته

۷منابع

کاربردها

مصارف صنعتی

این ترکیب در ساخت مواد فراوانی در صنعت مانند پلاستیک، سرامیک، شیشه، سیمان، لاستیک (تایر اتومبیل)، نرم کننده، رنگها، مومها، چسب، غذاها، باتری و... استفاده می‌شود.پودر اکسید زینک کاربردهای فراوانی دارد.کاربردهای اصلی آن به صورت خلاصه ارائه می‌شود.بیشتر کاربردها از واکنش اکسید روی به عنوان ماده تشکیل دهنده سایر اجزای روی استفاده می‌کنند. کاربرد آن در علم مواد شامل ضریب شکست بالا، رسانایی حرارتی بالا، آنتی بیوتیک و مواد محافظ اشعه  UV  می‌باشد. به طریق مشابه به موادی مثل پلاستیک، سرامیک، شیشه، چوب، سیمان، رنگ، گریس، پماد، چسب، مهر، رنگ دانه، باتری، مدار به کار رفته در اطفاع حریق و بسیاری موارد دیگراستفاده می‌شود.

مصارف دارویی

در پزشکی و بهداشت این ترکیب با نام زینک اکساید در پودر بچه، پمادهای پوستی، کرم ضد آفتاب، شامپو ضدشوره و... استفاده می‌شود. پماد زینک اکساید در درمان ضایعات پوستی مستعد عفونت مانند سوختگی، اگزما، سوختگی پای نوزادان، خراشیدگی و گزش حشرات. ضد التهاب خفیف پوستی و همچنین در ترکیب کالامین به عنوان ضد خارش کاربرد دارد.

اکسید روی دارای خواص مرطوب کننده، آنتی بیوتیکی و دئودورانت است. به دلیل آثار ضد سبوم و منعکس کننده اشعه UV در ترکیب کرمهای ضد آفتاب نیز استفاده می‌شود.

مصارف آرایشی

اکسید روی مصارف فراوانی در صنایع آرایشی دارد. این ترکیب می تواند اشعه UV خورشید را جذب کرده و از پوست در مقابل آفتاب سوختگی و سایر خسارات اشعه UV محافظت نماید.

اکسید روی یکی از مهمترین ترکیبات مواد آرایشی معدنی است. از آنجا اکسید روی توسط پوست قابل جذب نیست بنابراین باعث هیچ گونه حساسیت پوستی نمی شود و غیر حساسیت زا و غیر جوش زا می باشد.

همچنین در تولید دئودورانت ها و صابون ها کاربرد دارد. این ترکیب در حذف بوی بد بدن و جلوگیری از رویش باکتری ها کمک می کند و بخوبی موجب تسکین هر گونه حساسیت پوستی می شود.

تولید

در مصارف صنعتی اکسید روی به مقدار ۱۰۵ تن در سال به سه روش اصلی که در ذیل به آن اشاره می‌شود تولید می‌شود.

روش غیر مستقیم: روی(Zn) در ظرف مخصوص ذوب گرافیت ، مایع شده و در دمای بالای ۹۰۷ درجه سانتی گراد به بخار تبدیل می‌شود. بخار روی با اکسیژن ( O۲)موجود در هوا واکنش نشان داده و اکسید روی(ZnO) تشکیل می‌شود. روی اکسید تشکیل شده سرد شده و جمع آوری می‌شود. این روش در سال ۱۸۴۴ توسط LeClaire فرانسوی کشف شد. نتیجه این روش اکسید زینک فشرده با اندازه ۰٫۱ تا چند میکرو متر است. بیشتر اکسید زینک تولیدی در جهان از این روش می‌باشد.

روش مستقیم:

روش فرایند شیمیایی مرطوب

روی

خصوصیات
فرمول مولکولی	ZnO
جرم مولی	81.408 g/mol
شکل ظاهری	White solid
بوی	odorless
چگالی	5.606 g/cm3
دمای ذوب	1975 °C (decomposes)[۱]
دمای جوش	‎2360 °C
انحلال‌پذیری در آب	0.16 mg/100 mL (30 °C)
نوار ممنوعه	3.3 eV (direct)
ضریب شکست (nD)	2.0041
ترموشیمی
آنتروپی مولار استاندارد So298	43.9 J·K−1mol−1
آنتالپی استاندارد تشکیل  ΔfHo298	-348.0 kJ/mol
خطرات
MSDS	ICSC 0208
شاخص ئی‌یو	۰۳۰-۰۱۳-۰۰-۷
طبقه‌بندی ئی‌یو	Dangerous for the environment (N)
کدهای ایمنی	R50/53
شماره‌های نگهداری	S60, S61
لوزی آتش	W
نقطه اشتعال	1436 °C
ترکیبات مرتبط
دیگر آنیون‌ها	روی سولفید سلنید روی تلورید روی
دیگر کاتیون‌ها	کادمیم اکسید جیوه(II) اکسید

روی سولفات(به انگلیسی: Zinc sulfate) (ZnSO4) یک نوع ترکیب معدنی است.

سیانید روی (به انگلیسی: Zinc cyanide) با فرمول شیمیایی C۲N۲Zn یک ترکیب شیمیایی با شناسه پاب‌کم ۱۱۱۸۶ است. که جرم مولی آن ۱۱۷٫۴۴۴ g/mol می‌باشد. شکل ظاهری این ترکیب، پودر سفید است.

ترکیب شیمیایی

نام‌گذاری اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی

Zinc cyanide
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	557-21-1
پاب‌کم	11186
کم‌اسپایدر	10713
شمارهٔ آرتی‌ئی‌سی‌اس	ZH1575000
جی‌مول-تصاویر سه بعدی	Image 1
SMILES [نمایش]
InChI [نمایش]
خصوصیات
فرمول مولکولی	C2N2Zn
جرم مولی	117.444 g/mol
شکل ظاهری	white powder
چگالی	1.852 g/cm3 solid
دمای ذوب	800 °C (decomposes)
انحلال‌پذیری در آب	0.00005 g/100 mL (20 °C)
انحلال‌پذیری	attacked by قلیاییes پتاسیوم سیانید آمونیاک
خطرات
طبقه‌بندی ئی‌یو	not listed
لوزی آتش	0 4 2
LD50	100 mg/kg, rat (intraperitoneal)

استاندارد خودرویی D20 5397 پوشش (گالوانیزه) ورق دی کرومات روی، تجزیه کمی کروم 6*

هدف و زمینه کاربرد 
1 مبنای کار 
2 تجهیزات 
2.1 وان آب با دمای 60 °C ± 20 °C 62
2.2 ترازو با دقت یک دهم (110) میلی گرم 
2.3 گیره چوبی یا مغناطیسی (MAGNET) 
2.4 پیست (Wash Bottle 
2.5 بشر مناسب قطعه مورد آزمایش 
2.6 ظرف، غیر فلزی، مناسب قطعه مورد آزمایش 
2.7 بورت 
2.8 زمان سنج (کرونومتر) 
2.9 دماسنج 
3 معرف های شیمیایی
4 روش اجرا 
4.1 آماده کردن قطعه 
4.2 تجزیه 
5 تشریح نتایج 
6 گزارش آزمایش 
تالیف: OR 23 – 11– 1995

موضوع تغییر: OR 23 – 11– 1995

مستندات: 
اسناد PSA:
استانداردها:

سایر استاندارها:

اسناد خارجی:

هدف و زمینه کاربرد
هدف از این آزمایش تجزیه کمی کروم شش ظرفیتی (Cr6) حاصل (استخراج شده) از روکش (گالوانیزه) ورقه دی کرومات روی است (مراحل کروم گیری) که در قطعات فلزی آهنی کاربرد دارد(مانند: دیسک ترمز)
مبنای کار
با استفاده از محلول کلرید سدیم و تعیین عیار، محلول تیئو سولفات سدیم کروم شش ظرفیتی استخراج می شود. مقدار کروم شش ظرفیتی به دست آمده (استخراج می شود) بستگی به کیفیت کوره خشک کن دارد.

تجهیزات 
وان آب با دمای 60 °C ± 20 °C
ترازو با دقت یک دهم (1/10) میلی گرم
گیره چوبی یا مغناطیسی (MAGNET)
پیست (Wash Bottle)
بشر مناسب قطعه مورد آزمایش
ظرف، غیر فلزی، مناسب قطعه مورد آزمایش
بورت
زمان سنج (کرونومتر)
دماسنج
معرف های شیمیایی
اب غیر یونیزه
محلول کلرید سدیم (NaCl) 5% (پنج درصد)
محلول اسید سولفوریک ( H2SO4) 25%
محلول یدید پتاسیم (Kl) 200 گرم/ لیتر
محلول چسب نشاسته 0.5%، پایدار کننده
محلول تیئوسولفات سدیم (Na2S2O3)، 0.005N نرمال، پایدار کننده
محلول سود (NaOH) 200 گرم / لیتر
نکته: باید آزمایش درست 24 ساعت بعد از کاربرد روکش انجام شود.
روش اجرا
آماده کردن قطعه
قطعه ای که "کروم آن گرفته شده" به وسیله ترازو (3-2) وزن کنید، فرض کنید واحد اندازه گیری M1 بر حسب گرم باشد.
قطعه را داخل بشر (5-3) قرار دهید، بر روی قطعه محلول کلرید سدیم (2-4) بریزید زمانیکه دما به 60 °C برسد، مشاهده می شود نسبت 2= سطح / حجم است (برای نمونه مساحت قطعه ها 100Cm2 و حجم وارد شده مساوی 200 میلی گرم است.
مجموع آنها را به مدت 40 min ± 1 min دقیقه در درون وان آب (1-3) قرار دهید. 
قطعه را با استفاده از گیره یا آهن ربا (3-3) جا به جا کرده، سپس به وسیله پیست (4-3) پرشده از آب غیر یونیزه (1-4) به بالای بشر (5-3) بیاورید.
اجازه دهید، قبل از انجام تجزیه، محلول متناسب با دمای محیط سرد شود.
تجزیه
داخل محلول به دست آمده (1-5) به ترتیب مواد زیر را اضافه کنید.
10 ml محلول اسید سولفوریک (3-4) 
5 ml محلول چسب آمار (5-4)
بورت (7-3) را پر از محلول تیئو سولفات سدیم نمائید (6-4) و قطره قطره داخل محلول به دست آمده بریزید تا بی رنگ شود.
زمانی تغییر در رنگ حاصل می شود که تعییر رنگ به مدت 30 ثانیه ثابت باشد.
حجم مقدار محلول تیئوسولفات سدیمی که موجب این تغییر رنگ شده را یادداشت نمائید. (V)
قطعه را داخل محلول سود (7-4) با دمای 80 °C تمییز کنید.
قطعه تمییز شده را به وسیله ترازو (2-3) وزن کنید، فرض کنید جرم M2 بر حسب گرم می باشد.

تشریح نتایج
مقدار کروم شش ظرفیتی (Cr6) برحسب میلی گرم (mg/g) از روکش (گالوانیزه) DACROMET نشان داده می شود، و بر طبق فرمول زیر محاسبه می گردد:
(N×V)/(M_1- M_2 )×52/3
که در آن:
N = نرمالیته محلول تیئوسولفات سدیم، که بر حسب لیتر / مول بیان می شود.
V = حجم محلول تیئوسولفات سدیم استفاده شده برای تغییر رنگ ثابت است و بر حسب میلی لیتر بیان می شود.
M1 = جرم قطعه با روکش است و بر حسب گرم بیان می شود.
M2 = جرم قطعه بدون روکش است و بر حسب گرم بیان می شود .
52 = غلظت مولار کروم شش ظرفیتی، برحسب گرم در هر مول بیان می شود.
3 = تعداد الکترون های درگیر در واکنش های شیمیائی در طول عمل و تجربه است.

گزارش آزمایش
به همان نسبت نتایج به دست آمده از گزارش آزمایش باید بیانگر:
مرجع این روش
مرجع دقیق قطعه و نام سازنده
جزئیات عملکرد مشخص نشده در روش و هر اتفاقی که ممکن است بر نتایج تاثیر بگذارد.

شش فلزی - پوشش های آبکاری روی بر آهن یا فولاد

دامنه  و زمینه استاندارد

2-منابع استاندارد

3-تعاریف و اصطلاحات پیرامون  پوشش های آبکاری روی بر آهن یا فولاد

4-اطلاعاتی که باید خریدار خدمات پوشش به ابکار بدهد

5- شرایط خدمات، مدت زمان دوام پوشش و کد طبقه بندی

6-تعیین میزان حرارت و گرما

  7 -دسته بندي

 8-نمونه آزمایش

9-پوشش مورد نیاز

   استاندارد ایزو 2081 پوشش فلزی - پوشش های آبکاری روی بر آهن یا فولاد  

.جهت اگاهی و استفاده علاقمندان موجود میباشد

برای دریافت متن کامل استاندارد با ما تماس بگیرید.      65734701 الی 3

استانداردهای خودرو پوشش های بی کرومات روی B15 3310

1-      موضوع 

این استاندارد راجع به پوشش فلزی غیرآلی می باشد که دارای وضعیت ظاهری آلومینیوم خاکستری بوده و اساس از لایه بی کرومات روی ترکیب شده است.

این پوشش، بر روی فلزات آهنی بکار برده می شود و موجب شکنندگی توسط هیدروژن نمی­گردد.

2-  توصیف پوشش

1-2 کلیات

پوشش اعمال شده بر روی قطعات، دارای یک پراکندگی آبکی حاوی اسید کرومیک، گلیکول، مواد سللولوزیک، لایه های نازک روی و آلومینیوم (حدود 15%) می باشد.

پس از اعمال پوشش، قطعات در دمای °C300 پخته می شوند، عمل پخت مذکور مواد آلی راحذف می نماید و واکنش های شیمیایی اکسیداسیون – احیاء Cr₆/Cr₃ ویژه این نوع پوشش و شرایط مربوط به ویژگی های مقاومت در برابر خوردگی را ایجاد می نماید.

چنانچه قطعات تحت عمل زنگ­دایی یا اسیدشویی قرار نگیرند، خطر شکنندگی توسط هیدروژن وجود نخواهد داشت.

این پوشش برای قطعات فولادی که دارای استحکام کششی بیشتر یا معادل Mpa1000    می­باشند مانند پیچ­های کلاس 9/10 یا بیشتر و مهره های کلاس 12 یا بیشتر، در نظر گرفته شده است.

توجه: با پیروی دقیق از راهنمایی های فنی شرکت DACRAL امکان تمیز نمودن قطعات در مرحله اسیدشویی و الکتروچربیگیری بدون احتمال خطر شکنندگی پس از پوشش وجود خواهد داشت.

2-2 علامات

DACROMET A : در مورد قطعات داخلی اتومبیل.

DACROMET B: در مورد قطعات بیرونی اتومبیل و قطعات زیر کاپوت.

3-2 جدول پوشش­های مختلف

1. جرم های مذکور به شکل زیر در نظر گرفته شده اند:

• باتوجه به تغییر تعداد لایه ها بر روی قطعات بکار گرفته شده به صورت باز (حداقل دو لایه).
• با توجه به تغییر غلظت پراکندگی در مورد قطعات بکار گرفته شده به صورت متصل.

1. مطابق روش آزمایش D17 1058

3-آزمایش و کنترل

1-3 مقاومت در سالت اسپری

 آزمایش مذکور براساس روش آزمایش D17 1058 انجام می شود.

در مورد 500: Dacromet A ساعت بدون زنگ قرمز.

در مورد 100: Dacromet B ساعت بدون زنگ فرمز.

به منظور تایید محصول، آزمایش سالت اسپری باید الزاما اعمال گردد ولی با این وجود بجای مدت زمان مذکور ممکن است سه آزمایش تکمیلی زیر که جهت کنترل کیفیت صورت می گیرد جایگزین گردد:

• آزمایش بررسی پخت قطعات تحت عملیات قرار گرفته شده.
• آزمایش بررسی چسبندگی پوشش مربوطه
• آزمایش تعیین جرم پوشش Dacromet

2-3 آزمایش بررسی پخت قطعات تحت عملیات قرار گرفته شده:

بررسی به روش زیر اعمال می گردد:

• بر روی قطعه، 2 یا 3 قطره از محلول آمونیاکال ریخته شود (در حدود 895/0 NH³dɛ30% -28).
• بمدت 30 تا 60 ثانیه تحمل نمایید.
• عدم رنگ بیانگر پخت بیش از حد خواهد بود.
• رنگ زرد روشن بیانگر پخت مناسب و رضایتبخش می باشد.
• پخت کم که موجب یک مقاومت تقریبا صفر در برابر خوردگی می شود به وسیله حل نمودن پوشش تا مرحله رسیدن به فلز پایه که در طی آزمایش “rub Test”  با یک اسفنج آغشته به محلول آمونیاک صورت می گیرد انجام می شود.

(*)آزمایش اصطحکاک

3-3 بررسی چسبندگی – انسجام پوشش

روش زیر را اعمال نمایید:

• از یک نوار اسکاچ شماره 595 بر روی قطعه استفاده نمایید.
• نوار را از روی قطعه جدا نمایید.
• وضعیت ظاهری فیلم را مشاهده کنید.

چسبندگی و انسجام مناسب: عمل کندن یا تفکیک به صورت معمول و طبیعی، یک اثر مختصری به صورت خاکستری بسیار روشن ایجاد می نماید.

چسبندگی و انسجام مجاز: این نوع عمل کندن، یک اثری که دارای لکه­های تیره­تر بیشتری می­باشد ایجاد می نماید.

چسبندگی و انسجام مردود: عمل کندن یا تفکیک غیر طبیعی توسط لکه­های سیاهی که به ابعاد چندین میلیمتر مربع می باشند.

4-3 تعیین جرم پوشش DACROMET بر روی سطوح برحسب متر مربع

تعیین جرم پوشش و سپس سطح قطعات

جرم پوشش برحسب

جرم پوشش توسط روش مندرج در ضمیمه تعیین شده است.

سطح یک قطعه از جنس فولاد توسط روش آزمایش D35 5228 تعیین شده است.

4-      نحوه بیان مطالب

پوشش مورد نظر با استفاده از کاراکتر مربوطه بر روی مدارک مشخص می گردد (مراجعه به پاراگراف مربوط به علامات) و اندیس مربوطه به همراه شماره استاندارد بین پرانتز ارائه می­شود.

مثال: DACROMET B(B15 3310)

ضمیمه

روش تعیین جرم DACROMET  قرار گرفته بر روی سطح فلزات

• به منظور داشتن سطحی با مقدار مناسب به میزان حداقل m²300 تعدادی کافی از قطعات پوشش شده از DACROMET 320 انتخاب نمایید و سپس سطح مورد نظر را محاسبه نموده و قطعات مورد آزمایش را با دقت 01/0 وزن کنید. 
• یک لیتر آب در ظرف آزمایش (بشر) بریزید و سپس مقدار g200 سود که بصورت پاستیل می­باشد با دقت به آب مورد نظر اضافه نمایید بشر حاوی محلول را تا حل کامل تکان دهید.
• محلول را تا میزان °c80 گرم کنید.
• قطعات پوشیده شده از DACROMET 320 را در یک بشر پلاستیکی سوراخ دار قرار داده و در محلول سود غوطه ور سازید.
• به مدت 10 تا 15 دقیقه تحمل نمایید.
• بشر پلاستیکی را از محلول سود خارج نموده و قطعات را با آب بشوئید.
• بشر مذکور را چندین مرتبه در آستون غوطه­ور سازید قطعات مورد آزمایش را با هوای فشرده خشک نمایید و تحمل نمایید تا قطعات مذکور به دمای محیط باز گردند.
• بررسی نمایید که همه پوشش برداشته شده باشد، در غیر اینصورت مجددا عملیات را تکرار نمایید.
• قطعات خشک را تا دقت تقریبی g01/0 وزن نمایید.

محاسبه:

توجه: محلول سود (Soude) فقط پنج مرتبه قابل استفاده می باشد.

5-    تاریخچه و تدوین استاندارد و منابع ذکر شده

1-5 تاریخچه

1-1-5 تدوین

تاریخ تدوین استاندارد 1/5/84

2-1-5 موضوع تغییرات

اندیش A به تاریخ 24/2/97 تجدید نظر تحت همان نام .

2-5 منابع ذکر شده

1-2-5 مدارک  PSA

1-1-2-5 استانداردها:

D17 1058,D35 5228

2-1-2-5 سایر منابع

2-2-5 منابع و رفرنسهای خارجی

3-5 معادل استاندارد:

4-5 مطابق استاندارد:

5-5 واژه های کلیدی

استاندارد پوشش ­هاي تبديلي کرومات بر روي کادميوم،روي،آلياژهاي آلومينيم-روي و آلياژهاي روي- آلومينيم- روش آزمون  (شماره 8245)

کميسيون استاندارد"پوشش هاي تبديلي کرومات برروي کادميوم،روي،آلياژهاي

آلومينيم- روي وآلياژهاي روي- آلومينيم- روش آزمون "

دويست وسي وچهارمين اجلاسيه کميته ملي استانداردمکانيک وفلزشناسي

پيش گفتار

استاندارد"پوشش­ هاي تبديلي کرومات برروی­ کادميوم،روي،آلياژهاي آلومينيم- روي و آلياژهاي

استاندارد "پوشش هاي تبديلي کرومات بر روي کادميوم، روي، آلياژهاي آلومينيم- روي و آلياژهاي روي- آلومينيم- روش آزمون " كه توسط كميسيون فني مربوطه تهيه و تدوين شده و دردويست و سي و چهارمين جلسه كميته ملي استاندارد مکانيک و فلز شناسي مورخ ۲۰/۶/۸۴ مورد تصويب قرار گرفته است، اينك به استناد بند يك ماده سه قانون اصلاح قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ابران مصوب بهمن ماه ١٣٧١ بعنوان استاندارد ملي ايران منتشر مي شود. بـراي حفـظ همگامـي و هماهنگـي بـا تحولات و پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع ، علوم و خدمـات، اسـتاندارد هـاي ملـي ايران در موقع لزوم و تجديد نظر خواهد شد و هرگونه پيشنهادي كه بـراي اصـلاح يـا تكمـيل اين استاندارد ها ارائه شود ، در هنگام تجديد نظر در كميسيون فني مربوطه مـورد توجـه قـرار خواهـد گرفـت بـنابر اين براي مراجعه به استاندارد هاي ملي ايران بايد از آخرين تجديد نظر آنها بهره گيري كرد. در تهـيه و تدويـن اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط و نيازهاي جامعه، در حد امكـان بيـن ايـن اسـتاندارد و اسـتاندارد ملي كشورهاي صنعتي پيشرفته هماهنگي ايجاد شود. منبع و ماخذي كه براي تهيه اين استاندارد به كار رفته به شرح زير است

-ISO 3613, 2000: Chromate conversion coating on zinc, cadmium, aluminium zinc

alloys and zinc-aluminium alloys- Test metal

پوشش هاي تبديلي کرومات برروي کادميوم،روي،آلياژهاي آلومينيم- روي و آلياژهاي روي- آلومينيم- روش آزمون

١هدف ودامنه کاربرد

هدف از تدوين اين استاندارد، تعيين روش هاي

حضور پوشش هاي تبديلي کرومات بي رنگ1

- حضور و مقدار کروم ٦ ظرفيتي در پوششهاي بي رنگ و رنگي کادميوم، روي، آلياژهاي آلومينيم( ٥٥درصد جزءجرمي)

– روي و آلياژهاي روي-آلومينيم(٥ درصد جزءجرمي)

- مقدار کل کروم در واحد سطح کادميوم و روي

- مقدار جرم در واحد سطح پوششهاي رنگي و بيرنگ

- چسبندگي مناسب پوشش هاي تبديلي کرومات

- کيفيت پوشش کرومات است

اين روش ها براي موارد زير کاربرد دارند:

- پوشش هاي تبديلي رنگي و بيرنگ کرومات که حاوي کروم ٣ ظرفيتي و ٦ ظرفيتي در نسبتهاي مختلف بوده و به روشهاي شيميايي يا الکتروشيميايي تهيه مي شوند.

- فقط براي پوشش هاي کرومات که از هر گونه پوشش هاي تکميلي نظير روغن يا پليمرهاي بر پايه حلال يا آب و يا موم عاري باشند.

٢مراجع الزامي

مدرک الزامی زير حاوی مقرراتی است که در متن اين استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. بدين ترتيب آن مقررات جزئی از اين استاندارد محسوب می شود. در مورد مراجع دارای تاريخ چاپ و/ يا تجديد نظر، اصلاحيه ها و تجديد نظرهای بعدی اين مدارک مورد نظر نيست. معهذا بهتر است کاربران ذينفع اين استاندارد، امکان کاربرد آخرين اصلاحيه ها ها و تجديد نظرهای مدارک الزامی زير را مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بدون تاريخ چاپ و/ يا آخرين چاپ و/ يا تجديد نظر آن مدارک الزامی ارجاع داده شده مورد نظر است. استفاده از مرجع زير برای کاربرد استاندارد الزامی است:

١ -اعمـال پوشـش هاي تبديلي کرومات خيلي نازک، بي رنگ و درحقيقت نامرئي اغلب "اثرناپذيرکردن" Passivation ناميده مي شود، در حالـي کـه اعمـال پوشـش هاي کرومات رنگي و ضخيم تر اغلب "کروماته کردن" ناميده مي شود . عبارت "اثر ناپذير کردن "صحيح نيست بنابراين پيشنهاد نمي گردد

2-1 ISO 3892:2000 Conversion coatings on metallic materials- Determination of coating mass per unit area- Gravimetric methods.

2-2 ISO 4520:1981 Chromate conversion coatings on electroplated zinc and cadmium coatins.

2-3 ISO 9227: 1990 Corrosion tests in artificial atmospheres- Salt spray tests.

2-4 IEC 60068-2-30:1980 Environmental testing- Part 2: Test Db and guidance: Damp heat, cyclic (12+12 hour cycle).

هشدار- در اين استاندارد به ناچار از زيرآيندها و/يا روش هايي استفاده ميشود که در صورت عدم رعايت احتياط هاي لازم براي سلامتي مضر است. فقط به اقتضاي فني اشاره شده و به هيچ عنوان طراح ، توليد کننده، تامين کننده يا استفاده کننده از قانون و ساير تعهدات قانوني مرتبط با سلامتي و ايمني در هيچ يک از مراحل توليد و يا استفاده تبرئه نميشود..

٣- واکنش گرها

در طول آزمون، مگر در مواردي که مشخص شده باشد، فقط از موادي با خلوص تجزيهاي و آب مقطر يا آبي با خلوص معادل استفاده کنيد..

3-1 محلول آزمون الف(بند٥ -2 را ملاحظه کنید)

١١ ميلي گرم دي فنيل کاربازيد را در مخلوط ٦٠ ميلي ليتر استيک اسيد گلاسيال و ٤٠ ميلي ليتر آب مقطر در داخل يک بشر حل کنيد. ١٥ ميلي ليتر هيدروکلريدريک اسيد غليظ( با چگالي نسبي ١٨/١ ( به آن اضافه کنيد. آن را هم بزنيد و ٣٠ ميلي ليتر محلول سديم هيپوکلريت(با کلرقابل دسترسي ١٠ تا ١٥ درصد) را به آرامي به آن بيفزاييد. ٥ ميلي ليتر هيدروژن پراکسيد( ٣٠ درصد) را به آرامي و با به هم زدن مداوم به آن بيفزاييد. محلول را به مدت ٢٤ ساعت، در داخل يک بشر باز و زير هود قرار دهيد تا کلر اضافي آن قبل از استفاده خارج شود.

يادآوري- محلول در اثر گذشت زمان تخريب نميشود بنابراين مي توان آن را در يک بطري با درپوش شيشه اي به مدت چندين ماه نگه داري کرد..

3-2 محلول آزمون ب (بند 5-3 را ملاحظه کنید)

٥٠٠ گرم سرب استات ٣ آبه را در يک ليتر آب مقطر يا آب يونزدايي شده حل کنيد. مطمئن شويد که pH محلول به محض تهيه بين ٥/٥ تا ٨/٦ باشد. اگر pH محلول خارج از اين محدوده باشد، محلول را دور ريخته و از سرب استات ديگري استفاده کنيد. هر گونه رسوب سفيد رنگ که طي آماده سازي اوليه محلول حاصل شود، مي تواند با اضافه کردن مقدار کمي استيک اسيد گلاسيال حل شود، مشروط بر اين که pH محلول به کمتر از ٥/٥ کاهش نيابد. در صورتي که رسوب سفيدرنگ حل نشود، محلول ذخيره را دور بريزيد.

3-3 محلول آزمون پ (بند 5-5 را ملاحظه کنید)

4/0 گرم دی فنیل کاربازید را در مخلوط 20 میلی لیتر استون و 20 میلی لیتر اتانول (96 درصد)حل کنید. پس از انحلال، به آن 20 میلی لیتر محلول ارتوفسفریک اسید 75 درصد و 20 میلی لیتر آب مقطر اضافه کنید. این محلول را حداکثر 8 ساعت قبل از استفاده تهیه کنید.

3-4 محلول آزمون ت (بند 5-6 و 5-7 را ملاحظه کنید).

5/0 گرم دی فنیل­کاربازید را در50 میلی­لیتر استون حل کنید. در حالی که آن را به هم     می­زنید، به آرامی با 50 میلی لیتر آب (مخلوط کردن سریع می تواند منجر به رسوب دی فنیل کاربازید شود) رقیق کنید.

3-5 سولفوریک اسید، رقیق شده 1+3.

1 حجم سولفوریک اسید غلیظ (با چگالی نسبی 84/1) را به 3 حجم آب به آرامی بیفزایید.

3-6 آمونیوم پر سولفات

3-7 سدیم هیدروکسید، محلول 240 گرم در لیتر

3-8 نقره نیترات، محلول 17 گرم در لیتر.

3-9 پتاسیم دی کرومات، محلول استاندارد.

2 میلی لیتر محلول حجمی استاندارد پتاسیم دی کرومات را تا حجم 1000 میلی لیتر رقیق کنید (9/4 گرم در لیتر).

3-10 محلول بافر فسفات

55 گرم سدیم دی هیدروژن ارتوفسفات یک آبه را در 100 میلی لیتر آب حل کنید.

4- دستگاه های لازم

4- 1 جذب سنج فوتوالکتریک (رنگ سنج)،با صافی دارای عبور متوسط 520 نانومتر. جذب سنج باید با یک سل جذبی که طول مسیر نوری آن 10 میلی متر باشد، مورد استفاده قرار گیرد.

4-2 طیف سنج، با طول موج تنظیم شده در 540 نانومتر. اسپکتروفوتومتر باید با یک سل جذب که طول مسیر نوری آن 10 میلی متر باشد مورد استفاده قرار گیرد.

5- روش های آزمون

5-1 کلیات

قبل از آزمون های زیر، سطح آزمون باید از آلودگی های اثر انگشت و سایر لکه های خارجی پاک شود. اگر سطح با روغن پوشانده شده باشد، قبل از آزمون باید با استفاده از حلال مناسب و در دمای اتاق (کمتر از 35 درجه سیلسیوس)چربی زدایی شود. در این آزمون ها، نمونه ها نباید در دمای بالاتر از 35 درجه سلسیوس خشک شوند. بر روی سطح نباید محلول های قلیایی اثر داده شود چون پوشش های تبدیلی کرومات تحت تاثیر قلیاها شکسته می شود.

روش های آزمون زیر در بندهای 5-2 تا 7-5 آورده شده است.   

- حضور پوششهاي کرومات بيرنگ بر روي کادميوم، روي و آلياژهاي آلومينيم-روي

- حضورکروم٦ظرفيتيدرپوشش هاي کرومات رنگي وبي رنگ

- اندازه گيري مقدارکروم٦ظرفيتي

- اندازه گيري مقدارکل کروم

اين آزمونها بايد در محدوده زماني زير انجام گيرند:.:

- کمينه ٢٤ ساعت پس از اعمال پوشش تبديلي کرومات براي همه آزمون ها (بند ٥-٢ تا ٥-١٠(؛

- بيشينه ٣ روز براي آزمون هاي مشخص شده در بند ٥-٢ تا ٥-٥؛

- بيشينه٣٠روزبراي آزمون هايمشخص شده دربند 5-6 و 5-7

روش هاي آزمون زيردربندهاي٥- 8 ، 5-9 و 5-10 آورده شده است.

الف)اندازه گيري جرم درواحدسطح پوشش هاي تبديلي کرومات

ب)چسبندگي توسط سايشو

پ)بررسي کيفيت لايه کرومات

5-2 آزمون حضور پوشش کرومات بی رنگ بر روی فلز روی

يک قطره محلول آزمون الف (بند ٣-١ (براي سطح کروماته شده روي بکار ببريد. تشکيل رنگ قرمز يا قرمز مايل به بنفش بر روي قطره، بايد به منزله حضور لايه کرومات تلقي شود.

5-3 آزمون پوشش کرومات بيرنگ برروي کادميوم وروي

يک قطره محلول آزمون ب (بند ٣-٢ (را بر روي سطح مورد آزمون قرار دهيد. در حالتي که زيرآيند از جنس روي باشد، ظهور لکه را در مدت ٣ دقيقه مشاهده مي کنيد. تشکيل لکه تيره يا سياه حداقل يک دقيقه پس از به کار بردن محلول آزمون بايد به منزله حضور پوشش تبديلي کرومات بي رنگ تلقي شود. تشکيل لکه سياه در مدت بيش از ٣ دقيقه، مي تواند مشخص کننده حضور پوشش هاي تکميلي نظير موم يا روغن باشد. در حالتي که زيرآيند از جنس کادميوم باشد، ظهور لکه را در ١ دقيقه مشاهده مي کنيد. تشکيل لکه تيره يا سياه حداقل ٥ ثانيه پس از به کار بردن محلول آزمون بايد به منزله حضور پوشش تبديلي کرومات بي رنگ تلقي شود.

تشکيل لکه سياه در مدت بيش از ١ دقيقه، مي تواند مشخص کننده حضور پوشش هاي تکميلي نظير موم يا روغن باشد. به منظور مقايسه ، يک سطح واکنش نداده را به طرز مشابه مورد آزمون قرار دهيد. سطح کادميوم و روي واکنش نداده يا سطوحي که تحت واکنش پوشش تبديلي کرومات قرا گرفته اند ولي پوشش پيوسته ندارند بلافاصله با محلول سرب استات جهت تشکيل لکه سياه روي سطوح کادميوم و روي بدون پوشش و يا واکنش نداده، در عرض ٢ تا ٥ثانيه پس از اعمال محلول آزمون واکنش مي دهند..

يادآوري١ -به دليل حساسيت روش، آزمون جهت کنترل کيفي مورد توجه قرار گرفته است. توصيه مي شود اقلام با لايه هاي کرومات آسيب ديده با اين روش مورد آزمون قرار نگيرند.

يادآوري٢ -مقاومت پوشش هاي تبديلي کرومات که در معرض دماي بالاتر از ٦٠ درجه سلسيوس قرار گرفتهاند، به طور قابل ملاحظه اي در برابر خوردگي در روش هاي آزمون تسريع شده کاهش خواهديافت (بند ٥-١٠ (و در زيرآيندهاي روي، لکه هاي سياه در کمتر از ٦٠ ثانيه و در زيرآيندهاي کادميوم، لکه هاي سياه در کمتر از ٥ ثانيه نشان خواهند داد.

يادآوري٣ -تفاوت در زمان واکنش در پوشش هاي تبديلي کرومات بيرنگ براي تشکيل نقطه هاي سياه رنگ در مورد زيرآيندهاي روي بيش از ١ تا٣ دقيقه و در مورد زيرآيندهاي کادميوم بيش از ٥ تا ٦٠ ثانيه نخواهد بود. عواملي نظير ، عدم يکنواختي ضخامت لايه کرومات (به دليل شرايط عمل) ، نوسان دماي محيط آزمون و کنترل ٢) زبري) ٣ بافت سطح دقيق pH محلول سرب استات بر روي زمان واکنش تاثير دارد و بنابراين از هر گونه تغييرات زماني مذکور جلوگيري مي کند. به همين ترتيب اين آزمون نمي تواند براي مقايسه حفاظت خوردگي پوشش هاي تبديلي کرومات ساخته شده از انواع مختلف محلول هاي کرومات مورد استفاده قرار گيرد.

5-4 آزمون حضور پوشش کرومات بی رنگ روی آلیاژهای آلومینیم- روی (آلومینیم 55 درصد جرمی) و آلیاژهای روی- آلومینیم (آلومینیم 5 درصد جرمی)

نمونه هاي آزمون را به مدت ٢٤ ساعت در حرارت مطابق با استاندارد بند ٢-٤ قرار دهيد.

تشکيل لکه تيره خاکستري مايل به سياه روي قسمت اصلي سطح بايد به منزله حضور پوشش تبديلي کرومات تلقي شود.

يادآوري – در صورت وجود پوشش تبديلي کرومات اين آزمون هيچ تاثير قابل ملاحظه اي روي ظاهر سطح نخواهد داشت.

5- 5آزمون حضورکروم٦ظرفيت يدرپوشش ­هاي کرومات رنگي وبدون رنگ

یک تا 5 قطره محلول آزمون پ (بند 3-23) را بر روی سطح مورد آزمون قرار دهید. درصورتحضورکروم٦ظرفيتييک لکه قرمزتابنفش درعرض چنددقيقه ظاهرمي شود.هرگونه رنگي راکه خيلي ديرترظاهرمي شود- به عنوا مثال در مرحله خشک شدن- ناديده بگيريد.

به منظورمقايسه،يکسطح واکنش نداده رابه طرزمشابه موردآزمون قراردهيد.

يادآوري- واکنش بر روي ظاهر سطح هيچگونه تاثير قابل ملاحظه اي نخواهد داشت.

5- ٦اندازه گيري مقدارکروم٦ظرفيت يپوشش هاي کرومات رنگي

5-6-١تهيه نموداربرسنجي

5-6-1-1 دربالن­ هاي حجمي٢٥٠ميليليتري،به ترتيب صفرميلي ليتر(به عنوان محلول جبراني) 10، 20، 30، 40 میلی لیتر محلول سولفوریک اسید (بند 3-5) بیفزایید. به یک بالن حجمی3 میلی­لیتر محلول آزمون ت (بند 3-4) اضافه کرده و خوب مخلوط کنید. دقیقا 2 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت، 25 میلی لیتر محلول بافر فسفات (بند 3-10) اضافه کرده و تا خط نشانه یا آب مقطر رقیق کنید و خوب هم بزنید. این مراحل را برای سایر بالن های حجمی تکرار کنید.

5-6-1-2 قسمتی از محلول را به سل جذب انتقال داده و جذب محلول را در جذب سنج (بند 4-1) یا اسپکتروفوتومتر (بند 4-2) اندازه گیری نمایید. جذب را در مدت 25 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت (بند 3-4) تا زمانی که رنگ پایدار باشد بخوانید. جذب محلول جبرانی (بند 5-6-1-1) را از جذب خوانده شده برای سایر محلول ها کم کرده و نمودار تفاوت حاصل را نسبت به میکروگرم های کروم در 250 میلی لیتر رسم کنید.

5-6-2 آزمون تهی

آزمون تهی را مطابق با بند 5-6-3 انجام داده و نتایج را ثبت کنید.

يادآوري- نمونه آزمون براي آزمون تهي :صفرميلي­ ليترمحلول استانداردپتاسيم  دي ­کرومات بااستفاده ازکليه معرف­ ها و محلول آزمون به روش تعریف شده در بند 5-6-6-1.

5-6-3 اندازه گیری

5-6-3-1٥-٦-٣-١ قطعهاي از نمونه پوشش داده شده با ابعاد تقريبي ٥٠ در ١٠٠ ميلي متر را ببريد. ٥٠ ميلي ليتر آب مقطر را در ظرف مناسب جوشانده و قطعه آزمون را به طور کامل در آن غوطه ور کنيد. دقيقا به مدت ٥ دقيقه درحالي که آب در حال جوشيدن است، قطعه را در آب نگهداريد، سپس آنرا بيرون آورده و در بالاي ظرف شستشو دهيد. ظرف و محتويات آن را تا دماي اتاق خنک کنيد، ٣ ميلي ليتر محلول سولفوريک اسيد(بند ٣-٥ (را به آن اضافه کنيد و آن را خوب هم بزنيد. محتويات آنرا به يک بالن حجمي ٢٥٠ ميلي ليتري انتقال دهيد، ظرف را ٢ مرتبه با ١٠ الي ١٥ ميلي ليتر آب مقطر آب کشي کنيد و آب آن را به داخل بالن حجمي بريزيد، ٣ ميلي ليتر محلول آزمون ت (بند ٣-٤ (به آن اضافه کنيد و مخلوط نماييد. دقيقا ٢ دقيقه پس از افزايش محلول آزمون ت، ٢٥ ميلي ليتر محلول بافر فسفات (بند ٣-١٠ (به آن اضافه کرده، تا خط نشانه با آب مقطر رقيق کنيد و مخلوط نماييد.

5-6-3-2قسمتي از محلول را به سل جذب انتقال داده و جذب را در جذب سنج (بند ٤-١ (يا اسپکتروفوتومتر (بند ٤-٢ ) اندازه گيري نماييد. جذب را در مدت ٢٥ دقيقه پس از افزايش محلول آزمون ت (بند ٣-٤ (تا زماني که رنگ پايدار باشد، بخوانيد. جذب محلول جبراني(بند ٥-٦-١-١ (را از جذب خوانده شده براي ساير محلول ها کم کنيد و با استفاده از نمودار برسنجي (بند ٥-٦-١ (نتايج را به ميکروگرم در ٢٥٠ ميلي ليتر تبديل کنيد

5-6-3-3اگرمقدارجذب خوانده شده درقسمتي ازنموداربرسنجي که کمتر از 10 میکروگرم است قرار گیرد، اندازه گیری را با استفاده از قطعه بزرگتر (5/1 تا 2 برابر ابعاد داده شده در بند 5-6-3-1) تکرار کنید.

5-6-4 بیان نتایج

مساحتکلپوششرويقطعهآزمونرابرحسبسانتي­مترمربعاندازهگيرينماييد. مقدارکروم٦ظرفيتيبهدستآمده طبقبند5-6-3 رابرمساحتپوششتقسيمکنيد. مقدارکروم٦ظرفيتيبايدبرحسبميکروگرمبرسانتيمترمربعبيان شود.

5-7 اندازه گیری مقدار کل کروم پوشش های کرومات رنگی

5-7-1 تهیه نمودار برسنجی

نمودار برسنجی را مطابق بند 5-6-1 تهیه کنید.

5-7-2 آزمون تهی

آزمون تهی را مطابق بند 5-6-2 انجام دهید.

5-7-3 اندازه گیری

5-7-3-1قطعه اي از نمونه پوشش داده شده با ابعاد تقريبي ٥٠ در ١٠٠ ميلي متر را ببريد. ٢٥ ميليليتر محلول سولفوريک اسيد (بند ٣-٥ (را تا دماي ٤٠ الي ٥٠ درجه سلسيوس گرم کنيد و در يک ظرف مناسب که حاوي قطعه آزمون است بريزيد. به طور مدام آن را بچرخانيد تا تمام سطوح به مدت ١٠ تا ١٥ ثانيه در معرض اسيد قرار گيرد. آزمونه را برداريد و بالاي ظرف شستشو دهيد. آن را تا حدود ١٧٥ ميلي ليتر رقيق کنيد، ١/٠ گرم آمونيوم پرسولفات (بند ٣-٦ (و ٣ ميلي ليتر محلول نقره نيترات (بند ٣-٨ (به آن بيفزاييد. سپس دانه هاي ضدجوش به آن اضافه کنيد و به مدت ٣٠ دقيقه بجوشانيد. محلول را خنک کرده و pH آن را با استفاده از ٢٠ ميلي ليتر محلول سديم هيدروکسيد (بند ٣-٧ (بين ٥/١ تا ٨/١ تنظيم کنيد. براي اندازه گيري pH ، يک قطره محلول را روي کاغذ pH انتقال دهيد و کاغذ pH را درون محلول غوطه ور نکنيد. محلول را به بالن حجمي ٢٥٠ ميلي ليتري انتقال دهيد. ظرف را ٢ مرتبه با ١٠ الي ١٥ ميلي ليتر آب مقطر آبکشي کرده و آب حاصل را به داخل بالن بريزيد، ٣ ميلي ليتر محلول آزمون ت (بند ٣-٤ (به آن اضافه کنيد و مخلوط نماييد. دقيقا ٢ دقيقه پس از افزايش محلول آزمون ت، ٢٥ ميلي ليتر محلول بافر فسفات (بند ٣-١٠ (به آن اضافه کرده، تا خط نشانه با آب مقطر رقيق کنيد و مخلوط نماييد

5-7-3-2 قسمتی را به سل جذب انتقال داده و جذب را در جذب سنج (بند 4-1) یا اسپکتروفوتومتر (بند 4-2) اندازه گیری نمایید. جذب را در مدت 25 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت (بند 3-4) تا زمانی که رنگ پایدار باشد، بخوانید. جذب خوانده شده (بند 5-7-2) را از جذب دستگاه کم کنید و با استفاده از نمودار برسنجی (بند 5-7-1) نتایج را به میکروگرم در 250 میلی لیتر تبدیل کنید.

5-7-٤بيان نتايج

مساحت کل پوشش روي قطعه آزمون را بر حسب سانتي متر مربع اندازه گيري نماييد. مقدار کل کروم به دست آمده طبق بند ٥-٧-٣ را بر سطح پوشش تقسيم کنيد. مقدار کروم کل بايد بر حسب ميکروگرم بر سانتي متر مربع بيان شود

٥-٨ اندازه گيري مقدار جرم در واحد سطح براي پوشش هاي کرومات رنگي و بي رنگ با روش گراويمتري

مقدار جرم در واحد سطح، بايد مطابق با استاندارد بند ٢-١ اندازه گيري شود. مقدار جرم در واحد سطح بايد بر حسب ميلي گرم در سانتي متر مربع بيان شود.

5- ٩آزمون چسبندگي وسيله سايش

چسبندگي کرومات را با ده بار مالش ملايم سطح با کاغذ سفيد نظير کاغذ صافي واتمن شماره ٤٠ يا يک پاک کن صمغي نرم بدون سنگريزه مورد آزمون قرار دهيد. آزمون زماني رضايت بخش تلقي خواهد شد که هيچگونه لکه هاي ضعيف قابل رويت بر روي کاغذ و هيچگونه نشانه حاکي از پيدايش سطح فلز به دليل از بين رفتن پوشش مشاهده نشود

يادآوري- اين روش آزمون قابل سنجش نيست.

٥-١٠ آزمون بررسي کيفي لايه هاي کرومات روي سطوح روي و کادميوم

آزمون پاشش نمک خنثي را مطابق استاندارد بند ٢-٣ به منظور بازرسي کيفيت مقاومت خوردگي لايه هاي کرومات بر روي سطوح روي و کادميوم انجام دهيد. زمان تشکيل محصولات سفيد خوردگي روي پوشش هاي روي يا کادميوم کروماته بايد کمتر از مقدار داده شده در جدول ٢ استاندارد بند ٢-٢ نباشد

يادآوري- الزامات اين روش عمدتا براي پذيرش کيفيت و احراز کيفيت ميباشد. به ندرت يک ارتباط مستقيم بين مقاومت در اين آزمون و مقاومت در برابر خوردگي در محيط هاي ديگر و يا محيط کاري آزمونه وجود دارد

ويژگي­ها و روش­هاي آزمون نمك­هاي روي مورد

مصرف در آبكاري

(به شماره2823)

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني است در ايران كه بر طبق قانون     مي­تواند استاندارد رسمي فرآورده‏ها را تعيين و تدوين و اجراي آنها را با كسب موافقت شوراي عالي استاندارد اجباري اعلام نمايد.

وظايف و هدف­هاي موسسه عبارتست از:

(تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي – انجام تحقيقات به­منظور تدوين استاندارد بالا بردن كيفيت كالاهاي داخلي، كمك به بهبود روش­هاي توليد و افزايش كارایي صنايع در جهت خودكفائي كشور - ترويج استانداردهاي ملي – نظارت بر اجراي استانداردهاي اجباري – كنترل كيفي كالاهاي صادراتي مشمول استاندارد اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نامرغوب به­منظور فراهم نمودن امكانات رقابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين­المللي كنترل كيفي كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري بمنظور حمايت از مصرف­كنندگان و توليدكنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي راهنمائي علمي و فني توليدكنندگان، توزيع كنندگان و مصرف كنندگان – مطالعه و تحقيق درباره روشهاي توليد، نگهداري، بسته بندي و ترابري كالاهاي مختلف – ترويج سيستم متريك و كاليبراسيون وسايل سنجش – آزمايش و تطبيق نمونه كالاها با استانداردهاي مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقايسه اي و صدور گواهينامه هاي لازم).

موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بين المللي استاندارد ميباشد و لذا در اجراي   وظايف خود هم از آخرين پيشرفتهاي علمي و فني و صنعتي جهان استفاده مينمايد و هم شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور را مورد توجه قرار ميدهد.

اجراي استانداردهاي ملي ايران به­نفع تمام مردم و اقتصاد كشور است و باعث افزايش صادرات و فروش داخلي و تأمين ايمني و بهداشت مصرف­كنندگان و صرفه­جویي در وقت و هزينه‏ها و در نتيجه موجب افزايش درآمد ملي و رفاه عمومي و كاهش قيمتها ميشود.

پيشگفتار

استاندارد ويژگي­ها و روش­هاي آزمون نمك­هاي روي مورد مصرف در آبكاري كه بوسيله كميسيون فني مواد آبكاري تهيه و تدوين شده و در پنجاه و دومين كميته ملي استاندارد شيميائي مورخ4/8/66مورد تائيد قرار گرفته، اينك باستناد ماده يك قانون مواد الحاقي به قانون تأسيس مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب آذر ماه1349بعنوان استاندارد رسمي ايران منتشر مي‏گردد .

براي حفظ همگامي و همآهنگي با پيشرفت­هاي ملي و جهاني در زمينه صنايع و علوم، استانداردهاي ايران در مواقع لزوم مورد تجديدنظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها برسد در هنگام تجديدنظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه واقع خواهد شد.

بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديدنظر آنها استفاده نمود .

در تهيه و تدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه حتي‏المقدور بين اين استاندارد و استاندارد كشورهاي صنعتي و پيشرفته همآهنگي ايجاد شود .

لذا با بررسي امكانات و مهارت­هاي موجود و اجراي آزمايش‏هاي لازم اين استاندارد با استفاده از منابع زير تهيه گرديده است :

1ـ استاندارد انگلستان به شماره2656چاپ سال1972  1972-2656BS-1

2ـ استاندارد  ASTM44-79-Dچاپ سال  19701970-44-79-ASTM D-2

3ـ استاندارد آلمان به شماره50971چاپ سال1974  1974-50971DIN-3

4ـ استاندارد هندوستان به شماره1880چاپ سال1967  1967-1880IS-4

5ـ استاندارد سازمان بين‏المللي به شماره3846چاپ سال1984  1984-3864ISO-5

6ـ كاتالوگ شركت هوخست

7ـ مشخصات فني كارخانجات توليد كننده نمكهاي روي

8ـ كتابهاي آناليز شيميائي

9ـ تجارب آزمايشگاهي آزمايشگاههاي ذيصلاح

ويژگي­ها و روش­هاي آزمون آندهاي روي اكسي روي و

نمك­هاي مورد مصرف در آبكاري

  1ـ هدف و دامنه كاربرد

هدف از تدوين اين استاندارد تعيين ويژگي­ها،روش­هاي آزمون و نمونه‏برداري آندهاي روي،  اكسيد روي، سيانور روي و سولفات روي مورد مصرف در آبكاري مي‏باشد .

  2ـ ويژگي­ها

2-1- آندهاي روي

2-1-1- شكل ظاهري

آندهاي روي به صورت ريخته‏گري ( ترجيحا به صورت سرد) نورد يا شكل داده شده²بر طبق تقاضاي خريدار عرضه مي‏شود.

2-1-2- ويژگي­هاي شيميایي

تشكيل­دهنده آندهای  روي بوده و ناخالصي‏هاي آن چنانچه طبق روش­هاي مندرج در اين استاندارد مورد آزمون قرار گيرد نبايد از حد معين شده در جدول شماره1تجاوز نمايد .

جدول شماره 1

1- فاقد وین استاندارد مربوط از استاندارد سازمان بین المللی به شماره 1054 استفاده شود

2-1-3- نمونه‏برداري و تهيه آزمونه

نمونه‏برداري و تهيه آزمونه بايد مطابق استاندارد³باشد .

2-2- سيانور روي

2-2-1 شكل ظاهري

سيانور روي مورد مصرف در آبكاري به صورت پودر سفيد يا سفيد متمايل به خاكستري بوده و تركيب شيميائي آن تقريبا با فرمول ₂(CN)Znمطابقت مي‏نمايد .

2-2-2-  احتياط :

بعلت سمي بودن شديد ماده در موقع كار احتياط­هاي لازم را بكار بريد .

2-2-3-  ويژگي­هاي شيميایي

ويژگي­هاي سيانور روي مورد مصرف در آبكاري چنانچه طبق روش­هاي مندرج در اين استاندارد مورد آزمون قرار گيرد بايد با جدول شماره2مطابقت داشته باشد .

جدول شماره 2

1-       استاندارد روش اندازه­گیری کادمیم به طریق جذب اتمی در دست تدوین می باشد.

2-       در دست تدوین می باشد.

3- تا تدوین استاندارد مربوطه از استاندارد سازمان بین المللی به شماره 1570 استفاده شود.

2-2-4- نمونه‏برداري و مقدار نمونه انتخابي

وزن نمونه جهت كليه آزمون­ها بايد حداقل250گرم باشد .

نمونه‏برداري بايد از بسته‏هاي تازه باز شده طبق استاندارد رسمي ايران به شماره2220انجام شود .

نمونه برداشت شده بايد در ظروف خشك، تميز و غيرقابل نفوذ در مقابل هوا بسته‏بندي و مهروموم گردد .

2-2-5- بسته‏بندي،  نشانه‏گذاري، حمل و نقل و نگهداري

2-2-5-1- بسته‏بندي و نگهداري

جنس ظرف بايد از موادي تشكيل شده باشد كه مواد شيميائي كه در داخل آن ريخته مي‏شود بر آن بي‏اثر باشد از بشكه فولادي ( ترجيحا قلع اندود ) كه غيرقابل نفوذ در مقابل آب و رطوبت باشد بايد استفاده گردد .

مواد سيانوري بايد ابتدا در داخل كيسه‏هاي پلاستيكي مناسب ريخته شده سپس در داخل بشكه قرار داده شود .

بشكه‏ها بايد به سرپوش فلزي كه به وسيله حلقه بسته مي‏شود مجهز باشد تا برداشت كالا آسان بوده و ضمنا شستشوي آن براحتي انجام گيرد .

ظروف محتوي مواد سيانوري بايد در جاي خشك انبار و نگهداري شود .

2-2-5-2- نشانه‏گذاري و حمل و نقل

در روي بسته‏هاي محتوي سيانور علامت و عبارات زير به فارسي يا يكي از زبان­هاي زنده به­طور خوانا نقش شود .

ـ اسم ماده

ـ استنشاق آن بسيار سمي است .

ـ تماس آن با پوست و خوردن آن بسيار خطرناك است .

ـ در مجاورت با اسيد گاز بسيار سمي متصاعد مي‏كند .

ـ ظرف بايد در جاي قفل شده نگهداري و از دسترس اطفال دور نگهداشته شود .

ـ در ظرف محكم بسته شود .

ـ چنانچه با پوست تماس حاصل كرد با مقدار زيادي آب شستشو داده شود .

ـ در صورت بروز حادثه و ايجاد مسموميت فوري به پزشك مراجعه شود .

( اين عبارات در چندين جاي ممكن ظرف محتوي نشان داده شود )

ـ علامت اسكلت با دو استخوان متقاطع در يك كادر با زمينه نارنجي يا زرد حداقل ابعاد كادر45سانتي‏متر .

ضمنا به استانداردهاي بسته‏بندي , حمل و نقل و نشانه‏گذاري مواد خطرناك⁴مراجعه شود .

2-3- اكسيد روي

2-3-1- اكسيد روي مورد مصرف در آبكاري بايد به صورت پودر خشك بوده و با فرمولZnoتقريبا مطابقت داشته باشد .

2-3-2- ويژگي­ها

ويژگيهاي اكسيد روي مورد مصرف در آبكاري چنانچه طبق روشهاي مندرج در اين استاندارد مورد آزمون قرار گيرد بايد با جدول شماره3مطابقت نمايد .

جدول شماره 3

1-       استاندارد اندازه گیری کادمیم بروش جذب اتمی در دست تهیه می باشد.

  2-3-3- نمونه‏برداري و مقدار نمونه انتخابي

مقدار نمونه انتخابي جهت انجام كليه آزمونها نبايد از250گرم كمتر باشد .

نمونه‏برداري بايد از بسته‏هاي تازه باز شده طبق استاندارد رسمي ايران به شماره2220انجام شود .

نمونه برداشت شده بايد در ظروف تميز , خشك و غيرقابل نفوذ در مقابل هوا بسته‏بندي و مهروموم گردد .

2-4- سولفات روي

2-4-1- شكل فيزيكي و ظاهري

سولفات روي مورد مصرف در آبكاري به صورت پودر و يا بلورين بوده و تركيب شيميائي آن با فرمولZnSo₄,H₂Oو ياZnSo₄,7H₂Oتقريبا مطابقت مي‏نمايد .

2-4-2- ويژگي­ها

ويژگيهاي سولفات روي مورد مصرف در آبكاري چنانچه مطابق روشهاي مندرج در اين استاندارد مورد آزمون قرار گيرد بايد با حدود قابل قبول در جدول شماره4مطابقت نمايد .

جدول شماره 4

1-استاندارد اندازه گیری کادمیم به روش جذب اتمی دردست تهیه می باشد.

2-4-3 نمونه‏برداري و مقدار نمونه انتخابي

وزن نمونه انتخابي جهت انجام كليه آزمونها نبايد از250گرم كمتر باشد .

نمونه‏برداري بايد از بسته‏هاي تازه باز شده و طبق استاندارد رسمي ايران به شماره2220انجام شود .

نمونه برداشت شده بايد در ظروف تميز , خشك و غيرقابل نفوذ در مقابل هوا بسته‏بندي و مهروموم گردد .

  3ـ روش­هاي آزمون

3-1- اندازه‏گيري روي در اكسيد روي و نمكهاي روي بروش وزني

3-1-1- اساس روش :

جدا كردن ناخالصي‏ها از قبيل سرب , باريم و استرانسيم در محيط اسيد سولفوريكي به صورت سولفات , سپس صاف نمودن محلول و كمپلس كردن يونFe⁺³با افزودن پتاسيم فلورايد و تشكيل رسوب مركوريك تيوسيانات روي₄(SCN)ZnHgسفيد رنگ با افزودن محلول مركوريك تيوسيانات پتاسيم₄(SCN)ZnHg

3-1-2- مواد لازم

كليه مواد مصرفي بايد از نوع خالص شيميائي بوده و آب مقطر مصرفي مطابق استاندارد رسمي ايران به شماره1728باشد .

3-1-2-1- محلول معرف

مقدار0/39گرم پتاسيم تيوسيانات (KSCN) را در200ميلي‏ليتر آب مقطر حل كرده پس از انحلال كامل0/27گرم مركوريك كلرايدHgCH₂به آن بيفزائيد محلول را تا حجم يك ليتر رقيق كنيد و سپس به مدت يك شبانه روز در محل تاريكي قرار دهيد . محلول را از يك كاغذ صافي باند سفيد صاف كرده در يك شيشه تيره رنگ نگهداري كنيد .

3-1-2-2- محلول شستشو = محلول يك درصد معرف در آب مقطر

3-1-1-2- سولفوريك اسيد , محلول3: 1

3-1-2-4- سولفوريك اسيد , محلول1: 1

3-1-2-5- پتاسيم هيدروكسيد (KOH,) محلول50درصد وزني

3-1-2-6- پتاسيم فلورايد , محلول50درصد وزني

3-1-2-7- نيتريك اسيد با چگالي42/1گرم در ميلي‏ليتر

3-1-3 روش آزمون

با دقت ميلي‏گرم حدود5/0تا يك گرم نمونه  را توزين كرده به يك بشر250ميلي‏ليتري منتقل كنيد . سپس مقدار20ميلي‏ليتر هيدروكلريك اسيد به آن بيفزائيد .

يادآوري1ـ چنانچه آزمون نمك سيانور مورد نظر باشد بعلت متصاعد شدن بخارات بسيار سمي از مجاورت نمك سيانور با اسيد احتياطهاي لازم را بايد بكار برد .

درب بشر را با شيشه ساعت بپوشانيد. محلول را مدت نيم ساعت بملايمت حرارت دهيد . چنانچه ذرات سياهرنگ در محلول باقي ماند50ميلي‏ليتر نيتريك اسيد غليظ به محلول بيفزائيد و مدت15دقيقه حرارت دهيد تا ذرات سياهرنگ از بين برود . بشر را خنك كنيد درب آن را با مقدار كمي آب درون بشر بشوئيد . محلول را در حرارت ملايم تا نزديك به خشك شدن تبخير كنيد . سپس آن را خنك كرده ,10ميلي‏ليتر سولفوريك اسيد1: 1به آن بيفزائيد محلول را به ملايمت حرارت دهيد تا بخارات سفيد رنگ ظاهر شود. سپس حرارت را بيشتر كنيد تا تمام بشر از دود سفيد پر گردد (ساعت) اطراف بشر را پس از سرد شدن با آب بشوئيد.100ميلي‏ليتر آب مقطر به آن بيفزائيد درب بشر را گذاشته به مدتساعت آن را بجوشانيد . محلول را خنك كرده آن را از يك كاغذ صافي باند سفيد درون يك بالن ژوژه250ميلي‏ليتري صاف كنيد . رسوب و كاغذ صافي را با محلول يك درصد سولفوريك اسيد بشوئيد. حجم محلول داخل بالن ژوژه پس از شستشو نبايد از150ميلي‏ليتر بيشتر باشد. محلول را با پتاسيم هيدروكسايد40درصد در مجاورت كاغذ تورنسل خنثي كنيد. سپس8ميلي‏ليتر سولفوريك اسيد3: 1افزوده با آب مقطر بحجم برسانيد و كاملا مخلوط كنيد.

25ميلي‏ليتر از اين محلول را به يك بشر250ميلي‏ليتري منتقل كنيد مقدار2ميلي‏ليتر پتاسيم فلورايدKFبه آن افزوده و به مدت30ثانيه آن را بهم بزنيد . بگذاريد به مدت چند دقيقه بماند . با استفاده از يك بورت مقدار5ميلي‏ليتر معرف به آن بيفزائيد و به مدت3دقيقه به وسيله همزن آن را بهم بزنيد . ( همزن نبايد با جدار بشر تماس حاصل كند .) هنگاميكه در محلول تيرگي حاصل شد مقدار20ميلي‏ليتر ديگر معرف اضافه كرده چند دقيقه آن را بهم بزنيد . بگذاريد نيم ساعت بماند و گاهگاهي آن را بهم بزنيد . رسوب را از يك بوته گوچ چيني يا شيشه‏اي توزين شده صاف كنيد . رسوب را با محلول شستشو بشوئيد . سپس آن را در يك اتو با دماي105تا110درجه سلسيوس به مدت نيم ساعت حرارت دهيد و پس از خنك شدن در دسيكاتور توزين كنيد .

M= وزن بوته كه پس از حرارت دادن در110درجه سلسيوس به وزن ثابت رسيده است به گرم .

M₁= وزن بوته با رسوب به گرم

m= وزن نمونه به گرم

3-2- اندازه‏گيري سرب و مس در آندهاي روي و نمكهاي روي بروش جذب اتمي

  3-2-1- وسايل لازم

وسايل معمولي آزمايشگاهي و دستگاه اسپكترومتر جذب اتمي

3-2-2- مواد لازم :

كليه مواد مصرفي بايد از نوع خالص شيميائي بوده و آب مقطر مصرفي بايد دوبار تقطير شده و يا با خلوص مشابه باشد .

ـ نيتريك اسيد با چگالي42/1 گرم در ميلي‏ليتر

ـ كلريدريك اسيد با چگالي12/1گرم در ميلي‏ليتر

ـ محلول اشباع آمونيم استات

ـ محلول استاندارد سرب "1000ميلي‏گرم در ليتر :"

يك گرم سرب فلزي با درجه خلوص بالا را در30ميلي‏ليتر نيتريك اسيد غليظ حل كنيد . پس از انحلال20ميلي‏ليتر محلول اشباع آمونيم استات بيفزائيد سپس در يك بالن ژوژه يك ليتري به حجم برسانيد .

ـ محلول استاندارد مس "1000ميلي گرم در ليتر "

يك گرم مس با درجه خلوص بالا را در30ميلي‏ليتر نيتريك اسيد غليظ حل , سپس20ميلي‏ليتر محلول آمونيم استات به آن بيفزائيد و در يك بالن ژوژه يك ليتري به حجم برسانيد .

3-2-3 روش آزمون

3-2-3-1- تهيه محلول آزمونه

با دقت ميلي گرم حدود يك گرم نمونه را توزين كرده به يك بشر100ميلي‏ليتري از جنس پلي‏تترافلوئورو اتيلن يا از جنس مناسب ديگر منتقل كنيد .10ميلي‏ليتر هيدروكلريك اسيد غليظ به آن بيفزائيد و به ملايمت تا خشك شدن حرارت دهيد سپس10ميلي‏ليتر نيتريك اسيد غليظ بيفزائيد و در حدود10دقيقه به آرامي حرارت دهيد . به محلول20ميلي‏ليتر محلول اشباع آمونيم استات بيفزائيد . محلول را كمي گرم كنيد . سپس محلول را پس از سرد كردن به يك بالن ژوژه250ميلي‏ليتري منتقل كرده به حجم برسانيد .

3-2-3-2- تهيه محلول­هاي استاندارد سرب :

محلولهائي معادل0ـ1/0ـ5/0ـ1ـ2ـ5/2ـ5ميلي گرم سرب در يك ليتر از محلول 1000m.P.Pسرب تهيه كنيد . در صورت لزوم جهت رقيق كردن محلول­هاي مورد آزمون و محلولهاي استاندارد از محلولي كه حاوي40ميلي‏ليتر نيتريك اسيد غليظ و80ميلي‏ليتر آمونيم استات مي‏باشد استفاده كنيد .

3-2-3-3- تهيه محلول­هاي استاندارد مس :

محلولهائي حاوي0ـ5/0ـ1ـ2ـ5ـ5/7ـ10ميلي‏گرم مس در يك ليتر از محلول استاندارد مس1000ميلي‏گرم در ليترm.P.Pتهيه كنيد .

رقيق كردن محلول­ها چه محلول مورد آزمايش و چه محلولهاي استاندارد بايد با محلولي كه حاوي40ميلي‏ليتر نيتريك اسيد غليظ و80ميلي‏ليتر آمونيم استات مي‏باشد انجام گيرد .

3-2-3-4- شرايط اندازه‏گيريبراي سرب

سوخت = استيلن و هواي فشرده ( شعله احيائي )

طول موج :3/283نانومتر

براي مس :

سوخت : استيلن و هواي فشرده ( شعله اكسيدان )

طول موج :8/324نانومتر

3-2-3-5- تهيه منحني مقياس

با تنظيم نمودن دستگاه در شرايط مورد نظر جذب محلولهاي استاندارد را بخوانيد و منحني مقياس را بر حسب غلظت محلولها و جذب آنها ترسيم كنيد . با استفاده از منحني مقياس و جذب نمونه مقدار سرب و مس در نمونه را بدست آوريد .

3-3- آزمون حد براي جيوه

3-3-1- مواد لازم

كليه مواد مصرفي بايد از نوع خالص شيميائي بوده و آب مقطر مصرفي مطابق استاندارد رسمي ايران به شماره1728باشد .

ـ سديم سيانايد (NaCN)

ـ سديم هيدروكسايد (NaoH)

ـ مخلوط اسيد:30ميلي‏ليتر نيتريك اسيد70درصد وزني (16نرمال)30ميلي‏ليتر آب ,10ميلي‏ليتر هيدروكلريك اسيد غليظ26درصد وزني (11نرمال )

ـ محلول قليائي استانوس كلرايد :2/1گرم استانوس كلرايد متبلور را در20ميلي‏ليتر آب حل كنيد (رسوب متشكله از هيدروليز بلامانع مي‏باشد .) به محلول20ميلي‏ليتر محلول سديم هيدروكسايد200گرم در ليتر ضمن هم زدن محلول اضافه كنيد . محلول را قبل از مصرف صاف كنيد .

ـ سديم هيدروكسايد , محلول200گرم در ليتر

ـ كاغذ ليتموس

3-3-2 روش آزمون

3-3-2-1- آندها

0/5گرم نمونه را در30ميلي‏ليتر مخلوط اسيد حل كنيد . محلول را تا10ميلي‏ليتر تبخير نمائيد . سپس آن را با محلول سديم هيدروكسايد در حضور كاغذ ليتموس قليائي كنيد. به محلول15گرم سديم سيانايد و5گرم سديم هيدروكسايد در50ميلي‏ليتر آب حل شده است بيفزائيد (چنانچه حجم محلول پس از خنثي شدن بيش از50ميلي‏ليتر شود سديم سيانايد جامد و سديم هيدروكسايد اضافه كنيد.) محلول را پس از سرد شدن تا100ميلي‏ليتر رقيق كنيد .50ميلي‏ليتر از محلولرا از كاغذ صافي (واتمن شماره40يا مشابه آن) در داخل سيلندر نسلر صاف نمائيد . سپس به محلول يك ميلي‏ليتر محلول استانوس كلرايد اضافه كرده،  كاملا مخلوط كنيد . اگر نمونه حاوي بيش از004/0درصد جيوه باشد محلول كدر خواهد شد . چنانچه در محلول كدورت ايجاد شد يك آزمون شاهد با بكار بردن15گرم سديم سيانايد و5گرم سديم هيدروكسايد انجام دهيد .

3-3-2-2- اكسيد روي

7گرم اكسيد روي را در50ميلي‏ليتر آب كه حاوي15گرم سديم سيانايد و5گرم سديم هيدروكسايد مي‏باشد حل كنيد . محلول را تا100ميلي‏ليتر رقيق كنيد.50ميلي‏ليتر از محلول را در داخل سيلندر نسلر صاف كرده به آن يك ميلي‏ليتر محلول قليائي استانوس كلرايد بيفزائيد و كاملا مخلوط كنيد و چنانچه در محلول كدورت ايجاد شد , ماده حاوي بيش از003/0درصد جيوه مي‏باشد يك آزمون شاهد نيز با بكار بردن15گرم سديم سيانايد و5گرم سديم هيدروكسايد انجام دهيد .

3-3-2-3 سولفات روي

20گرم نمونه را در50ميلي‏ليتر آب حل كنيد .15گرم سديم سيانايد و5گرم سديم هيدروكسايد را در5ميلي‏ليتر آب حل كرده به آن بيفزائيد . پس از سرد شدن ، محلول50ميلي‏ليتر آن را از كاغذ صافي واتمن شماره50يا مشابه آن درون لوله نسلر صاف كنيد . چنانچه در محلول كدورت ايجاد شود ماده محتوي بيش از10قسمت در ميليون (m.P.P) جيوه مي‏باشد .

همزمان يك آزمون شاهد با بكار بردن15گرم سديم سيانايد و5گرم هيدروكسايد انجام دهيد .

3-4-  اندازه‏گيري آرسنيك موجود در اكسيد روي

3-4-1- تهيه محلول آزمونه

5گرم نمونه را در20ميلي‏ليتر هيدروكلريك اسيد38درصد وزني حل كرده در يك بالن ژوژه100ميلي‏ليتري به حجم برسانيد و طبق روش بيان شده در استاندارد ........⁷آرسنيك موجود را اندازه‏گيري نمائيد .

3-5- اندازه‏گيري سيانور در سيانور روي

3-5-1 مواد لازم

كليه مواد مصرفي بايد از نوع خالص شيميائي بوده و آب مقطر مصرفي مطابق استاندارد رسمي ايران به شماره1728باشد .

ـ هيدروكلريك اسيد , محلول36درصد وزني (11نرمال )

ـ پتاسيم آيدايد , محلول100گرم در ليتر

ـ نيترات نقره , محلول استاندارد1/0نرمال

ـ سديم هيدروكسايد , محلول30گرم در ليتر

3-5-2 روش آزمون

با دقت ميلي‏گرم در حدود5/0گرم نمونه را توزين كرده , آن را با25تا30ميلي‏ليتر آب به داخل بالن تقطير ( شكل1) منتقل كنيد .

که در آن:

V= حجم محلول نیترات 1/0 نرمال مصرفی به میلی لیتر

m= وزن نمونه به گرم

70ميلي‏ليتر سديم هيدروكسايد در دريافت كننده اول و30ميلي‏ليتر در دريافت كننده دوم بريزيد . محل اتصالات را گريس بماليد . دستگاه را سوار كنيد و از اتصال كامل قطعات دستگاه اطمينان حاصل نمائيد . در خنك كننده جريان آب را به مقدار كافي برقرار كنيد .

80ميلي‏ليتر آب حاوي7ميلي‏ليتر هيدروكلريك اسيد از طريق شير قيف به بالن اضافه كنيد. يك ميلي‏ليتر از محلول براي حذف احتمالي هيدروژن سيانايد در بالاي قيف بايد باقي بماند. بلافاصله بالن را حرارت دهيد . تا محلول بجوش آيد . ميزان تقطير بايد در حدود80ميلي‏ليتر در10تا15دقيقه باشد .

دريافت كننده‏ها را جدا كرده , محتويات آن را بداخل يك بشر بلند خالي كنيد . دريافت كننده ها و سرد كننده را با آب شستشو داده و آب حاصل از شستشو را به بشر بيفزائيد .

محلول را تا300ميلي‏ليتر رقيق كنيد20ميلي‏ليتر محلول پتاسيم آيدايد به آن بيفزائيد. با محلول استاندارد نيترات نقره تيتر كنيد. و ضمن تيتراسيون محلول را بهم بزنيد. پايان تيتراسيون تبديل محلول شفاف و با زمينه سياه به محلولي با كدورت ضعيف و پايدار مي‏باشد .

3-6- اندازه‏گيري كلرور در اكسيد روي

3-6-1 اساس روش

محلولي كهpHآن در7تا10تنظيم شده است در مجاورت شناساگر پتاسيم كرومات به وسيله محلول نيترات نقره تيتر مي‏شود . نقطه پايان تيتراسيون با پايدار ماندن رنگ قرمز آجري كرومات نقره مشخص مي‏گردد .

3-6-2 مواد لازم :

شناساگر فنل فتالئين , محلول10گرم در ليتر : يك گرم فنل فتالئين را در50ميلي‏ليتر الكل اتيليك95درصد حجمي حل كرده حجم محلول را با آب تا100ميلي‏ليتر رقيق كنيد.

ـ شناساگر پتاسيم كرومات

50گرم پتاسيم كرومات را در100ميلي‏ليتر آب حل كرده آنقدر محلول نيترات نقره به آن بيفزائيد تا رسوب جزئي ايجاد شود . محلول را به مدت24ساعت در محل تاريكي قرار داده،  سپس آن را صاف و به حجم يك ليتر برسانيد .

ـ محلول استاندارد نيترات نقره (025/0نرمال .)

در حدود5گرم نيترات نقره متبلور را خرد كرده , در حرارت40درجه سلسيوس به وزن ثابت برسانيد . مقدار2473/4گرم از آن را با تقريب دهم ميلي‏گرم وزن كرده در آب حل كنيد . حجم محلول را با آب به يك ليتر برسانيد . اين محلول را با محلول استاندارد سديم كلرايد استاندارد كنيد .

ـ محلول استاندارد سديم كلرايد (025/0نرمال )

با دقت ميلي‏گرم مقدار4613/1از سديم كلرايدي را كه به مدت يك ساعت در حرارت600 درجه سلسيوس خشك شده است توزين كنيد و در يك بالن ژوژه يك ليتري تا خط نشانه رقيق كنيد .

ـ سديم هيدروكسايد , محلول10گرم در ليتر

ـ سولفوريك اسيد (19:1)

يك حجم سولفوريك اسيد غليظ با چگالي84/1گرم در ميلي‏ليتر را با احتياط به19حجم آب اضافه كنيد .

3-6-3 روش آزمون

5گرم نمونه را در10ميلي‏ليتر نيتريك اسيد حل كرده در يك بالن ژوژه100ميلي‏ليتري به حجم برسانيد. حجمي از محلول آزمونه را كه مقدار يون كلرور در آن بين25/0تا20ميلي‏گرم مي‏باشد بداخل يك ظرف چيني سرپوش‏دار بريزيد . در صورت لزوم حجم محلول را به50ميلي‏ليتر برسانيد وpHرا با محلول10گرم در ليتر سود تا نقطه تغيير رنگ فنل فتالئين تنظيم كنيد. در حدود يك ميلي‏ليتر محلول شناساگر پتاسيم كرومات به محلول افزوده و كاملا مخلوط كنيد. به وسيله بورت25ميلي‏ليتري قطره قطره از محلول سديم هيدروكسايد در محلول بريزيد . نقطه پايان تيتراسيون با ظاهر شدن رنگ قرمز آجري يا صورتي پايدار در حاليكه نمونه در معرض نور زرد و يا نور طبيعي با بكار بردن عينك زرد قرار دارد مشخص مي‏شود .

هر يك ميلي‏ليتر نيترات نقره025/0نرمال معادل8865/0ميلي‏گرم يون كلر مي‏باشد .

3-7- اندازه‏گيري مواد غيرقابل حل در سيانور در اكسيد روي

3-7-1 مواد لازم :

كليه مواد مصرفي بايد از نوع خالص شيميائي بوده و آب مقطر مصرفي مطابق استاندارد رسمي ايران به شماره1728باشد .

ـ سديم سيانايد , محلول50گرم در ليتر

3-7-2 روش آزمون

250گرم سديم سيانايد را دريك ليتر آب داغ حل كنيد و از صافي گوچ يا صافي شيشه‏اي نمره4صاف نمائيد .

محلول صاف شده را به يك بشر2ليتري منتقل كرده0/100گرم نمونه به آن بيفزائيد. محلول را گرم كنيد و بهم بزنيد تا نمونه حل شود .

محلول را از يك صافي توزين شده گوچ يا شيشه‏اي نمره4صاف نمائيد رسوب را دوبار هر بار با10ميلي‏ليتر محلول سديم سيانايد و سپس با آب داغ بشوئيد .

بوته با رسوب را در110درجه سلسيوس تا رسيدن به وزن ثابت حرارت دهيد . درصد وزني مواد غيرمحلول در سيانور معادل وزن باقيمانده بر حسب گرم مي‏باشد .

3-8 اندازه‏گيري مواد غيرقابل حل در سولفات روي

3-8-1 مواد لازم :

كليه مواد مصرفي بايد از نوع خالص شيميائي بوده و آب مقطر مصرفي مطابق استاندارد ايران به شماره1728باشد .

ـ سولفوريك اسيد , محلول5/3نرمال

10ميلي‏ليتر سولفوريك اسيد98درصد وزني (36نرمال) را با احتياط به90ميلي‏ليتر آب اضافه كنيد .

3-8-2 روش آزمون

5/25گرم نمونه را در125ميلي‏ليتر آب حاوي يك ميلي‏ليتر سولفوريك اسيد حل كنيد . محلول را تا جوش حرارت دهيد سپس آن را سرد كرده از يك صافي گوچ يا صافي شيشه‏اي متخلخل نمره4توزين شده صاف كنيد . باقيمانده روي صافي را با آب داغ بشوئيد . بوته را تا رسيدن به وزن ثابت در110درجه سلسيوس خشك كنيد .

4* وزن باقيمانده ( به گرم ) = درصد مواد غيرقابل حل

3-9 اندازه‏گيري افت حرارتي در اكسيد روي

3-9-1 روش آزمون

در حدود5گرم از نمونه را در داخل يك بوته پلاتيني توزين شده ريخته و در دماي 700تا900درجه سلسيوس تا رسيدن به وزن ثابت قرار دهيد .

m₁  =  وزن آزمونه حرارت داده شده به گرم

m₂= وزن آزمون به گرم

1-Electroplating

2-Extruded

3- تا تدوين استاندارد مربوط از استاندارد انگلستان به شماره3630قسمت اول و يا استاندارد سازمان بين‏المللي (ISO) به شماره3751استفاده شود

4- در دست تدوين مي‏باشد

5- جهت اندازه‏ گيري روي در سيانور روي از محلول حاصل از اندازه‏ گيري سيانور در سيانور روي مي‏توان استفاده كرد

 تیم تحقیق و توسعه شرکت جلاپردازان پرشیا 95.06.10

چکيده

خصوصیت مهم پوشش های آلیاژی کروم -نیکل مقاومت خوردگی مناسب د رمحیط های شیمیایی مختلف همراه با خواص مکانیکی مطلوب می باشد. به منظور بهینه کردن خواص خوردگی این پوشش ها لازم است شرایط فرایند آبکاری الکتریکی د رراستای ایجاد ترکیب شیمیایی مورد نظر ، مورد بررسی قرار گیرد. د راین پژوهش ابتدا به انتخاب ترکیب حمام آبکاری پرداخته شد و پس از تعیین ترکیب بهینه حمام آبکاری، اثر پارامترهای فرایند آبکاری شامل دانسیته جریان ، دما ، تلاطم، و فاصله بین آند و کاتد بر ترکیب شیمیایی و ظاهر پوشش مورد بررسی قرار گرفتند. در نهات ترسیب الیاژی نیکل - روی در محیط اسیدی انجام گرفت. این پوشش به پسیواسیون کروماته خیلی خوب جواب داده وبراحتی توانستیم کروماته زرد، سفید ومشکی را بدست بیاوریم.با توجه به اینکه پوشش های الیاژی نسبت به پسیو کردن بسیار حساس میباشند این نکته را میتوان از مزایای این محلول دانست.

هدف

پوشش دهي الکتريکي فلز روي به عنوان يکي از روش هاي پوشش دهي فلز روي بر قطعات فولادي در کنار روش هاي ديگر، نظير گالوانيزه غوطه وري گرم، سال هاست که شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است. برخي محدوديت ها در خواص و عملکرد اين پوشش ها نظير مقاومت خوردگي، سختي، انعطاف پذيري و مقاومت در برابر محيط هاي شيميائي خاص باعث معرفي و بکارگيري آلياژهاي روي، بويژه با عناصر فلزي نظير آهن، کبالت و نيکل پيش شده است. توسعه فناوري و حيطه استفاده از اين نوع پوشش هاي آلياژي همواره رو به گسترش بوده است. امروزه از اين نوع پوشش ها بطور وسيعي در صنعت ساخت قطعات خودرو و اتصالات استفاده مي شود و بدين ترتيب دست يابي به مقاومت خوردگي بيشتر، سختي و انعطاف پذيري بالاتر و حفظ مقاومت خوردگي حتي پس از عمليات حرارتي و عمليات شکل دهي و نيز شفافيت بهتر و کيفيت و شکل ظاهري مطلوب، همراه با انواع پوشش هاي تکميلي کروماته در قالب پوشش هاي آلياژي روي – نيکل، روي – کبالت و روي – آهن ميسر شده است. پوشش روی نیکل نسبت به گالوانیزه روی خالص، حفاظت در برابر خوردگی بهتری را ایجاد می کند.از آنجا که حفاظت در برابر خوردگی این نوع از پوشش حتی پس از عملیات حرارتی نیز بسیار پایدار است، لذا برای پوشش دهی قطعاتی که در محفظه موتور و تحت حرارت قرار میگیرند کاربرد دارد.مقاومت به سایش بالای این پوشش آن را برای استفاده در قسمت زیر اتومبیل مناسب می سازد. به این دلایل، پوشش آلیاژی روی-نیکل به طور فزاینده ای در صنعت خودرو مورد نیاز است. در نهات ترسیب الیاژی نیکل - روی در محیط اسیدی انجام گرفت. این پوشش به پسیواسیون کروماته خیلی خوب جواب داده وبراحتی توانستیم کروماته زرد، سفید ومشکی را بدست بیاوریم.با توجه به اینکه پوشش های الیاژی نسبت به پسیو کردن بسیار حساس میباشند این نکته را میتوان از مزایای این محلول دانست.

مقدمه

پوشش فلز روي (Zn) براي محافظت فولاد از چند راه مورد استفاده قرار مي‌گيرد:

بوسيله تجهيزات الکتريکي ـ شيميايي: پوشش‌دهي الکتريکي
از يک حمام فلزي مذاب: گالوانيزه غوطه‌وري گرم (Hot dip galvanizing)
از پاشش يک فلز مذاب : فلز پاشي
در شکل پودري: پوشش مکانيکي
در قالب پوشش گرد رنگ: رنگ پاشي

پوشش روي در قطعات خودرو عمدتا به صورت گزينه اول يعني پوشش‌دهي الکتريکي انجام مي‌شود. روي توسط مکانيسم فداشوندگي (Scarification) بدليل داشتن تمايل شيميايي بيشتر به ترکيب با اکسيژن، اکسيد شده و با رسوب محصولات خوردگي ناشي از خوردگي روي، از ادامه خوردگي فولاد جلوگيري بعمل مي‌آورد.

در دهه‌هاي گذشته کادميم نقش روي را ايفا مي‌کرد و پوشش کادميم بطور وسيعي در صنايع مورد بهره‌برداري بود. اما بدليل بارز شدن مشکلات مربوط به آلودگي و سمي بودن کادميم، بتدريج پوشش روي خالص جايگزين کادميم گرديد و به عنوان يک عمليات رايج صنعتي در پوشش دادن قطعات متعدد صنعتي و نظامي بکار گرفته شد. دو نکته در مورد فرآيند پوشش‌دهي الکتريکي روي خالص براي قطعات فولادي وجود دارد:

در مورد پوشش‌دهي قطعات فولادي با استحکام بالا بدليل جذب هيدروژن از حمام آبکاري و بروز پديده تردي هيدرون (Hydrogen embitterment)، لازم است همواره عمليات هيدروژن‌زدائي صورت گيرد.
براي افزايش خاصيت مقاومت به خوردگي پوشش و امکان دسترسي به ظاهر زيباتر و متنوع، معمولا از يک پوشش تکميلي مانند کروماته يا فسفاته بعد از عمليات پوشش‌دهي استفاده مي‌شود.

پوشش‌هاي آلياژي روي

پوشش‌هاي آلياژي روي (Zinc alloy coatings) بجاي روي خالص، از دهه ۱۹۸۰ ميلادي در ژاپن و اروپا بکار گرفته شد و در دهه اخير نيز در آمريکا مورد توجه قرار گرفت. دلايل عمده روآوري به اين پوشش‌ها عبارتست از:

دست‌يابي به حد بيشتر مقاومت خوردگي پوشش همزمان با کاهش ضخامت آن
تثبت يک جايگزين مناسب براي پوشش سمي کادميم

گرچه در مقايسه با روي خالص، کنترل ترکيب حمام آبکاري در پوشش‌دهي آلياژهاي روي حساس‌تر است و بدليل استفاده از عناصر آلياژي هزينه بيشتري دارد اما افزايش مقاومت خوردگي در عين کاهش ضخامت پوشش و در نتيجه افزايش عمر و بهبود عملکرد پوشش، هزينه‌ها را جبران مي‌سازد. توسعه صنايع خودروسازي، الکترونيک و هوا ـ فضا از عواملي بود که گسترش کاربرد پوشش‌هاي آلياژي روي را باعث گشت. امروزه حمام‌هاي آلياژي روي نه تنها حفاظت خوردگي بهتري را بدست مي‌دهند بلکه سبب افزايش انعطاف‌پذيري، سختي و روانکاوي پوشش نيز مي‌شوند. پوشش فداشونده‌اي که از آلياژهاي روي بدست مي‌آيد محصول خوردگي با حجم کمتري نسبت به روي خالص توليد مي‌کند.

اساس فرآيند پوشش‌دهي آلياژي روي توانائي در پوشش‌دهي همزمان دو فلز است که با تغيير غلظت يوني فلزات و در نتيجه تغيير اکتيويته آنها ميسر مي‌شود. اگر پتانسيل احياء دو فلز مورد نظر به هم نزديک باشد با تنظيم عواملي همچون شدت جريان، دما، PH و غلظت يون‌هاي فلزي مي‌توان عمليات را انجام داد. استفاده از عوامل کمپلکس‌ساز (Complexer) نظير سيانيدها، سولفاميدها، هيدروکسيدها و مواد آلي ديگر که مي‌تواند با اضافه شدن به محلول حمام آبکاري، تجزيه شده و با ترکيب شدن با يون فلزي، يون‌هاي پيچيده توليد کند راه مطلوبي در اين زمينه است.

انواع پوشش‌هاي آلياژي روي

آلياژ روي ـ سيکل: Zn/Ni
آلياژ روي ـ آهن: ‌Zn/Fe
آلياژ روي ـ کبالت: Zn/Co
آلياژ قلع ـ روي: Sn/Zn

انتخاب نوع پوشش آلياژي به الزامات عملکردي قطعه و انتظاراتي که از پوشش مورد نظر وجود دارد برمي‌گردد. آلياژ کردن روي عموما با فلزات گروه هشتم جدول تناوبي يعني آهن، کبالت و نيکل صورت مي‌گيرد که نجيب‌تر از فلز روي هستند و بنابراين با آلياژ شدن با فلز روي، سرعت خوردگي آلياژ نسبت به روي خالص کمتر مي‌شود و حفاظت خوردگي بهتري فراهم مي‌آيد. البته در هر قطعه داراي پوشش، سرعت واقعي خوردگي به ترکيب آلياژ، يکنواختي رسوب، محيط کارکرد قطعه، نوع پوشش تبديلي و ماده پايه پوشش بستگي دارد.

عمده‌ترين مورد استفاده پوشش‌هاي آلياژ روي که با روش پوشش‌دهي الکتريکي بکار مي‌رود و به آن گالوانيزه سرد نيز گفته مي‌شود قطعات خودرو است. ۲۰ تا ۳۰ درصد بقيه کارکرد مربوط به صنعت هوا ـ فضا و الکترونيک است.

پوشش آلياژي روي ـ نيکل

اين پوشش‌ها سابقه بسيار بيشتري نسبت به بقيه پوشش‌هاي آلياژي روي دارند، علاوه بر آنکه از لحاظ مقاومت خوردگي نيز درصدر پوشش‌هاي آلياژي روي هستند. از ويژگي‌هاي مهم اين نوع پوشش خاصيت شکل‌پذيري (Formability) قطعه فولادي پوشش داده شده است؛ يعني پس از عمليات حرارتي و انجام عمليات شکل‌دهي، مقاومت خوردگي قطعه تا حد بسيار خوبي حفظ مي‌شود، به همين دليل در پوشش‌دهي قطعاتي مانند اتصالات پيچ و مهره، قطعات سيستم ترمز و سيستم سوخت‌رساني بکار مي‌رود. سختي 300 ـ 250 ويکرزي پوشش باعث پديد آمدن مقاومت به سايش بسيار خوب در قطعه مي‌شود. مقاومت در برابر گرما، نور ماوراء بنفش و سيالات هيدروليکي و سوخت‌ها از جمله ويژگي‌هاي ديگر اين نوع پوشش‌هاست. به همين دليل در قطعات زير کاپوت (under-the-hood) خودرو که در معرض گرما هستند کاربرد وسيعي دارند. کاربرد پوشش‌هاي آلياژي روي ـ نيکل در صنعت اتصالات و پيچ و مهره و قطعات رزوه‌دار نيز رو به توسعه است. با توجه به اينکه اين پوشش‌ها در تماس با آلومينيوم، خوردگي گالوانيکي از خود نشان نمي‌دهد، در صنايعي که شامل بدنه‌هاي آلومينيومي است کاربرد زيادي دارند. از لحاظ قيمتي، پوشش‌هاي آلياژي روي ـ نيکل گرانترين پوشش‌هاي آلياژي روي به شمار مي‌آيند. پوشش‌هاي آلياژي روي ـ نيکل، هم از حمام‌هاي قيليائي و هم حمام‌هاي اسيدي پوشش داده مي‌شوند که ترکيبات و خواص متفاوت پوشش را پديد مي‌آورند. براي افزايش مقاومت به خوردگي پوشش، افزايش قدرت چسبندگي رنگ يا ساير پوشش‌هاي آلي، افزايش خاصيت روانکاري و پديد آمدن ظاهري خوشايند و متنوع از پوشش‌هاي تبديلي نظير کروماته، در انواع رنگ‌هاي مختلف زرد، روشن، برنزي، قوس و قزحي و مشکي استفاده مي‌شود.

از مزایای دیگر این فرایند :

ایجاد پوشش یکنواخت آلیاژی روی نیکل با درصد نیکل 15-10 %

عدم خوردگی گالوانیزه هنگام مونتاژ شدن با آلومینیوم.
مقاومت بیشتر در برابر تنشهای حرارتی.

مناسب برای قطعات با ژئومتری پیچیده.

حمام مورد نیاز برای ترسیب الیاژی نیکل -روی دو دسته موجود می باشد:

1-حمام های قلیایی

2-حمام های اسیدی

حمام‌هاي قليائي پوشش روي ـ نيکل

رسوب حاصل از پوشش بدست آمده از حمام‌هاي قليائي روي ـ نيکل حاوي کمتر از ۱۰ درصد نيکل (۹ـ۶ درصد) است. فرمولاسيون اين حمام‌ها هرگز قادر به توليد آلياژهاي روي با نيکل بيشتر از ۱۲ درصد نيست. بازده پوشش‌دهي حمام قليايي ۴۰ـ۲۰ درصد است. سرعت پوشش‌دهي در اين حمام‌ها کمتر است اما ترکيب يکنواخت‌تري از پوشش بدست مي‌آيد. در اين حمام‌ها الکتروليت اصلي سود سوزآور (Caustic soda) شامل محلول زينکات Na2Zn(OH)4 است. از عوامل کمپلکس‌ساز و از همه بهتر آمين‌هاي آليفاتيک استفاده مي‌شود. همين امر باعث کاهش بازده الکتريسيته و در نتيحه کاهش سرعت رسوب‌گذاري مي‌شود. همزدن محلول نيز ضخامت لايه نفوذي را کاهش مي‌دهد. هر چه دما بيشتر باشد، بدليل نازک‌تر شدن لايه نفوذي، رسوب فلز غيرفعال‌تر بيشتر مي‌شود. اين امر باعث افزايش سرعت جوانه‌زني و ريزتر شدن دانه‌بندي مي‌شود. گرچه افزايش سرعت رسوب‌گذاري احتمال بروز ناصافي در سطح را بيشتر مي‌کند. دماي مطلوب پوشش‌دهي در اين حمام‌ها ۲۹ درجه سانتيگراد است. هر چه دما بيشتر باشد پوشش تيره‌تر و هر چه دما کمتر باشد رسوب نازک شيري رنگ مي‌شود. مقدار روي در اين حمام‌ها 12 ـ5/7 گرم در هر ليتر الکتروليت است.

حمام‌هاي اسيدي پوشش روي ـ نيکل

رسوب حاصل از پوشش بدست آمده از حمام‌هاي اسيدي روي ـ نيکل حاوي ۱۵ـ۱۰ درصد نيکل و بقيه فلز روي است. با افزايش مقدار نيکل تا ۱۸ درصد مقاومت خوردگي نيز افزايش مي‌يابد اما اگر مقدار نيکل بيشتر شود غيرفعال شدن (passivation)، سطح بيشتر مي‌شود و خواص فداشوندگي و حفاظت خوردگي رو به نزول مي‌رود. بعلاوه هنگامي که مقدار نيکل زياد مي‌شود غيرفعال‌سازي پوشش کروماته مشکل و حتي غيرممکن مي‌شود و کاهش مقاومت خوردگي را در پي دارد. حمام‌هاي اسيدي حاوي سولفات و کلرايد هستند و عوامل کمپلکس‌سازي نظير کلريد آمونيم نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. در روش‌هاي سنتي و قديمي، از آندهاي مجزاي روي و نيکل استفاده مي‌شود که به يکسوکننده‌هاي (rectifier) مجزا متصل هستند. در فناوري‌هاي جديد از يک يکسوکننده و آندهاي روي استفاده مي‌شود در حالي که نيکل به شکل يک افزودني به حمام اضافه مي‌شود.

متد کار

برای دست یابی به این ترسیب الیاژی محلول های متفاوتی بکار گرفته شد .نکته حائز اهمیت این بود که پوشش حاصله دارای رنگ ظاهری و بافت مناسب باشد .بنابراین علاوه بر اینکه به دنبال ترکیب مناسب برای حمام باشیم بدنبال راهکاری بودیم تا بتوانیم راحت ترین شرایط اعمال را داشته باشیم .در نهایت حمام بکار گرفته شده در این کار در دسته حمام های اسیدی بوده و پی اچ این محلول در حدود 3 میاشد.این فرایند در دمای محیط صورت میگیرد.این محلول حاوی نمک های روی و نیکل وهمچنین عامل کمپلکس دهنده می باشد.کنترل پی اچ این وان رانیز میتوان توسط اسید سولفوریک انجام داد.نکته مهم در ترسیب پوشش های الیاژی میزان گرم از هر نوع فلز میباشد.با مطالعات انجام شده نهایتا به نسبت مورد نظردست یافتیم.

مانند هر فرایند ترسیبی اماده سازی قطعه قبل ازاعمال فرایند بسیار مهم میباشد .این پوشش مانند پوشش گالوانیزه به مراحل چربیگیری و اسید شویی بسیار حساس میباشد بنابراین مراحل انجام فرایند را میتوان بدین گونه طراحی نمود:

1-چربیگیری

2-اسیدشویی

3-ترسیب الکتریکی

4-پسیواسیون

که پس از انجام هر مرحله قطعه شستشو داده میشود.

از نکات مورد توجه این بود که پس از ترسیب بتوان از محلول های پسیو کننده معمول جهت پسیواسیون این پوشش استفاده کرد. این پوشش به پسیواسیون کروماته خیلی خوب جواب داده وبراحتی توانستیم کروماته زرد، سفید ومشکی را بدست بیاوریم.با توجه به اینکه پوشش های الیاژی نسبت به پسیو کردن بسیار حساس میباشند این نکته را میتوان از مزایای این محلول دانست.محلول های پسیواسیون مورد استفاده حاوی یون کروم میباشند که متناسب با رنگ محصول مورد نظرمیتوان از نمک فلزات واسطه استفاده کرد.این ترکیبات قادرند پوششی یکنواخت با محافظت بالا در برابر خوردگی از خود نشان دهند.از دیگر مزایای این نمک های مورد استفاده در محلول پسیو کننده طراحی شده پایداری بالا ومقاومت در برابر تجزیه شدن میباشد.

نتیجه گیری

حمام بدست امده برای ترسیب الیاژی روی -نیکل اسیدی بوده ودر دمای محیط اعمال میشود.پس از ترسیب از محلول های کروماته معمول جهت پسیواسیون استفاده گردید که پوشش های کروماته زرد،سفید ومشکی حاصل گردیدند.در محلول های پسیواسیون از نمک های متناسب با نوع ترسیب استفاده شد تا در نهایت بالاترین کیفیت در رنگ ظرهری ومقاومت در برابر خوردگی قطعه حاصل گردد.

استاندارد پوشش­هاي تبديلي کرومات بر روي کادميوم،روي،آلياژهاي آلومينيم-روي و آلياژهاي روي- آلومينيم- روشآزمون  (شماره 8245)

کميسيوناستاندارد"پوششهايتبديليکروماتبررويکادميوم،روي،آلياژهاي

آلومينيم- رويوآلياژهايروي- آلومينيم- روشآزمون "

دويستوسيوچهارميناجلاسيهکميتهملياستانداردمکانيکوفلزشناسي

پيشگفتار

استاندارد"پوشش­هايتبديليکروماتبرروی­کادميوم،روي،آلياژهايآلومينيم- رويوآلياژهاي

روي-آلومينيم- روشآزمون " كهتوسطكميسيونفنيمربوطهتهيهوتدوينشدهودردويستو ۸۴موردتصويب /۶/ سيوچهارمينجلسهكميتهملياستانداردمکانيکوفلزشناسيمورخ۲۰ قرارگرفتهاست،اينكبهاستنادبنديكمادهسهقانوناصلاحقوانينومقرراتمؤسسهاستانداردوتحقيقاتصنعتيابرانمصوببهمنماه١٣٧١بعنواناستانداردمليايرانمنتشرميشود.

برايحفظهمگاميوهماهنگيباتحولاتوپيشرفتهايمليوجهانيدرزمينهصنايع،علوموخدمات،استانداردهايمليايراندرموقعلزوموتجديدنظرخواهدشدوهرگونهيشنهاديكه براياصلاحياتكميلايناستانداردهاارائهشود،درهنگامتجديدنظردركميسيونفنيمربوطه موردتوجهقرارخواهدگرفتبنابراينبرايمراجعهبهاستانداردهايمليايرانبايدازآخرين تجديدنظرآنهابهرهگيريكرد.

درتهيهوتدوينايناستانداردسعيشدهاستكهضمنتوجهبهشرايطونيازهايجامعه،درحد امكانبينايناستانداردواستانداردمليكشورهايصنعتيپيشرفتههماهنگيايجادشود . منبعو ماخذيكهبرايتهيهايناستانداردبهكاررفتهبهشرحزيراست :

ISO 3613, 2000: Chromate conversion coating on zinc, cadmium, aluminium zinc

alloys and zinc-aluminium alloys- Test metal

پوششهايتبديليکروماتبررويکادميوم،روي،آلياژهايآلومينيم- رويو آلياژهايروي- آلومينيم- روشآزمون

١هدفودامنهکاربرد

هدفازتدوينايناستاندارد،تعيينروشهايحضورپوششهايتبديليکروماتبيرنگ (اعمال پوشش­های تبدیلی کرومات خیلی نازک، بی رنگ و در حقیقت نامرئی اغلب اثرناپذیرکردن Passivation نامیده می­شود، در حالی که اعمال پوشش های کرومات رنگی و ضخیم تر اغلب کروماته کردن نامیده می شود. عبارت اثرناپذیرکردن صحیح نیست بنابراین پیشنهاد نمی گردد.)

- حضورومقدارکروم٦ظرفيتيدرپوششهايبيرنگورنگيکادميوم،روي،آلياژهايآلومينيم) ٥٥درصدجزءجرمي(

– رويوآلياژهايروي-آلومينيم) ٥درصدجزءجرمي(

- مقدارکلکرومدرواحدسطحکادميوموروي

- مقدارجرمدرواحدسطحپوششهايرنگيوبيرنگ

- چسبندگيمناسبپوششهايتبديليکرومات

- کيفيتپوششکرومات

است.

اينروشهابرايمواردزيرکاربرددارند:

- پوشش­هايتبديليرنگيوبيرنگکروماتکهحاويکروم٣ظرفيتيو٦ظرفيتيدرنسبت­هاي مختلفبودهوبهروشهايشيمياييياالکتروشيمياييتهيهميشوند.

- فقطبرايپوششهايکروماتکهازهرگونهپوششهايتکميلينظيرروغنياپليمرهايبرپايهحلالياآبويامومعاريباشند.

٢مراجعالزامي

مدرکالزامیزيرحاویمقرراتیاستکهدرمتنايناستانداردبهآنهاارجاعدادهشدهاست. بدينترتيبآنمقرراتجزئیازايناستانداردمحسوبمیشود. درموردمراجعدارایتاريخچاپو/ ياتجديدنظر،اصلاحيههاوتجديدنظرهایبعدیاينمدارکموردنظرنيست. معهذابهتراستکاربرانذينفعايناستاندارد،امکانکاربردآخريناصلاحيههاهاوتجديدنظرهایمدارکالزامیزيرراموردبررسیقراردهند. درموردمراجعبدونتاريخچاپو/ ياآخرينچاپو/ ياتجديدنظرآنمدارکالزامیارجاعدادهشدهموردنظراست.

استفادهازمرجعزيربرایکاربرداستانداردالزامیاست:

2-1 ISO 3892:2000 Conversion coatings on metallic materials- Determination of coating mass per unit area- Gravimetric methods.

2-2 ISO 4520:1981 Chromate conversion coatings on electroplated zinc and cadmium coatins.

2-3 ISO 9227: 1990 Corrosion tests in artificial atmospheres- Salt spray tests.

2-4 IEC 60068-2-30:1980 Environmental testing- Part 2: Test Db and guidance: Damp heat, cyclic (12+12 hour cycle).

هشدار-درايناستانداردبهناچاراززيرآيندهاو/ياروش­هايياستفادهمي­شودکهدرصورتعدمرعايتاحتياطهايلازمبرايسلامتيمضراست. فقطبهاقتضايفنياشارهشدهوبههيچعنوانطراح،توليدکننده،تامينکنندهيااستفادهکنندهازقانونوسايرتعهداتقانونيمرتبطباسلامتيوايمنيدرهيچيکازمراحلتوليدويااستفادهتبرئهنميشود.

٣- واکنشگرها

درطولآزمون،مگردرموارديکهمشخصشدهباشد،فقطازمواديباخلوصتجزيهايوآبمقطريا آبيباخلوصمعادلاستفادهکنيد.

3-1 محلولآزمونالف(بند٥ -2 را ملاحظه کنید)

١ميليگرمديفنيلکاربازيدرادرمخلوط٦٠ميليليتراستيکاسيدگلاسيالو٤٠ميليليترآبمقطردرداخليکبشر  حل کنید. 15 ميليليتر هيدروکلريدريکاسيدغليظ (باچگالينسبي) 18/1) بهآناضافهکنيد. آنراهمبزنيدو٣٠ميليليتر محلولسديمهيپوکلريت (باکلرقابلدسترسي١٠تا١٥درصد)رابهآراميبهآنبيفزاييد.٥ميليليترهيدروژنپراکسيد (٣٠ درصد)رابهآراميوبابههمزدنمداومبهآنبيفزاييد. محلولرابهمدت٢٤ساعت،درداخليکبشربازوزيرهودقرار دهيدتاکلراضافيآنقبلازاستفادهخارجشود.

يادآوري- محلولدراثرگذشتزمانتخريبنمي­شودبنابراينميتوانآنرادريکبطريبادرپوششيشهايبه مدتچندينماهنگهداريکرد.

3-2 محلول آزمون ب (بند 5-3 را ملاحظه کنید)

٥٠گرمسرباستات٣آبهرادريکليترآبمقطرياآبيونزدايي شدهحلکنيد که pH. محلولبهمحض تهیه بین 5/5 تا 8/6 باشد. اگر PH محلول خارج از این محدوده باشد، محلول را دور ریخته و از سرب استات دیگری استفاده کنید هرگونه رسوب سفید رنگ که طی آماده سازی اولیه محلولحاصل شود، می تواند با اضافه کردن مقدار کمی استیک اسید گلاسیال حل شود، مشروط بر این که PH محلول به کمتر از 5/5 کاهش نیابد. در صورتی که رسوب سفیدرنگ حل نشود، محلول ذخیره را دور بریزید.

3-3 محلول آزمون پ (بند 5-5 را ملاحظه کنید)

4/0 گرم دی فنیل کاربازید را در مخلوط 20 میلی لیتر استون و 20 میلی لیتر اتانول (96 درصد)حل کنید. پس از انحلال، به آن 20 میلی لیتر محلول ارتوفسفریک اسید 75 درصد و 20 میلی لیتر آب مقطر اضافه کنید. این محلول را حداکثر 8 ساعت قبل از استفاده تهیه کنید.

3-4 محلول آزمون ت (بند 5-6 و 5-7 را ملاحظه کنید).

5/0 گرم دی فنیل­کاربازید را در50 میلی­لیتر استون حل کنید. در حالی که آن را به هم     می­زنید، به آرامی با 50 میلی لیتر آب (مخلوط کردن سریع می تواند منجر به رسوب دی فنیل کاربازید شود) رقیق کنید.

3-5 سولفوریک اسید، رقیق شده 1+3.

1 حجم سولفوریک اسید غلیظ (با چگالی نسبی 84/1) را به 3 حجم آب به آرامی بیفزایید.

3-6 آمونیوم پر سولفات

3-7 سدیم هیدروکسید، محلول 240 گرم در لیتر

3-8 نقره نیترات، محلول 17 گرم در لیتر.

3-9 پتاسیم دی کرومات، محلول استاندارد.

2 میلی لیتر محلول حجمی استاندارد پتاسیم دی کرومات را تا حجم 1000 میلی لیتر رقیق کنید (9/4 گرم در لیتر).

3-10 محلول بافر فسفات

55 گرم سدیم دی هیدروژن ارتوفسفات یک آبه را در 100 میلی لیتر آب حل کنید.

4- دستگاه های لازم

4- 1 جذب سنج فوتوالکتریک (رنگ سنج)،با صافی دارای عبور متوسط 520 نانومتر. جذب سنج باید با یک سل جذبی که طول مسیر نوری آن 10 میلی متر باشد، مورد استفاده قرار گیرد.

4-2 طیف سنج، با طول موج تنظیم شده در 540 نانومتر. اسپکتروفوتومتر باید با یک سل جذب که طول مسیر نوری آن 10 میلی متر باشد مورد استفاده قرار گیرد.

5- روش های آزمون

5-1 کلیات

قبل از آزمون های زیر، سطح آزمون باید از آلودگی های اثر انگشت و سایر لکه های خارجی پاک شود. اگر سطح با روغن پوشانده شده باشد، قبل از آزمون باید با استفاده از حلال مناسب و در دمای اتاق (کمتر از 35 درجه سیلسیوس)چربی زدایی شود. در این آزمون ها، نمونه ها نباید در دمای بالاتر از 35 درجه سلسیوس خشک شوند. بر روی سطح نباید محلول های قلیایی اثر داده شود چون پوشش های تبدیلی کرومات تحت تاثیر قلیاها شکسته می شود.

روش های آزمون زیر در بندهای 5-2 تا 7-5 آورده شده است.   

- حضورپوششهايکروماتبيرنگبررويکادميوم،رويوآلياژهايآلومينيم-روي

- حضورکروم٦ظرفيتيدرپوششهايکروماترنگيوبيرنگ

- اندازهگيريمقدارکروم٦ظرفيتي

- اندازهگيريمقدارکلکروم

اينآزمونهابايددرمحدودهزمانيزيرانجامگيرند:

-کمينه­٢٤ساعتپسازاعمالپوششتبديليکروماتبرايهمهآزمون­ها (بند5-2 تا 5-10)

-  بيشينه٣روزبرايآزمونهايمشخصشدهدربند5-2 تا 5-5

- بيشينه٣٠روزبرايآزمونهايمشخصشدهدربند 5-6 و 5-7

روشهايآزمونزيردربندهاي٥- 8 ، 5-9 و 5-10 آورده شده است.

الف)اندازهگيريجرمدرواحدسطحپوششهايتبديليکرومات

ب)چسبندگيتوسطسايشو

پ)بررسيکيفيتلايهکرومات

5-2 آزمون حضور پوشش کرومات بی رنگ بر روی فلز روی

يکقطرهمحلولآزمونالف (بند 3-1) برايسطحکروماتهشدهرويبکارببريد. تشکيلرنگقرمزياقرمز مايلبهبنفشبررويقطره،بايدبهمنزلهحضورلايهکروماتتلقيشود.

5-3 آزمونپوششکروماتبيرنگبررويکادميوموروي

يکقطرهمحلولآزمونب (بند 3-2) رابررويسطحموردآزمونقراردهيد. درحالتيکهزيرآينداز جنسرويباشد،ظهورلکهرادرمدت٣دقيقهمشاهدهمي­کنيد. تشکيللکهتيرهياسياهحداقليک دقيقهپسازبهکاربردنمحلولآزمونبايدبهمنزلهحضورپوششتبديليکروماتبيرنگتلقيشود.

تشکيللکهسياهدرمدتبيشاز٣دقيقه،مي­تواندمشخصکنندهحضورپوششهايتکميلينظيرموميا روغنباشد. درحالتيکهزيرآيندازجنسکادميومباشد،ظهورلکهرادر١دقيقهمشاهدهميکنيد. تشکيل لکهتيرهياسياهحداقل٥ثانيهپسازبهکاربردنمحلولآزمونبايدبهمنزلهحضورپوششتبديلي کرومات بی رنگ تلقی شود.

تشکيللکهسياهدرمدتبيشاز١دقيقه،ميتواندمشخصکنندهحضورپوششهايتکميلينظيرمومياروغنباشد.بهمنظورمقايسه،يکسطحواکنشندادهرابهطرزمشابهموردآزمونقراردهيد.. سطحکادميومورويواکنشندادهيا سطوحيکهتحتواکنشپوششتبديليکروماتقراگرفته­اندوليپوششپيوستهندارندبلافاصلهبامحلولسرباستات جهتتشکيللکهسياهرويسطوحکادميومورويبدونپوششوياواکنشنداده،درعرض٢تا٥ ثانيهپسازاعمال محلولآزمونواکنشمي­دهند.

يادآوري١-بهدليلحساسيتروش، آزمونجهتکنترلکيفيموردتوجهقرارگرفتهاست. توصيهميشوداقلامبالايه­هايکروماتآسيبديدهبااينروشموردآزمونقرارنگيرند.

يادآوري٢-مقاومتپوشش­هايتبديليکروماتکهدرمعرضدمايبالاتراز٦٠درجهسلسيوسقرارگرفته­اند،به طورقابلملاحظه­ايدربرابرخوردگيدرروش­هايآزمونتسريعشدهکاهشخواهديافت (بند 10-٥) و در زيرآيندهايروي،لکه­هايسياهدرکمتراز٦٠ثانيهودرزيرآيندهايکادميوم،لکه­هايسياهدرکمتراز٥ثانيهنشان خواهندداد.

يادآوري٣- تفاوتدرزمانواکنشدرپوشش­هايتبديليکروماتبيرنگبرايتشکيلنقطه­­هايسياهرنگدرمورد زیرآیندهای روی بیش از 1 تا 3 دقیقه و در مورد زیرآیندهای کادمیم بیش از 5 تا 60 ثانیه نخواهد بود. عواملی نظیر بافت سطح (زبری)، عدميکنواختيضخامتلايهکرومات(بهدليلشرايطعمل)،نوساندمايمحيطآزمونوکنترل دقيق pH

محلولسرباستاتبررويزمانواکنشتاثيرداردوبنابراينازهرگونهتغييراتزمانيمذکورجلوگيري ميکند. بههمينترتيباينآزموننميتواندبرايمقايسهحفاظتخوردگيپوششهايتبديليکروماتساختهشده ازانواعمختلفمحلولهايکروماتمورداستفادهقرارگيرد.

5-4 آزمون حضور پوشش کرومات بی رنگ روی آلیاژهای آلومینیم- روی (آلومینیم 55 درصد جرمی) و آلیاژهای روی- آلومینیم (آلومینیم 5 درصد جرمی)

نمونههايآزمونرابهمدت٢٤ساعتدرحرارتمطابقبااستانداردبند٢- 4 قرار دهید.

تشکيللکهتيرهخاکستريمايلبهسياهرويقسمتاصليسطحبايدبهمنزلهحضورپوششتبديليکروماتتلقيشود.

يادآوري – درصورتوجودپوششتبديليکروماتاينآزمونهيچتاثيرقابلملاحظه­ايرويظاهرسطحنخواهد داشت.

٥- 5آزمونحضورکروم٦ظرفيتيدرپوشش­هايکروماترنگيوبدونرنگ

یک تا 5 قطره محلول آزمون پ (بند 3-23) را بر روی سطح مورد آزمون قرار دهید. درصورتحضورکروم٦ظرفيتييک لکه قرمزتابنفشدرعرضچنددقيقهظاهرميشود.هرگونهرنگيراکهخيليديرترظاهرميشود- بهعنوانمثالدر مرحلهخشکشدن- ناديدهبگيريد.

بهمنظورمقايسه،يکسطحواکنشندادهرابهطرزمشابهموردآزمونقراردهيد.

يادآوري- واکنشبررويظاهرسطحهيچگونهتاثيرقابلملاحظهاينخواهدداشت.

5- ٦اندازهگيريمقدارکروم٦ظرفيتيپوششهايکروماترنگي

5-6-١تهيهنموداربرسنجي

5-6-1-1 دربالن­هايحجمي٢٥٠ميليليتري،بهترتيبصفرميليليتر(بهعنوانمحلولجبراني) 10، 20، 30، 40 میلی لیتر محلول سولفوریک اسید (بند 3-5) بیفزایید. به یک بالن حجمی3 میلی­لیتر محلول آزمون ت (بند 3-4) اضافه کرده و خوب مخلوط کنید. دقیقا 2 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت، 25 میلی لیتر محلول بافر فسفات (بند 3-10) اضافه کرده و تا خط نشانه یا آب مقطر رقیق کنید و خوب هم بزنید. این مراحل را برای سایر بالن های حجمی تکرار کنید.

5-6-1-2 قسمتی از محلول را به سل جذب انتقال داده و جذب محلول را در جذب سنج (بند 4-1) یا اسپکتروفوتومتر (بند 4-2) اندازه گیری نمایید. جذب را در مدت 25 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت (بند 3-4) تا زمانی که رنگ پایدار باشد بخوانید. جذب محلول جبرانی (بند 5-6-1-1) را از جذب خوانده شده برای سایر محلول ها کم کرده و نمودار تفاوت حاصل را نسبت به میکروگرم های کروم در 250 میلی لیتر رسم کنید.

5-6-2 آزمون تهی

آزمون تهی را مطابق با بند 5-6-3 انجام داده و نتایج را ثبت کنید.

يادآوري- نمونهآزمونبرايآزمونتهي :صفرميلي­ليترمحلولاستانداردپتاسيمدي­کروماتبااستفادهازکليه معرف­ها و محلول آزمون به روش تعریف شده در بند 5-6-6-1.

5-6-3 اندازه گیری

5-6-3-1 قطعه­ای ازنمونهپوششدادهشدهباابعادتقريبي٥٠در١٠٠ميليمترراببريد. ٥٠ميليليترآبمقطررادر ظرفمناسبجوشاندهوقطعهآزمونرابهطورکاملدرآنغوطه­ورکنيد. دقيقابهمدت٥دقيقهدرحاليکهآبدرحال جوشيدناست،قطعهرادرآبنگهداريد،سپسآن رابيرونآوردهودربالايظرفشستشودهيد. ظرفومحتوياتآنراتا دماياتاقخنککنيد،٣ميلي ليترمحلولسولفوريکاسيد (بند 3-5) را به آن اضافه کنید و آن را خوبهمبزنيد. محتویات آنرابهيکبالنحجمي٢٥٠ميليليتريانتقالدهيد،ظرفرا٢مرتبهبا١٠الي١٥ميليليترآبمقطرآبکشيکنيدوآب آن رابهداخلبالنحجميبريزيد، ٣ميليليترمحلولآزمونت( بند 3-4) به آن اضافه کنید و مخلوط نمایید. دقیقا 2 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت، 25 میلی لیتر محلول بافر فسفات (بند 3-10) به آن اضافه کرده تا خط نشانه با آب مقطر رقیق کنیدو مخلوط نمایید.

5-6-3-2قسمتيازمحلولرابهسلجذبانتقالدادهوجذبرادرجذبسنج(بند4-1) یا اسپکتروفوتومتر (بند 4-2) اندازهگيرينماييد. جذبرادرمدت٢٥دقيقهپسازافزايشمحلولآزمونت (بند 3-4) تا زمانی که رنگ پايدارباشدبخوانيد. جذبمحلولجبراني (بند 5-6-1-1) راازجذبخواندهشدهبرايسايرمحلول­هاکمکنيدوبااستفادهازنمودار برسنجي (بند 5-6-1) نتايجرابهميکروگرمدر٢٥٠ميليليترتبديلکنيد.

5-6-3-3اگرمقدارجذبخواندهشدهدرقسمتيازنموداربرسنجيکهکمتر از 10 میکروگرم است قرار گیرد، اندازه گیری را با استفاده از قطعه بزرگتر (5/1 تا 2 برابر ابعاد داده شده در بند 5-6-3-1) تکرار کنید.

5-6-4 بیان نتایج

مساحتکلپوششرويقطعهآزمونرابرحسبسانتي­مترمربعاندازهگيرينماييد. مقدارکروم٦ظرفيتيبهدستآمده طبقبند5-6-3 رابرمساحتپوششتقسيمکنيد. مقدارکروم٦ظرفيتيبايدبرحسبميکروگرمبرسانتيمترمربعبيان شود.

5-7 اندازه گیری مقدار کل کروم پوشش های کرومات رنگی

5-7-1 تهیه نمودار برسنجی

نمودار برسنجی را مطابق بند 5-6-1 تهیه کنید.

5-7-2 آزمون تهی

آزمون تهی را مطابق بند 5-6-2 انجام دهید.

5-7-3 اندازه گیری

5-7-3-1 قطعه­ايازنمونهپوششدادهشدهباابعادتقريبي٥٠در١٠٠ميلي­مترراببريد. ٢٥ميليليترمحلولسولفوريک (بند 3-5) راتادماي٤٠الي٥٠درجهسلسيوسگرمکنيدودريکظرفمناسبکهحاويقطعهآزموناستبريزيد بهطورمدامآنرابچرخانيد تاتمامسطوحبهمدت١٠تا١٥ثانيهدرمعرضاسيدقرارگيرد. آزمونهرابرداريدوبالايظرف شستشودهيد. آنراتاحدود١٧٥ميليليتررقيقکنيد، 1/0 گرمآمونيومپرسولفات (بند 3-6) و ٣ميليليترمحلولنقره نیترات (بند 3-8) به آن بیفزایید. سپسدانه­هايضدجوشبهآناضافهکنيدوبهمدت٣٠دقيقهبجوشانيد. محلولراخنک –کرده وpH آنرابااستفادهاز٢٠ميليليترمحلولسديمهيدروکسيد (بند 3-7) بین 5/1 تا 8/1 تنظیم کنید. برای اندازه گیری pH ، یک قطره محلول را روی کاغذ pH انتقال دهید و کاغذ pH را درون محلول غوطه ور نکنید. محلولرابهبالن حجمی 250 میلی لیتر انتقال دهید. ظرف را 2 مرتبه با 10 الی 15 میلی لیتر آب مقطر آبکشی کرده و آب حاصل را به داخل بالن بریزید، 3 میلی­لیتر محلول آزمون ت (بند 3-4) به آن اضافه کنید و مخلوط نمایید. دقیقا 2 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت، 25 میلی­لیتر محلول بافر فسفات (بند 3-10) به آن اضافه کرده، تا خط نشانه با آب مقطر رقیق کنید و مخلوط نمایید.

5-7-3-2 قسمتی را به سل جذب انتقال داده و جذب را در جذب سنج (بند 4-1) یا اسپکتروفوتومتر (بند 4-2) اندازه گیری نمایید. جذب را در مدت 25 دقیقه پس از افزایش محلول آزمون ت (بند 3-4) تا زمانی که رنگ پایدار باشد، بخوانید. جذب خوانده شده (بند 5-7-2) را از جذب دستگاه کم کنید و با استفاده از نمودار برسنجی (بند 5-7-1) نتایج را به میکروگرم در 250 میلی لیتر تبدیل کنید.

5-7-٤بياننتايج

مساحتکلپوششرويقطعهآزمونرابرحسبسانتي­مترمربعاندازهگيرينماييد. مقدارکلکرومبهدستآمدهطبقبند 5-7-3 رابرسطحپوششتقسيمکنيد. مقدارکرومکلبايدبرحسبميکروگرمبرسانتيمترمربعبيانشود.

5- ٨اندازه­گيريمقدارجرمدرواحدسطحبرايپوشش­هايکروماترنگيوبي­رنگباروشگراويمتري

مقدارجرمدرواحدسطح،بايدمطابقبااستانداردبند 2-1 اندازهگيريشود. مقدارجرمدرواحدسطح بايدبرحسبميلي­گرمدرسانتي­مترمربعبيانشود.

5- ٩آزمونچسبندگيبوسيلهسايش

چسبندگيکروماترابادهبارمالشملايمسطحباکاغذسفيدنظيرکاغذصافيواتمنشماره٤٠يايک پاککنصمغينرمبدونسنگريزهموردآزمونقراردهيد. آزمونزمانيرضايتبخشتلقيخواهدشدکه هيچگونهلکه­هايضعيفقابلرويتبررويکاغذوهيچگونهنشانهحاکيازپيدايشسطحفلزبهدليلاز بينرفتنپوششمشاهدهنشود.

يادآوري- اينروشآزمونقابلسنجشنيست.

5-10 آزمونبررسيکيفيلايه­هايکروماترويسطوحرويوکادميوم

آزمونپاششنمکخنثيرامطابقاستانداردبند٢-٣بهمنظوربازرسيکيفيتمقاومتخوردگيلايه­هاي - کروماتبررويسطوحرويوکادميومانجامدهيد. زمانتشکيلمحصولاتسفيدخوردگيروي پوشش­هايرويياکادميومکروماتهبايدکمترازمقداردادهشدهدرجدول٢استانداردبند٢- ٢نباشد.

يادآوري- الزاماتاينروشعمدتابرايپذيرشکيفيتو احراز کیفیت می باشد. به ندرت یک ارتباط مستقیم بین مقاومت در این آزمون و مقاومت در برابر خوردگی در محیط های دیگر و با محیط کاری آزمونه وجود دارد.

پوشش­ هاي تبديلي كروماته بر روي پوشش ­هاي آبكاري روي و كادميوم (8550)

کمیسیون استاندارد” پوشش های تبدیلی کروماته برروی پوشش های آبکاری روی و کادمیوم“

اعضای دویست و سی و هشتمین اجلاسیه کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلزشناسی

پیش گفتار

استاندارد ”پوشش های تبدیلی کروماته بر روی پوشش های آبکاری روی و کادمیوم ”بوسیله کمیسیون فنی مربوطه تهیه و تدوین شده ودر دویست و سی و هشتمین اجلاسیه کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلز شناسی مورخ 25/10/1384 تصویب شد.اینک این استاندارد به استناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه سال 1371 به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود.

برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات، استانداردهای ملی ایران در مواقع لزوم تجدیدنظر خواهد شد و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استاندارد ارائه شود ، درهنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ملی ایران باید همواره از آخرین چاپ و تجدید نظر آنها استفاده کرد. در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه، در حد امکان بین این استاندارد و استاندارد ملی کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود. منابع و مĤخذی که برای تهیه این استاندارد به کار رفته به شرح زیر است  :

:

1- ISO 4520 : 1981 Chromate conversion coatings on electroplated zincand cadmium coatings

2- JIS H 8625 :1993 Chromate conversion coatings onelectroplated zinc and cadmium coatings

مقدمه

به منظور ایجاد تاخیر در زمان تشکیل محصولات خوردگی روی سطوح پوشش هایی که در معرض محیط اتمسفری خورنده قرار دارند ، پوشش های روی و کادمیوم کروماته می شوند. خصوصا عملیات کروماته برای به تاخیر انداختن زمان ایجاد زنگ سفید بر روی پوشش های روی و کادمیوم تحت شرایط معین مؤثر می باشند. ........ و برای 1 ضخامت مناسب برای کروماته کردن پوشش های آبکاری روی دراستاندارد ملی ایران به شماره ......... شرح داده شده است. 2 پوشش های آبکاری کادمیوم دراستاندار

.

پوشش های تبدیلی کروماته بر روی پوشش های آبکاری روی و کادمیم

1-  هدف ودامنه کاربرد

این استاندارد، الزامات لازم برای تشکیل پوشش های تبدیلی کروماته برروی پوشش های کادمیوم و روی به منظور ایجاد حفاظت در مقابل خوردگی را ذکرمی کند.عملیات تکمیلی برای ایجاد رنگ های خاص یا خصوصا بهبود چسبندگی رنگ ( مانند عمل فسفاته کردن و......)توسط این استاندارد بررسی نمی گردد.

٢- مراجع الزامی

مدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد به آن ها ارجاع داده شده است. بدین ترتیب آن مقررات جزئی از این استاندارد محسوب می شود . در مورد مراجع دارای تاریخ چاپ و/ یا تجدید نظر ، اصلاحیه ها و تجدید نظر های بعدی این مدارک مورد نظر نیست.معهذا بهتر است کاربران ذینفع این استاندارد ، امکان کاربرد آخرین اصلاحیه ها و تجدید نظر های مدارک الزامی زیر را مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بدون تاریخ چاپ و/ یا تجدیدنظر،آخرین چاپ و/ یا تجدیدنظر آن مدارک الزامی ارجاع داده شده مورد نظر است.

ISO 2081 : Metallic coatings -Electroplated coatings of zinc on iron and steel ¹

ISO 3613 : Chromate conversion coatings on zinc and cadmium -Test methods ²

ISO 3768 : Metallic coatings -Neutral Salt Spray test (NSS test)

ISO 3892 : Conversion coatings on metallic materials -Determination of coatingmass per unit area -Gravimetric methods ³

٤ استاندارد ملي ايران به شماره ٢٢١٩ : سال ١٣٦٥ پوشش هاي فلزي – پوشش هاي آبكاري كادميوم بر روي آهن يا فولاد

 (1و2و3 این استانداردها در دست تدوین می باشد)

2-  روش ايجاد پوشش­ هاي تبديلي كروماته :

اصولا پوشش های تبدیلی کروماته به روش غوطه وری ایجاد می شوند. محلول های کروماته معمولا اسیدی وحاوی نمک های کروم 6 ظرفیتی همراه با نمک های دیگری هستند که ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در ظاهر و سختی لایه گردند. رنگ لایه وبنابراین نوع پوشش تبدیلی به ترکیب و اجزای محلول کروماته بستگی داردو در ضمن به pH محلول، دمای آن، مدت زمان عملیات کروماته وبه ماهیت و شرایط سطح پوشش مورد نظر، نیز ارتباط دارد. لایه های شفاف و درخشان برروی سطوح پوشش های آبکاری روی وکادمیوم توسط روش غوطه وری در محلول های مخصوص ومناسب ایجاد می گردند.

همچنین درمورد پوشش روی امکان دارد که توسط عملیات غوطه وری(رنگبری) درمحلول های قلیایی یا در اسید فسفریک ، لایه های شفاف و درخشان ایجاد گردند. اگر برای شستشوی نهایی بعد از فرآیند کروماته از آب گرم استفاده شود بایستی زمان شستشوتا حد امکان کوتاه باشد تا ازانحلال کروم 6 ظرفیتی جلوگیری گردد.خشک کردن قطعه بایستی در دمای کمتر از 60 درجه سلسیوس انجام شود تاازایجاد ترک ناشی از دهیدراته شدن پوشش کروماته جلوگیری گردد.(هر عملیات حرارتی به منظور اجتناب از تردی هیدروژنی بایستی قبل از ایجاد پوشش تبدیلی کروماته انجام شود.)

٤- طبقه بندی

قطعات نهایی می توانند در محدوده ای ازپوشش های ضخیم، تیره(سیاه)، سبززیتونی، باخواص حفاظتی خوب تا پوشش های نازک ، شفاف و درخشان وگاهی اوقات با لایه های مایل به رنگ آبی با ظاهر جذاب اما با مقدار حفاظتی محدود ایجاد شوند. آبکارها بندرت می توانند تولید رنگ های خاص پوشش های تبدیلی کروماته راتضمین کنند. اگرنیاز به ایجاد رنگ های خاص باشد ، ممکن است به روش غوطه وری درمواد رنگی، پوشش های کروماته در محدوده وسیعی از رنگ ها بدست آیند.درحالی که این ها مقاومت به خوردگی زیادتری نسبت به پوشش های ایجادشده به روش غوطه وری در مواد غیر رنگی دارند. عملیات تکمیلی می توانند به دو طبقه تقسیم شوند وهرکدام ازآن ها نیز شامل دونوع می باشند و مهمترین مشخصات آن ها در جدول 1 ذکر شده است. عملیات تکمیلی ممکن است فقط براساس طبقه یا بوسیله طبقه ونوع شاخص آنها مشخص شوند. مثال:

Fe/Cd 8 c 2

Fe/ Zn 25 c 1A

که

: Fe بیان کننده فلزپایه (آهن یا فولاد) است .

Cd و  : Zn بیانگرپوشش آبکاری (روی وکادمیوم) است.

8 و:25  ضخامت پوشش­ های روی و کادمیوم برحسب میکرومترمی باشند.

: c بیان گر پوشش تبدیلی کروماته است.

2 و1 : بیانگر طبقه پوشش های تبدیلی کروماته می باشند.

٥- الزامات :

5-1کلیات:

پوشش های تبدیلی کروماته بوسیله دهیدراته شدن تدریجی پیرسخت می شوند.بنابراین تا 24 ساعت بعداز عملیات بایستی با دقت نگهداری شوند و هرگونه آزمونی مانند (آزمون خوردگی) تا پایان این دوره زمانی صورت نگیرد.

5-2 چسبندگی پوشش های رنگی شده :

پوشش های رنگی شده(کروماته) بایستی چسبندگی خوبی داشته باشند و ازطریق یکیاز روش­ های مشخص شده دراستانداردملی ایران به شماره(تا تدوین استاندارد ملی ISO 3613 مراجعه شود) آزمایش شوند.