استاندارد ملی شماره  2181

پوشش ­های فلزی-  پوشش ­های الکتروترسیبی نیکل

Metallic coatings – Electrodeposited coatings

of nickel

دویست وچهل ونهمین کمیته ملی استانداردمکانیک وفلزشناسی مورخه 23

رئیس                                        سمت یانمایندگی

همایون عقیلی(لیسانس مهندسی متالوژی)             موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی ایران

اعضا

احسانی،ابوالفضل(فوق لیسانس اقتصاد)    وزارت صنایع و معادن ایران

بردبار،منصوره(کمک کارشناس)                   موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی ایران

پیروزبخت،نیره(فوق لیسانس متالورژی)        موسسه استانداردوتحقیقات صنعتی ایران

قدیمی،فریده(فوق لیسانس شیمی)                      اداره کل استانداردو تحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

قزلباش،پریچهر(لیسانس فیزیک)               موسس هاستانداردوتحقیقات صنعتی ایران

محرمی،مهرداد(فوق لیسانس متالورژی)    مرکزپژوهش متالورژی رازی

نوروزی، سعید (دکتری)                 مشاورونماینده ریاست موسسه استانداردو                                                تحقیقات صنعتی ایران

دبیر

نوروزیزاده،حمیرا(لیسانس مهندسی صنایع)   نماینده مدیریت هماهنگی تدوین استاندارد دبیر

کمیسیون پوشش­ های فلزی-پوشش ­های الکتروترسیبی نیکل

رئیس                                            سمت یانمایندگی

منصوری،یعقوب(دکتریشیمی)                     دانشگاه محقق اردبیلی

اعضا

آقایی لشکری،وحید        (فوق لیسانس متالوژی)         شرکت کلیداورنگ

اسدی،علیرضا(لیسانس شیمی)                   اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

خسروی پور،محمدعلی(فوق لیسانس متالوژی)     تراکتورسازی تبریز

قدیمی،فریده(فوقلیسانس شیمی)                          اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

منطقی،زهرا(لیسانس مهندسی شیمی)     شرکت ملی گازایران

دبیر

الفت،علیرضا(فوق لیسانس مهندسی شیمی)         اداره کل استانداردوتحقیقات صنعتی آذربایجان شرقی

پیش گفتار

استاندارد " پوشش های فلزی-پوشش های الکتروترسیبی نیکل" که نخستین بار در سال 1372 تهیه گردیده بر اساس پیشنهادهای رسیده و بررسی و تایید کمیسیون فنی مربوطه برای دومین بار مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در دویست و چهل و نهمین کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلز شناسی مورخ 23/3/85 مورد تصویب قرار گرفته است اینک به استناد بند یک ماده سه قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 بعنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود. برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفت های ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات، استانداردهای ملی ایران در موقع لزوم و تجدید نظر خواهد شد و هر گونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استانداردها ارائه شود، در هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوطه مورد توجه قرار خواهد گرفت بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ملی ایران باید از آخرین تجدیدنظر آنها بهره گیری کرد. در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط و نیازهای جامعه، در حد امکان بین این استاندارد و استاندارد ملی کشورهای صنعتی پیشرفته هماهنگی ایجاد شود. منابع و مĤخذی که برای تهیه این استاندارد به کار رفته به شرح زیر است

-1 استانداردملی ایران بشماره 2181(سال1372): پوشش­ های فلزی– آبکاری نیکل

2- ISO 1458 (2002) : Metallic coatings – Electrodeposited coatings of nickel.

پوشش ­های فلزی-پوشش ­های الکتروترسیبی نیکل

1  هدف ودامنه کاربرد

هـدف از تدویـن ایـن اسـتاندارد تعییـن الزامات برای پوششهای الکتروترسیبی نیکل است که بر روی آهن و فـولاد، آلـیاژهای روی، مـس وآلـیاژهای مسـی، آلومینیوم وآلیاژهای آلومینیوم، جهت بهبود ظاهر و مقاومت به خوردگـی نشـانده می شود. بعلاوه این استاندارد الزامات پوشش های نیکل به انضمام مس را مشخص می کند که بـر روی آهـن و فولاد و آلیاژهای روی نشانده می شود. شناسه پوشش ها که در ضخامت و نوع متفاوت هستند، مشـخص شـده و راهنمایـی برای انتخاب پوشش مناسب با شرایط کاری می باشد که محصول پوشش داده شده در معرض آن شرایط قرار میگیرد. ایـن اسـتاندارد شـرایط سـطح لازم بـرای فلز پایه قبل از فرایند پوشش را دارا نمی باشد و برای پوشش دادن بر روی ورق یا سیم های عریان در شکل ها یا بسته ای باریک یا مارپیچ فلزی قابل استفاده نمی باشد. الـزامات بـرای پوشـش هـای نـیکل – کروم و مس – نیکل – کروم برای زیرآیندهای فلزی در استاندارد (بند 1 و برای پوشش های مشابه برای مواد پلاستیکی در استاندارد (بند 2 مرجعشناسی مـرجع شناسـی ایـن استاندارد) ایـن اسـتاندارد) آورده شـده اسـت. اسـتانداردهای (بند 3و4 مرجع شناسی این استاندارد) الزامات پوشش های نیکل و کروم را برای فرآیندهای مهندسی ارائه می کند

2  مراجع الزامی

مـدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. به این ترتیب آن مقـررات جزئـی از ایـن اسـتاندارد محسـوب مـی شـود. در مـورد مـراجع دارای تـاریخ چاپ و یا تجدید نظر، اصـلاحیه هـا و تجدیدنظـرهای بعدی این مدارک مورد نظر نیست. معهذا بهتر است کاربران ذینفع این استاندارد امکـان کاربرد آخرین اصلاحیه ها و تجدید نظرهای مدارک الزامی زیر را مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بـدون تـاریخ چـاپ و / یـا تجدید نظر، آخرین چاپ و / یا تجدید نظر آن مدارک الزامی ارجاع داده شده مورد نظر است

2-1 ISO 1463, Metallic and oxide coatings – Measurement of coating thickness – Microscopicalmethod.

2-2 ISO 2064, Metallic and other inorganic coatings – Definition and conventions coating themeasurement of thickness .

2-3 ISO 2079, Surface treatment and metallic coatings – General classification of terms.

2-4 ISO 2080, Surface treatment and other inorganic coatings – Vocabulary.

2-5 ISO 2177, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Coulometricmethod by anodic dissolution.

2-6 ISO 2361, Metallic coatings – Electrodeposited nickel coatings on magnetic and nonmagneticsubstrates - Measurement of coating thickness – Magnetic method.

2-7 ISO 2819, Metallic coatings on metallic substrates– Electrodeposited and chemicallycoatings – Review of method available for testing adhesion.

2-8 ISO 3497, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – X-ray spectrometricmethods.

2-9 ISO 3543, Metallic and non-metallic coatings – Measurement of thickness – Betabackscatter method.

2-10 ISO 3882, Metallic and other inorganic coatings – Review of methods of measurement ofthickness.

2-11 ISO 4519, Electrodeposited metallic coatings and related finishes – Sampling proceduresfor inspection by attributes.

2-12 ISO 9220, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Scanning electronmicroscope method.

2-13 ISO 9227 (1990), Corrosion tests in artificial atmospheres – Salt spray tests

2-14 ISO 9587, Metallic and other inorganic coatings – Pretreatments of iron or steel to reducethe risk of hydrogen embrttlement.

2-15 ISO 9588, Metallic and other inorganic coatings – Post-coating treatments of iron or steelto reduce the risk of hydrogen embrttlement.

2-16 ISO 10289 (1999), Methods for corrosion testing of metallic and other inorganic coatingson metallic substrates – Rating of test specimens manufactured and articles subjected tocorrosion tests.

2-17 ISO 16348, Metallic and other inorganic coatings – Definitions and conventionsconcerning appearance.

3     تعاریف واصطلاحات

تعاریف واصطلاحات این استاندارددراستانداردهای بند2-2و 2-3و 2-4و 2-17  آورده شده است.

4      اطلاعات فراهم شده توسط مشتری به هنگام آبکاری

4-1  اطلاعات ضروری

لازم است مشتری طبق این استاندارد ملی و به هنگام سفارش طرح ها جهت آبکاری یکسری اطلاعات را که در ایـنجا بـه آنها اشاره شده است آماده کند. اطلاعات ذیل بصورت قرارداد یا سفارش خرید یا نقشه های مهندسی می باشد:

4-1-1 شناسه(بخش 6 را ببینید)

4-1-2 ظاهـر خواسـته شـده، از قبـیل روشـن، جلا (بند 6-3 و 7-1 را ببینید) یا به جای آن نمونه هایی که نشان دهنده محدوده نهایی توسط مشتری برای اهداف مقایسه ای ارائه می گردد.

4-1-3 نشان دادن سطوح اصلی و مهم در نقشه قسمتها یا تهیه نمونه های علامت دار.

4-1-4 نوع آزمون خوردگی (جدول 6 و بند 7-5 را ببینید).

4-1-5 نوع آزمون چسبندگی(بند 7-4 را ببینید).

4-1-6 میزان عیوبی که قادر است روی سطوح کم اهمیت تحمل شود (بند 7-1 را ببینید).

4-1-7 مکـانهـای روی سطوح اصلی برای اثرات تماس که چنین اثراتی غیرقابل اجتناب هستند ( بند7-1 را ببینید)

4-1-8 روش نمونه گیری و سطوح قابل قبول ( بخش 8 را ببینید).

4-1-9 اسـتحکام کششـی فـولاد و هـر گونه الزاماتی که برای قبل یا بعد از عملیات مختلف روی آهن یا فولاد جهت کاهش خطر هیدروژن تردی، بعلاوه روش های آزمون ترد شدن هیدروژنی است (بند 7-8 و7-9 را ببینید).

4-2      اطلاعات تکمیلی

اطلاعات ذیل ممکن است در موقع ضرورت توسط خریدار تهیه شود:

1-2-4  الزامات آزمون STEP  (بند 7-6 را ببینید).

4-2-2 الـزامات ضـخامت روی سـطوحی که توسط یک توپ به قطر 20 میلیمتر تماس ندارند (بند 7-2 را ببینید).

5-2-3 اینکه آیا زیر لایه مس لازم است یا خیر؟ (6-1-پ و 6-2 را ببینید).

5     عددشرایط کاری

عـدد شـرایط کـاری، جهـت مشخص کردن درجه محافظت های لازم وقتی که مرتبط با شدت شرایطی که یک محصول در معرض آن است توسط خریدار بکار میرود، طبق مقیاس زیر می باشد:

3- شدید                        2-متوسط                     1- ملایم

شاخص شرایط سرویس برای تعدادی از شرایط کاری متفاوت در پیوست الف آورده شده است.

6      طراحی

6-1 کلـیات - طراحـی پوشش به معنی مشخص کردن فلز پایه و انواع و ضخامت پوشش های مناسب برای هر شرایط کاری میباشد (جداول 1 تا 4 برای زیر آیندهای مختلف را ببینید) که شامل موارد زیر می باشد.

6-1-1 عبارت – "پوشش آبکاری"؛ شماره این استاندارد ملی که با یک خط همراه است.

6-1-2 نمـاد شـیمیائی بـرای فلـز پایـه (یا برای فلز اصلی در صورت آلیاژ بودن) که در ادامه با خط مورب همراه است.

/ Fe برای آهن وفولاد                    /Zn  برای آلیاژهای روی           / Cu  برای مس وآلیاژهای مس  /Al            برای آلومینیوم وآلیاژهای آن.

6-1-3 نمـاد شـیمیائی مـس(Cu ،(اگـر مس یا پوشش های برنجی دارای بیش از 50 %مس باشد بعنوان یک زیر لایه بکار می رود.

6-1-4 عددی مشخص کننده حداقل ضخامت پوشش مس در صورت کاربرد بر حسب میکرومتر.

6-1-5 یک حرف مشخص کننده نوع مس در صورت کاربرد (بند 6-2 را ببینید).

.(Ni ) نیکل شیمیائی نماد 6-1-6

6-1-7 یک عدد مشخص کننده حداقل ضخامت موضعی پوشش نیکل بر حسب میکرومتر.

6-1-8 اختصاص حرفی برای نوع پوشش نیکل (بند 6-3 را بینید).

6-1-9 در صـورت اسـتفاده از لایـه رویـی بـر روی نـیکل، نماد شیمیائی و یک عدد نشانگر حداقل ضخامت موضـعی بـاید بـه شناسه پوشش افزوده شود. و در صورتی که لایه رویی یک الکتروترسیبی باشد، نماد شیمیائی اجـزای آلـیاژ اصـلی استفاده می شود. در صورت استفاده از یک فلز گران بها از قبیل طلا و نقره بعنوان لایه رویی، پس از نماد شیمیائی عددی در پرانتز که شامل حداقل مقدار فلز گران بها در لایهرویی است و بعنوان درصد جرم با یک عدد اعشاری بیان میشود ( مثال های آورده شده در بند 6-4 را ببینید).

جدول1  – پوشش های نیکل ومس بانضمام نیکل روی فولاد

جدول-2 پوشش های نیکل ومس بانضمام نیکل روی آلیاژهای روی

جدول3- پوشش ­های نیکل روی مس وآلیاژهای مس

جدول4-  پوشش های نیکل روی آلومینیوم وآلیاژهای آلومینیوم

6-2   انوع پوشش ­های مس

نوع مس توسط نمادذیل بایدمشخص شود:

a       برای مس چکش خوارالکتروترسیب شده محلول­ های نوع اسیدی

6-3   انواع پوشش های نیکل

نوع پوشش نیکل توسط نماد ذیل باید مشخص شود::

b برای نیکل الکتروترسیب شده در شرایط کاملا روشن.

p برای نیکل تیره یا نیمه براق که بطور مکانیکی براق شده است.

s برای نیکل کدر یا نیمه براق، که نباید بطور مکانیکی براق شده باشد.

d پوششهای سه لایه یا دو لایه، که الزامات آن در جدول 5 آورده شده است.

6-4    نمونه­ ای ازیک شناسه

یـک پوشـش روی فـولاد شـامل حداقـل 20میکرومـتر از مـس نرم چکشخوار (Cu20a (باضافه 30 میکرومتر (حداقل) نیکل روشن (Ni30b (بصورت زیر طراحی میشود:

پوشش ­های آبکاری    ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b

پوشـش بالائـی آبکـاری شـده بـا حداقـل 2 میکرومتر طلا، شامل 98 %جرمی طلا به شرح زیر طراحی میشود:

[Au(98,0)2]

پوشش ­های آبکاری      ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b Au(98,0)2

یـادآوری – برای سفارش، جزئیات مشخصات محصول نباید منحصرا شامل طراحی باشد، بلکه باید شامل عبارات واضح از سایر الزاماتی که برای سرویس دهی محصول ویژه است، باشد (بخش 4 را ببینید)

7         الزامات

1-7    شکل ظاهری

روی سـطح نـباید عـیوب قابل مشاهده آبکاری مثل تاول زدن ها، حفره ها، زبری، ترکها، سطوح بدون آبکاری، لـکهـا یـا تغییررنگ داشته باشد. محدوده اثراتی که روی سطح فرعی میتواند آشکار شود باید توسط مشتری مشـخص شـود. هـر جـا کـه اثـرات تماس روی سطوح اصلی اجتناب ناپذیر باشند، مکان آنها روی سطح بایدتوسـط مشـتری مشـخص شـود. شـکل ظاهـری باید یکنواخت و از رنگ توافقی باشد و نمونههای آماده شده مصنوعی باید برای اهداف مقایسهای بکار رود (بند 4-1-2 را ببینید)

7-2    ضخامت موضعی

ضـخامت پوشـش مشـخص شده در شناسه باید کمترین ضخامت موضعی باشد کمترین ضخامت موضعی یک پوشـش حاصـل از الکتروترسیبی باید در هر نقطه روی سطح اصلی اندازهگیری شود تا آنجائی که با یک گلوله به قطر 20 میلیمتر بتواند تماس یابد مگر در مواردی که توسط مشتری ارائه شود. ضخامت پوشش الکتروترسیبی باید توسط یکی از روشهای ارائه شده در پیوست ب اندازه گیری شود.

الزامات لازم برای پوششهای دولایه و سهلایه در جدول 5 آورده شده است.

7-3    پوشش های دولایه وسه لایه نیکل

الزامات لازم برای پوششهای دولایه و سه لایه در جدول 5 آورده شده است

..

جدول5 - الزامات برای پوشش ­­های دولایه وسه لایه نیکل

4-7    چسبندگی

پوشـش بـاید بـه قـدر کافـی به فلز پایه چسبیده و لایه های مجزا از یک پوشش چند لایه باید به همدیگر بطور مناسب بچسبد. برای این آزمون به استاندارد بند 2-7 مراجعه شود

. نباید هیچ تفکیک پوشش از زیرآیند لایه میان لایه های پوشش اتفاق بیافتد.

.

یـادآوری – لازم اسـت شـخص آبکار روشی برای آماده سازی قبل از نتایج آبکاری در سطح تعیین کند که قادر به برآوردن الزامات این بخش باشد

7-5 مقاومت درمقابل خوردگی در ) CASS پاشش نمک اسیداستیک)

قطعـات پوشش داده شده باید در معرض یک آزمون خوردگی طبق جدول 6 در زمان مناسب برای عدد شرایط کاری ویژه قرار گیرند. آزمونهای خوردگی در استاندارد بند 2-13 آورده شده است. آزمون مخصوصی که بکار بـرده میشود باید توسط مشتری مشخص شود. به منظور اطمینان از اینکه پوشش کارکرد مفید ارائه دهد، مدت زمان آزمون خوردگی باید توسط مشتری مشخص شده و الزامات کاربرد ویژه و سرویس مورد نظر لحاظ شود. مدت زمان و نتایج این آزمون ها ارتباط کمتری با عمر کارکرد وسیله پوشش داده شده دارد. بعد از اینکه قطعات در معرض آمادگی برای آزمون خوردگی قرار گیرند، آنها باید مطابق استاندارد بند 2-16 مورد آزمون قرار گیرند. درجهبندی بعد از آزمون خوردگی باید 9 یا 10 باشد. پوشـش نـیکل و مـس بـه انضمام پوشش نیکل بدون کروم بطور گسترده بکار نمیروند، و لذا اطلاعات درباره کارکرد آنها در آزمونهای تسریع شده و کارکرد واقعی آن محدود می باشد.

.

جدول6-آزمون­ های خوردگی مناسب برای شرایط کاری

7-6      الزامات آزمون STEP

زمانـیکه مشخصاتی توسط مشتری درخواست میشود اختلاف پتانسیل الکتروشیمیایی بین لایه های منفرد نیکل باید برای پوشش های چند لایه اندازه گیری شود.

یـادآوری 1 -اگرچه مقادیر پذیرفته شده STEP تثبیت نشده اند، برخی تطابق ها برای محدوده های مورد نیاز وجود دارند. بعـنوان مـثال اخـتلاف پتانسـیل مـیان لایه نیکل براق و نیمه براق بین محدوده 100 تا 200 میلی ولت و لایه نیکل نیمه براق همیشه نادرتر از لایه براق است

یـادآوری 2 -در پوشـشهـای نـیکل سه لایه، اختلاف پتانسیل میان لایه نیکل با فعالیت بالا و لایه نیکل براق بین 15 تا 35 میلیولت است و لایه با فعالیت بالا همیشه فعالیت بیشتری از لایه نیکل براق دارد

7-7     چکش خواری

ازدیـاد طـول ویـژه یـا چکشخواری لایه نیکل نیمه براق در پوششهای نیکل چند لایه همانند زیر پوشش های مس، باید طبق جدول 5 و مطابق روش مخصوص در پیوست پ انجام گیرد.

.

7-8    عملیات تنش­ زدایی  قبل ازپوشش ­­دهی

زمانـی کـه مشـتری تعییـن می کند قطعات فولاد که استحکام کشش نهایی برابر یا بزرگتر از 1000 مگاپاسکال( 31HRC (دارند و دارای تنش کششی هستند که بر اثر ماشینکاری، سنگ زنی، قالبگیری یا عملیات شکل دهی سـرد، ایجـاد شـده انـد، بـاید قـبل از تمـیز کاری و رسوب فلز تحت عملیات تنشزدایی قرار گیرد. روشها و رده هـای عملـیات تـنش زدایـی باید توسط مشتری تعیین شود (به استاندارد بند 2-14 مراجعه شود). فولادهای اکسـید شـده بـاید قـبل از پوشـش کـاری تمیز شوند. برای فولادهای با استحکام بالا، پاک کنندهای قلیایی غیر الکترولیتـی و نیز آندی و همچنین روش های تمیزکاری مکانیکی برای اجتناب از هیدروژن تردی درحین فرآیند تمیز کاری ترجیح داده می شود.

7-9     عملیات حذف تردی هیدروژن

قطعـات فولادی با استحکام کشش نهایی برابر یا بزرگتر از 1000 مگاپاسکال (31HRC ،(باید به خوبی قطعات سخت شده سطحی، عملیات حرارتی رفع تردی هیدروژن مطابق روش های ارائه شده و مراحل تعریف شده در استاندارد بند 2-15 یا تعیین شده توسط مشتری داشته باشند. ممکـن اسـت تاثـیر عملیات حذف هیدروژن تردی توسط یک روش آزمون تعیین شده توسط مشتری یا روش آزمون استاندارد اندازهگیری شود. برای مثال استاندارد بند 2-17 روشی برای اندازهگیری ترد شدن هـیدروژن باقـی مـانده قطعـات را شرح می دهد.

فنرهای آبکاری الکتریکی یا سایر قطعات در معرض خمیدگی قبل از رفع ترد شدن هیدروژنی نباید نم شوند

.

یـادآوری – پوشـشهـای ارائـه شـده درایـن استاندارد ملی نادر هستند، حتی اگر برای قطعات فولادی که دارای استحکام کششی بزرگتر از 1000 مگاپاسکال دارند بکار روند و حتی اگر عملیات حرارتی شوند. اگر چنین پوششهایی به فولادهایی کـه مستعد تردی هیدروژنی هستند اعمال شود و پس از آبکاری الکتریکی گرم کردن مورد نیاز باشد، مشتری باید آگاه باشد که گرمایش ممکن است موجب تغییر رنگ و ترد شدن پوشش نیکل که دارای گوگرد است، شود

8     نمونه­ برداری

روش نمونـهبرداری باید از روشهای تعیین شده در استاندارد بند 2-11 انتخاب شده و با توافق مشتری تعیین شود

پیوست الف

(اطلاعاتی)

مثال هایی ازاعدادمختلف شرایط کاری

الف- 1    عددشرایط کاری3

شرایط بیرونی تصادفی یا تکراری مرطوب شده با باران یا احتمال شبنم.

الف-2    عددشرایط کاری2

شرایط درونی که احتمال میعان باشد.

الف- 3عددشرایط کاری1

شرایط درونی در اتمسفر خشک و گرم.

پیوست ب

(الزامی)

روش آزمون اندازه­ گیری ضخامت

ب-1 کلـیات: اسـتاندارد ملی بند 2-10 روش های اندازه گیری ضخامت پوشش های فلزی و سایر پوشش های نیکل را بیان می کند.

ب-2    آزمون های مخرب

ب- 2-1 روش میکروسکوپی

روش ارائـه شده در استاندارد بند 2-1 را در صورت نیاز بکار ببرید، با معرف حک نیتریک اسید/ استیک کاری اسـید گلاسـیال اشـاره شـده در آن و یـا برای پوشش های مس به انضمام نیکل، محلولی از یک قسمت حجمی استیک اسید(با چگالی 40/1 گرم بر میلیلیتر) به 5 قسمت حجمی استیک اسید گلاسیال بکار برید.

یـادآوری - کاربـرد ایـن محلـول حـک کـاری قـادر می سازد ضخامت لایه های مختلف در پوشش های دو یا سه لایه قابل تشخیص شده و بنابراین اندازه گیری شوند

ب-2-2    روش کولومتری

روش کولومـتری در اسـتاندارد بـند 2-5 ارائـه شـده اسـت، اگـر ترکیـب آن معلوم باشد برای اندازهگیری کل ضـخامت پوشـش نیکل و ضخامت مس و ضخامت لایه آلیاژ مس زیر لایه بکار میرود در هر نقطه روی سطح با اهمیت می تواند توسط یک توپ با قطر 20 میلیمتر تماس یابد

.

ب- 2-3 روش میکروسکوپ الکترونی (SEM)

ایـن روش در اسـتاندارد ملـی بـند 2-12 ارائـه شـده اسـت کـه برای اندازه گیری ضخامت لایههای منفرد در پوشش های چندلایه بکار می رود

.

ب- 2-4   آزمون STEP

ضخامت لایه­ های منفردنیکل درپوشش­ های دویاسه لایه می­ تواندتوسط آزمونSTEP اندازه­ گیری شود.

یـادآوری - در صـورت بـروز اخـتلاف، برای اندازهگیری ضخامت پوشش کرم و برای پوشش نیکل با ضخامت کمتر از 10 میکرومـتر روش کولومـتری بکار می رود. روش میکروسکوپی برای اندازه گیری ضخامت پوشش های نیکل و زیرپوشش های 10 میکرومتر و بالاتر استفاده می شود

ب-3       آزمون­ های غیرمخرب

ب- 3-1 روش مغناطیسی(فقط قابل استفاده برای پوشش های نیکل)

روش ارائه شده در استاندارد بند 2-6 را بکار برید.

یادآوری- این روش به تغییرات در نفوذپذیری پوشش حساس است.

ب-3-2 روش برگشتی اشعه بتا (فقط قابل استفاده درغیاب زیر پوشش مس)

روش ارائه شده در استاندارد بند 2 -9 را بکار برید.

یـادآوری – ایـن روش کـل ضـخامت پوشش را اندازه گیری می کند که شامل یک زیر لایه مس (در صورت وجود) است. ضـخامت ایـن زیر پوشش میتواند از پوشش های بیرونی قابل تشخیص شود. با بکار بردن این روش در ارتباط با استاندارد بند 2-5 ،برای پوشش های نیکل و کروم، و همچنین استاندارد بند 2-6 برای پوشش های نیکل آورده شده است

ب-3-3  طیف سنجی اشعهX

روش ارائه شده در استاندارد بند 2-8 را بکار ببرید.

پیوست پ

(الزامی)

آزمون چکش ­خواری

پ- 1   هدف

ایـن پیوسـت روشـی بـرای انـدازه گـیری ازدیـاد طول ویژه یا چکش خواری نیکل الکتروترسیبی بر روی قطعه آزمون 1 ارائه می دهد و میانگین ارزیابی چکش خواری پوشش را بیان می کند.

یـادآوری - آزمـون بـرای کنـترل نـوع رسـوب نیکل که با الزامات پوشش مشخص شده در جدول 5 مطابقت می کند و در ارزیابی چکش خواری سایر پوشش  ها هم کاربرد دارد، مورد استفاده می باشد

پ-2    اساس کار

ایـن آزمـون براسـاس خمـش قطعه آزمون که با نیکل آبکاری شده و دور یک میله با قطر معین برای تولید یک حداقل ازدیاد طول 8 درصد توسط آزمون حجمی پوشش برای آشکارسازی ترکدار شدن بکار می رود

پ-3    وسایل لازم

پ-3-1   میله،باقطر 1/0± 5/11میلیمتر

پ-4     آماده سازی قطعه آزمون

قطعـه آزمـون بطـول 150 میلـیمتر، به عرض 0/1 میلیمتر و ضخامت 1/0 ± 1 میلیمتر را طبق روش زیر تهیه کنید: یـک ورق از فلـز پایـه مناسـب مشابه با مادهای که پوشش داده می شود به جز ورق برنج نرم در صورتی که فلز پایـه آلـیاژ روی باشـد، جـدا کنـید. ورقی که به مقدار کافی بزرگ باشد بکار ببرید تا اینکه امکان بریدن باریکه آزمون نوار را حداقل به عرض 25 میلیمتر از آن بدهد. _______________________________________________________________ 1- Test Piece تحـت همـان شـرایط و در همـان حمـام، مطـابق وسـایل قبلـی، بر روی طرف جلا داده شده ورق با نیکل به ضـخامت 25 میکرومـتر آبکـاری انجـام میگیرد. تکه آزمونه را از ورق پوشش داده شده با یک گیوتین یا برش تخـت بـبرید، لـبه بلـند آزمون را حداقل از سمت پوشش داده شده بوسیله سنگ زنی یا لبه زین ، گرد یا پخدار کنید

.

پ-5     روش آزمون

قطعـه آزمـون را به طرف پوشش داده شده، توسط فشار اعمالی پایدار با زاویه 180 درجه میله خم کنید (مطابق بـند پ-3-1 ،(تـا دو انـتهای قطعـه باهم موازی باشند مطمئن شوید که تماس بین تکه آزمونه و میله در طول خمیدگی حفظ شود، طرف محدب تکه آزمونه خمیده شده را بصورت چشمی برای رویت ترک ها مورد آزمون قرار دهید

.

پ-6 بیان نتایج

پوششـی را کـه فرض میشود حداقل ازدیاد طول 8 درصد را برآورده می کند، تهیه کنید مشروط بر آنکه بعد از آزمون هیچ شکافی در بین سطح محدب بوجود نیاید.

پیوست ت

(الزامی)

تعیین گوگردموجوددرنیکل الکتروترسیبی

ت-1 اندازه­ گیری توسط احتراق و تیتراسیون یدات

در صـورت لـزوم مقـدار گوگـرد نیکل الکتروترسیبی باید اندازه گیری شود که این کار توسط سوختن یک تکه نمونـه از نـیکل در حضور اکسیژن در یک کوره القایی انجام می گیرد. دی اکسید گوگرد خارج شده، در محلول اسـیدی پتاسـیم یـدات/ نشاسـته جذب می شود. سپس محلول با پتاسیم یدات تیتر میشود که این محلول بطور روزانه برای جبران تغییرات ناشی از بازیافت دی اکسید گوگرد، استاندارد میگردد. ایـن روش بـرای نـیکل الکتروترسـیبی شامل گوگرد قابل کاربرد است که گوگرد آن در محدوده 005/0 درصد وزنی تا 5/0 درصد وزنی باشد

یـادآوری - وسـایلی تجـاری بـرای این کار در دسترس هستند که با استفاده از روشهای تشخیص هدایت گرمایی و مادون قرمـز، دی اکسـید گوگـرد حاصـل از سوختن را اندازه میگیرد و توسط تجهیزات کامپیوتری بطور سریع مقدار گوگرد را میتوان قرائت کرد

ت-2      اندازه گیری توسط تشکیل سولفیدوتیتراسیون یدات

متـناوبا مقـدار گوگـرد موجود در نیکل الکتروترسیبی باید با تبدیل گوگرد موجود در نیکل به سولفید هیدروژن انـدازه گـیری شـود کـه این کار توسط فرآوری با هیدروکلریک اسید و هگزاکلروپلاتنیک اسید (به عنوان شتاب دهـنده بـرای انحلال) انجام می گیرد. سولفید هیدروژن خارج شده با سولفات روی آمونیاکی واکنش می دهد و سـولفید روی تشـکیل شده با محلول پتاسیم یدات تیتر می شود. نتایج براساس پتاسیم یدات به عنوان استاندارد اولیه می باشند.

پیوست ث

(اطلاعاتی)

مرجع شناسی

1- ISO 1456 (2002), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of nickel plus chromiumand of copper plus nickel plus chromium.

2- ISO 4525 (2003), Metallic coatings- Electroplated coatings of nickel plus chromium onplastics materials.

3- ISO 4526 (2004), Metallic coatings- Electroplated coatings of chromium for engineeringpurposes.

4- ISO 6158 (2004), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of chromium forengineering purposes.

5- ISO 10587 (2002), Metallic and inorganic coatings - Test for residual embrittlement inboth metallic – coated and uncoated externally- threaded articles rods – Inclined wedge

method.

ICS: 25.220.40