نام شیمیایی : کتراک، (katrak ).
اسامی مترادف با کتراک : ماده منبسط شونده غیر انفجاری ، تخریب کننده سنگ ، تخریب کننده بتن ، تخریب بتن ، تخریب ساروج ، ضد بتن .
گرید محصول : کتراک صنعتی.
شکل ظاهری : پودر سفید رنگ.
حلالیت در آب : قابل حل در آب می باشد.
مزايا استفاده از پودرهاي منبسط شونده :
1. عدم نياز به استفاده از مواد ناريه : از آنجايي كه بسياري از معادن و يا سازه هاي بتوني زائد و قابل تخريب، در مجاورت مناطق مسكوني جاده ها و يا خطوط تاسيساتي آب و برق نفت قرار دارند، براي رعايت شرايط ايمني امكان استفاده از مواد ناريه وجود ندارد به همين دليل باعث شده كه اين معادن به طور دست نخورده باقي بمانند و يا بهره برداري از آنها با ظرفيت پايين انجام شود. استفاده از پودرهاي منبسط شونده مي تواند تا حد زيادي به امر استخراج و برش قطعات سنگي و بتني كمك نمايد. ضمناً چون استفاده از مواد ناريه در ايران از نظر امنيتي مستلزم رعايت شرايط خاص مي باشد، به همين خاطر رعايت اين شرايط زمان و هزينه بسيار زيادي صرف مي شود، لذا بسياري از افراد ترجيح مي دهند از مواد جايگزين ديگري به جاي مواد ناريه استفاده كنند.
2. سهولت استفاده : استفاده از پودرهاي منبسط شونده نياز به نيروي متخصص ندارد و با يك آموزش كوتاه مدت مي توان از اين پودرها استفاده کرد.
3. سهولت حمل ونقل : پودرهاي منبسط شونده داراي بسته بندي مخصوصي بوده و به آساني قابل حمل و نقل هستند و در محل مصرف آماده سازي و مصرف مي شوند.
4. انعطاف پذيري شكل برش : معمولاً در انجام عمليات آتشباري شكل برش چندان دلخواه نيست و با كم و زياد كردن ميزان مواد ناريه و نوع آن، شكل برش از حالت دلخواه خارج مي گردد. اين مسئله به خصوص در معادن سنگ داراي اهميت زيادي است. از آنجايي كه در هنگام استفاده از پودرهاي منبسط شونده، چالها در راستاي برش دلخواه حفر مي شوند و همواره شكست در راستاي چالهاي حفاري شده رخ مي دهد. لذا مي توان به سادگي به سطح برش مطلوب دست يافت
5. سازگاري با محيط زيست : به طور كلي پودرهاي منبسط شونده تركيباتي از مواد معدني طبيعي مي باشند. كه استفاده ازآنها مشكل خاصي را از نظر زيست محيطي به وجود نمي آورد.
ماده شيميايي کتراک در اثر اختلاط با آب جهت انجام عمليات تخريبي به کار مي رود. که براي اين اختلاط توجه به نکاتي ضروري مي باشد.
طریقه استفاده کتراک
1. نسبت اختلاط کتراک با آب حدود 3 به 1 مي باشد یعنی به ازای 3 کیلوگرم پودر کتراک یک لیتر آب می ریزیم.
2. اختلاط مي بايست در ظروف پلاستيکي تميز صورت گيرد.
3. آب مورد نظر بايستي خالص بوده و املاحي نظير ca و mg نداشته باشد.
4. درجه حرارت آب براي اختلاط مي بايست بين 15 تا 20 درجه سانتي گراد باشد.
طراحي چالها :
فاصله بين چالها بايستي بر طبق الگويي رعايت شود. فرمول تجربي که در اجرا عموما جهت طراحي فواصل چالها استفاده مي شود به صورت زير مي باشد.
10 * قطر چال = حداکثر فاصله چالها ( ميلي متر )
در حاليکه به صورت تئوريک و در کاتالوگ هاي مختلف جداول گوناگوني وجود دارد که از آنها مي توان جهت تعيين ضرايب مورد استفاده در فرمول محاسبه فواصل چالها، در اين روش استفاده کرد. فرمول به صورت زير مي باشد :
ضريب * قطر چال = حداکثر فاصله چالها ( ميلي متر )
ضريب مورد نظر در فرمول بالا را مي توان از طريق جداول مخصوصي که براي تعيين مقدار اين ضريب تهيه شده است، استفاده کرد. جدول تعيين ضرايب بر اساس داده هاي تجربي در سر معادن بدست آمده است.
جدول تعيين ضرايب جهت طراحي فواصل چال :
چگونگي استفاده ازكتراك :
کتراک را ابتدا با نسبت 3 به 1 با آب خالص مخلوط كرده، سپس دوغاب حاصله را به مقدار معين ، تا 80% ارتفاع چال پر مي كنيم. سپس سرچال را با گوه چوبي مي كوبيم تا در چال بسته شود. سپس پس از نیم ساعت از ريختن کتراک در داخل چال، فعل و انفعالات شيميايي انجام مي گيرد وتوليد گاز مي كند. در اثر فشار گاز گوه چوبي مقداري به سمت بالا حركت مي كند. لازم به ذكر است كه بايستي دقت شود تا نیم ساعت پس از ريختن دوغاب در داخل چال مجدداً پتك ها را در داخل چال بكوبيم. براي اينكه كتراك عمل شكستن را به طور كامل انجام دهد بايستي 1 تا 2 ساعت به آن فرصت داده شود. این زمان بستگی به سختی سنگ دارد.
