مقدمه:

قوانين كنترل كننده فدرال: قوانين كنترل كننده بنام ويليام استايگر «قانون بهداشت و ايمني حرفه اي 1970» (پي- ال 91-596) كه به صورت قوانين تصويب شده «بمنظور اطمينان بخشي شرايط كار ايمني و بهداشت براي زنان و مردان...» مي باشد. اين قانون سازمان ملي براي ايمني و بهداشت حرفه اي (Niosh) را تاسيس كرد كه تحت نظر دپارتمان بهداشت، آموزش و رفاه (DHEW) و اداره ايمني و بهداشت حرفه اي (OSHA) كه تحت نظارت دپارتمان كار (DOL) مي باشد، فعاليت مي نمايد.

اين قوانين تامين كننده شرايط لازم جهت تحقيقات، اطلاعات، آموزش و كار آموزي در زمينه ايمني و بهداشت و تقويت استانداردهاي جديد مناسب مربوطه در اين مورد مي باشد. بند 29، فصل 17 در مورد مزاياي ويژه مهندسي ايمني بخش آبكاري از «ادراه بهداشت و ايمني حرفه اي» را در دپارتمان كار تحت، عنوان بخش 1910، ايمني و بهداشت كاركنان با استانداردهاي قانوني پوشش به خود منحصر كرده است.

با توجه به اهميت حفاظت محيط زيست، در سال هاي اخير قانون جديدي بوجود آمده كه تحت تاثير مستقيمي در زمينه ايمني محيطي در صنايع تكميلي فلزات داشته است. اين قانون با عنوان « منبع حفظ و بهبود قوانين 1976» يا (RCRA) شناخته شده است. اين قانون وسيله اي جهت اطمينان بخشي و ايمني مناسب در نگهداري، جابجائي و دفع تمام مواد زائد خطرناك مي باشد.(تقريبا تمام زوائد آبكاري در تعريف زوائد خطرناك مي گنجد).

آژانس حفاظت ايمني محيطي (EPA) مسئوليت تقويت استاندارد هايي كه در گذشته تعيين شده بود، بوسيله اين قانون (RCRA) پيشنهاد مي كند كه تمام توليد كنندگان زوائد خطرناك مسئول هستند تا به نحو اطمينان بخشي تعهد كنند، تا هر نوع نگهداري، جابجايي و دفع اين زوائد كه خطرناك تشخيص داده شده اند، رعايت قوانين كامل را نموده و حتي، پيش از آن، روش هاي كنترلي و طرح هاي لازم در مورد جلوگيري از پيش آمدهاي احتمالي نظير، ريختي، پخش و پراكندگي اين قبيل مواد به طور تصادفي دارا باشند.

تمام مقررات و ظوابط مربوط به اين قانون، مخصوصا آنهائيكه در ارتباط با مواد سمي خطرناك يا زوائدي كه مربوط به آن مواد در آبكاري مي باشند. بهداشت حرفه اي و كنترل محيطي، تجهيزات حفاظت مزدي، كمك هاي اوليه پزشكي، سطوح كار، رفت و آمدها، حفاظت از آتش سوزي، جابجايي مواد و نگهداري آنها، ماشين آلات و ابزار و حفاظ آنها و خطرات الكتريكي يا برق گرفتگي بايد در نظر گرفته شود.

ايالتي و محلي: در قلمرو بيشتر ايالتها و مراكز محلي مقرراتي راجع به بهداشت صنعتي و ايمني وجود دارد كه نشات گرفته از قوانين فدرال مي باشند. در هر صورت ممكن است مقررات ايالتي و محلي گاهي متفاوت با نيازمندي هاي فدرال، به طور مشخص  باشد.

بنابراين به مهندسان ايمني، توصيه مي شود كه هر چه بيشتر با نيازمندي هاي محلي آشنا شده و هر قدر ممكن باشد نسبت به تامين و رعايت آنها اقدام كنند.

سم شناسي و آبكاري:

سم شناسي عملي است كه تاثيرات كوتاه مدت(حاد) و بلند مدت(مزمن) در معرض محيط هاي شيميايي مختلف قرار گرفتن ميكند كه مي تواند به چهار نوع مختلف ممكن شود:1-از راه پوست يا درمال 2-از راه تنفس مواد شيميايي 3- از راه خوردن يا بلعيدن مواد شيميايي 4- از راه جذب پوستي مواد شيميايي

سم شناسي نه تنها مواد شيميايي مختلف در محيط هاي متفاوت را كه بدن انسان مي تواند تحمل كند، در يك فاصله زماني 8 ساعت كار در روز قبل از اينكه منجر به صدمات احتمالي شود را نيز تعيين مي نمايد. اين مقادير به طور كلي به نام«مقادير حد آستانه» يا (TLVS) ناميده مي شوند. بعضي از موسسات اجرايي مقررات بهداشتي ايالتي، ترجيح مي دهند كه به جاي (TLVS) از (PLE) استفاده كنند كه مخفف كلمات«حد مجاز مواجه»مي باشد.

PLE براي مواد مختلف مورد استفاده در كارگاه هاي آبكاري به ميزان زياد با درجه سميت آن مواد متغير مي باشد و ياTLVS ممكن است در زمان هاي مختلف متفاوت مي باشد. در بعضي زمانها افزايش پيدا كند. البته براي فاصله زماني كوتاه و تا آنجا كه ميانگين تمركز روزانه آن مواد از مقدارTLV اضافه تر نشود. بعضي مواد علاوه بر TLV تعيين شده داراي مشخصه ديگري با حرف (C) هستند. تمركز اين قبيل مواد هيچگاه نبايد از ميزان TLV، حتي براي فاصله زماني كوتاه، افزايش يابد.

بسياري از مواد شيميايي مورد استفاده در صنايع آبكاري داراي نامهاي اختصاري هستند كه در اين مورد لازم است فرم شماره 20،OSHA، بعبارت ديگر «برگ مشخصات ايمني مواد» از توزيع كننده يا فروشنده مواد شيميايي درخواست شود. برگ مشخصات ايمني مواد  مقادير حد آستانه ياTLV را براي مواد خواسته شده در زمينه تركيبات آن، ارائه خواهد داد. عليرغم مطالعات و بررسيهاي اخير كه نشان مي دهد بيماري هاي حرفه اي در ميان كاركنان صنايع آبكاري به ندرت اتفاق مي افتد، در معرض مواد خطرناك با مواد سمي شيميايي قرار گرفتن، بزرگترين مشكل بهداشتي و ايمني در صنايع آبكاري مي باشد.

در اين فصل صرفا آن دسته از مواد كه اثرات منفي و مشكلات جدي ناشي از آنها در زمينه ايمني و بهداشت به مرور زمان آشكار شده، مورد مطالعه و بحث قرار مي گيرد.

بيماري هاي پوستي (درماتيتبس)

درماتيتبس اصطلاحي كلي است كه به بيماري ها يا زخم هاي مربوط به پيوست اطلاق مي شود. تقريبا نصف ادعاهاي جبران خسارات، ناشي از بيماري هاي حرفه اي مربوط به بيماري هاي پوستي مي باشد. به طور اساسي دو نوع از بيماري هاي پوستي وجود داردكه عبارتند از:1- تحريك هاي اوليه بيماري هاي پوستي  كه ناشي از عوامل فيزيكي، مكانيكي يا شيميايي هستند. 2- بيماري هاي پوستي حساس شده، كه عكس العمل آلرژيكي نسبت به يك ماده معين است. اين نوع حساسيت ها در طول يك دوره زماني معين به وجود مي آيد. زماني كه حساسيت كامل بر قرار شود، تماس جزئي يا در معرض قرار گرفتن بسيار كم از آن مواد، مي تواند موجب عكس العمل جدي شو.د اين نوع از بيماري هاي پوستي تا حدودي بستگي به خصوصيات فردي و زمينه هاي مساعد و ميزان تحمل شخص دارد. بعضي مواد مي توانند موجب هر دو نوع بيماري: تحريك هاي اوليه پوستي وبيماري هاي پوستي حساس شده باشند. در معمولي ترين كارگاه هاي صنايع آبكاري، موادي كه بتوانند موجب هر دو نوع بيماري شوند: اسيد كرميك، حمام هاي آبكاري نيكل و تري كلرور اتيلن يا پر كلرور اتيلن كه در چربي زدائي تبخير مي شوند و مورد استفاده قرار مي گيرند، مي باشند. جدول 1- ليست موادي كه در عمليات آبكاري مي توانند موجب بيماري هاي پوستي نيز شوند را ارائه مي دهد. بسياري از مسائل بيماري هاي پوستي ناشي از مواد شيميايي مورد استفاده در آبكاري مانند زخم ها، تاولها و تركهاي پوست در صورتيكه به آنها توجه و رسيدگي و درمان لازم نشود، اغلب منجر به زخم هاي ثانوي و دردناك مي شوند.

جدول1- مواد شيميايي مورد استفاده در عمليات آبكاري كه تاثيرات شناخته شده روي پوست دارند.

اسيدها:

اسيدها به طور پيوسته در بيشتر فرآيند هاي آبكاري به منظور پاك كردن اكسيد هاي فلزي با آماده كردن مناسب سطوح جهت جانشيني مواد پوششي مورد استفاده قرار مي گيرند.

به طور كلي اسيدها سولفوريك، اسيد كلريد ريك، اسيد نيتريك و اسيد كرميك به حالت يرد و رقيق استفاده مي شوند. در هر صورت ممكن است هر نوع اسيد در ارتباط با تميز كردن يافرآيند آبكاري مورد استفاده قرار گيرد كه ميزان غلظت و درجه حرارت آن هنگام استفاده، بسته به نوع كار، متفاوت باشد.

آسيب هايي كه به طور كلي از كار با اسيدها بوجود مي آيند عبارتند از: درماتيتسهاي (بيماري هاي پوستي كه قبلا بيان گرديد، سوختگيها و آتش سوزيها، مادام كه در جابجايي هر نوع اسيد بي دقتي اعمال شود يا در محل كار تهويه ضعيف باشد. مشكلات و خطرات بهداشتي و ايمني خاص خود را به وجود خواهند آورد.

اسيد سولفوريك بايد با احتياط بسيار جابجا و يا مخلوط شود. اسيد كرميك، كرماتها و دي كرماتها اكسيد كننده هاي قوي هستند و در صورت تماس با استن، الكلريال‌گليسيرين و تينر هاي لاكي مي تواند موجب آتش سوزي و حتي انفجار شوند. اسيد كرميك بايد در محيط خشك و دور از چوب و كاغذ و ساير مواد احيا كننده(آتش گير) نگهداشته شود. ظرف هاي خالي اسيد كرميك اگر به عنوان ظروف نگهداري ضايعات مورد استفاده قرار گيرد مي تواند منجر به آتش سوزي شود. بنابراين هيچگاه نبايد بدين منظور از آن استفاده نمود. ظرف هاي اسيد كرميك، مانند تمام مواد شيميايي ديگر، حتي وقتيكه مورد استفاده قرار نمي گيرند، بايد كاملا بسته و محفوظ باشند.

محلول اسيد كرميك و بخارات اسيد كرميك ناشي از فرآيند آبكاري در اين محيط ها به علت تماس كارگران با آن، عفونت هاي پوست ايجاد مي كند كه معمولا به صورت مرطوب يا خشك سرباز نموده و التيام آن طولاني مي باشد. بخارات ناشي از فرآيند آبكاري مي تواند موجب سوراخ شدن تيغه بيني شود.

قليا ها و سود ها

محلول هاي قليايي(معمولا خيلي گرم) براي تميز كزدن فلزات يا پلاستيك، قبل از انجام عمليات آبكاري مورد استفاده قرار مي گيرند. سوختگيهاي جدي ناشي از پاشيده شدن اتفاقي و با تماس وسيع با اين مواد ممكن است رخ دهد. بيشتر حوادث درارتباط با قلياهاي پاك كننده ناشي از بي دقتي در هنگام اضافه كردن به تانكها اتفاق مي افتد. افزايش اين مواد به تانكها بايستي با دقت و به آرامي و در حال اختلاط آهسته براي اطمينان پيدا كردن از يكنواختي محلول، صورت گيرد. پيشنهاد مي شود كه آب افزوني را قبلا تا ميزان       50 ( 120) گرم شود. تميز كننده يا سود، اگر به طور سريع به آب سرد اضافه شود ممكن است در ته تانك جمع شده و موجب پيدايش بخارات انفجاري شود. اين فرآيند گرما زا بوده كه غالبا به فوران محلول از تانك منجر مي شود. تميز كردن الكتريكي نياز به استفاده از محلول قليايي دارد ولي اين روش با خبر كردن و تميز كردن با جريان الكتريكي كه موجب توليد حباب هايي در سطح تميز شونده مي گردد، متفاوت است. اين حباب هاي توليد شده، به نوبه خود ايجاد سطح تميزتر جهت پوشش دهي نسبت به نوع تميز كردن غير الكتروليتيك خيساندني مي شود. بنابر اين همان خطراتي كه براي شارژ مجدد تانك مي باشد ممكن است دراينجا نيز ايجاد گردد. بعلاوه محلول هاي تميز كننده با روش الكتريكي، توليد گاز هيدروژن مي كنند كه گاز حاصل بسيار قابل انفجار بوده و صرفا با جرقه اي كوچك مشتعل مي گردد. بنابر اين بسيار حائز اهميت است كه هنگام وارد يا خارج كردن. قطعات كار از تانك تميز كننده الكتريكي، برق آن قطع باشد. در صورتيكه نتوان برق دستگاه را قطع كرد، بايستي دقت فوق العاده را نمود تا هنگام خارج نمودن قطعات كار از تانك، از زدن جرقه جلوگيري شود.

حلالها:

حلالها در صنايع آبكاري به منظور حذف روغن، چربي و كثيفي از قطعه اي كه بايد آبكاري شود، مورد استفاد قرار مي گيرند. اين حلالها همان تاثيرات پاك كردن كثيفي را روي پوست بدن انسان دارند و موجب پاك كردن يا حذف چربي طبيعي پوست مي شود كه تجربه خوشايندي است.

دو حلالي كه بيشترين كاربرد در چربي زدايي كارگاههاي آبكاري دارند عبارتند از: تري كلرور اتيلن و پر كلرور اتيلن، در صورتيكه براي مدت طولاني فردي در معرض اين حلالها قرار گيرد مي تواند موجب سر درد، سر گيجه، تهوع، غش و حتي مرگ او شود.

بيشترين حوادث جدي در ارتباط با اين حلال هاي سريع چربي، وقتي اتفاق مي افتد كه عمليات پاكسازي تانكها صورت مي گيرد. واضح است كه از همه راهنمائيهاي ايمني و پيشگيري در هنگام عمليات پاكسازي تانكها بايد استفاده نمود.

خطرات ويژه:

علاوه بر خطرات بهداشتي در ارتباط با مواد شيميايي در عمليات آبكاري، خطرات ويژه بسياري در عمليات روزمره كارگاهي ممكن است اتفاق بيفتد. بسياري از صدمات كاركنان آبكاري مربوط به لغزيدن آنها در راه رفتن است كه ناشي از تخليه بين تانكها و افزايش رطوبت محيط در عمليات پوشش دهي مي باشد. براي اصلاح و رفع اين مشكل، بسياري از كارگاه ها صفحات جاي پا و رفت و آمدي نصب مي كنند. اين صفحات، كاركنان را از سطوح لغزنده كف كارگا ها مصون نگه مي دارد و درصورتيكه اين صفحات به علت شرايط محيط، زنگ زده و يا خوردگي پيدا كنند از بين مي روند كه اگر به طور صحيح تعمير و يا قسمت هاي فرسوده تعويض نشوند ممكن است موجب صدمات جدي براي كاركنان شود.

آسيب هاي چشمي ممكن است از انجام كار بدون دقت كافي در اطراف تانك هاي عمليات آبكاري كه بدون استفاده از عينك هاي محافظ چشم، صورت گرفته باشد، اتفاق افتد. بنابراين خطرات مواد شيميايي پوشش هاي ضد زنگ را در مورد چشم نبايد تاديديه گرفت بلكه بايد مورد تاكيد جدي قرار داد و به آن توجه نمود. از آنجا كه در فرآيند هاي آبكاري معمولا از جريان الكتريكي استفاده مي شودخطر شوك الكتريكي به طور جدي وجود دارد. واضح است كه نه تنها از جريان برق در فرآيند آبكاري استفاده مي شود، بلكه براي تامين نيروي محرك از دستگاه ها و وسايلي مانند كمپرسور هوا، مكنده هاي تهويه هوا، يكسو كننده ها و المان هاي حرارتي جهت گرم كردن تانكها استفاده مي شود. بنابر اين بسيار حائز اهميت است كه اين وسائل طوري سيم كشي شده و حتما داراي سيم اتصال به زمين باشند كه طبق كدهاي الكتريكي ملي جهت حفاظت كاركنان در مقابل شوك الكتريكي بسيار مهم هستند.

آتش سوزيها در كارگاه هاي آبكاري كمتر مورد توجه قرار مي گيرند ولي اين آتش سوزي ها با خسارات زياد در آبكاري ها اتفاق مي افتد كه به علت نگهداري و انبار كردن و يا جابجايي غلط ظروف حاوي مواد و يا استفاده نا صحيح از وسايل، ممكن است حادث شود به علت نگهداري و انبار كردن و يا جابجايي غلط ظروف حاوي مواد و يا استفاده ناصحيح از وسايل، ممكن است حادث شود به عنوان مثال محلول هاي سيانور عوامل احيا كننده هستند و اگر با اكسيد كننده قوي مثل نيترات آمونيوم يااسيد كرميك تماس پيدا كند، مي تواند منجر به انفجار شود. المانهاي حرارتي برق در وانهاي آبكاري جهت گرم گردن محلول ها در تانك هاي پلاستيكي مي تواند موجب آتش سوزي با خسارات بسيار شود. در صورتيكه سطح مايع داخل تانك به علت تبخير كاهش پيدا كند، المانهاي حرارتي، ديواره بدنه پلاستيكي تانك را تحت تاثير قرار داده موجب آتش سوزي و در صورت پيشرفت به داخل كانال هاي پلاستيكي كه اغلب در سيستم تهويه اطراف تانكها وجود دارد، موجب پيچيدگي و ايجاد خسارت بيشتر شود.

بسياري از اين خطرات ويژه، زماني اتفاق مي افتد كه از مقررات كار گاهي تحت عنوان تيتر 29، سر پيچي شود. بخش 1910 اين مجموعه كه مقررات فدرال دراين مورد بي نهايت موثر است بوسيله Niosh تحت عنوان«راهنماي بهداشت و ايمني براي كارگاه هاي آبكاري الكتريكي» باشد تعيين شده كه شامل چك ليست ايمني درباره سر پيچي از مقررات مي باشد و اگر به طور صحيح مورد استفاده قرار گيرد مي تواند به عنوان وسيله بسيار با ارزش براي دستيابي به شرايط كار ايمن در عمليات آبكاري الكتريكي، مي باشد.