سدیم متابی‌سولفیت یا سدیم پیروسولفیت که در سیستم نامگذاری IUPAC، برم. ای. سدیم متابی‌سولفیت نامیده می‌شود، یک ترکیب غیر آلی فرمول شیمیایی Na۲S۲O۵ است. این ماده گاهی اوقات به عنوان دی سدیم (metabisulfite) از این ترکیب اکثراً به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده، آنتی اکسیدان و نگهدارنده استفاده می شود.
سدیم متابی سولفیت پودر کریستال شده سولفور دی اکسید با چگالی بین 1 تا 1.2 Kg/l است و در دمای بالای 120 °C تجزیه می گردد. اگر محفظه ای که محلول در آن واقع شده کاملاً عایق بندی نشده باشد به سرعت با رطوبت هوا ترکیب شده و اکسیده می گردد. مقدار آب جذب شده توسط محصول در محفظه بسته به میزان نفوذ بستگی دارد که آن نیز به نوبه خود به درجه حرارت و رطوبت نسبی بستگی دارد. در شرایط نگهداری غلط ، ممکن است به تشکیل دانه های سخت در محصول منجر گردد. تمام انواع سدیم متابی سولفایت به راحتی در آب حل می شوند. در محلولهای آبی به شکل سدیم بی سولفیت است.
محتویات
۱آماده سازی
۲ساختار شیمیایی
۳خواص شیمیایی
۴موارد استفاده
۵ایمنی
۶نگهداری و جابجایی
۷منابع
1- آماده سازی
سدیم متابی سولفیت را می توان از تبخیر محلول سدیم سولفیت اشباع شده با گاز دی اکسید گوگرد تهیه نمود:
2 HSO3- ⇌ H2O + S2O52-
که در نهایت Na2S2O5 جامد بجا می ماند.
2- ساختار شیمیایی
آنیون ترکیبی از دی تیونیت (S2O42-) و دی تیونات (S2O62-). است. آنیون شامل گروهی SO2 است که با گروهی SO3 پیوند یافته با بار منفی که در سمت منتهی به SO3 قرار دارد. طول پیوند S-S حدود 2.22 Å و پیوند S-O" تیونیت " و " تیونات " دارای طول 1.46 و 1.50 Å می باشد.
3- خواص شیمیایی
سدیم متابی سولفیت در ترکیب با آب باعث جذب اکسیژن موجود در آب و آزاد شدن گاز دی اکسید گوگرد (SO2) می گردد که باعث ایجاد بوی نامطبوعی گردیده و تنفس را دچار مشکل می نماید . آزاد کردن دی اکسید گوگرد باعث تبدیل سدیم متابی سولفیت به یک عامل کاهنده قوی در آب گشته و به همین دلیل نبایستی در رودخانه ها و دریاچه ها ریخته شود چون بطور جدی باعث مختل شدن زندگی حیوانات و گیاهان می گردد. به همین دلیل میزان استفاده از سدیم متابی سولفیت به شدت کاهش یافته و به جای آن حاملهایی چون پیروکسید هیدروژن با تاثیری مشابه و بدون بو جهت استریلیزاسیون تجهیزات استفاده می گردد.
سدیم متابی سولفیت در ترکیب با اسیدها موجب آزاد شدن دی اکسید گوگرد می گردد :
Na2S2O5 + 2 HCl → 2 NaCl + H2O + 2 SO2
در حرارت بالا نیز این ترکیب دی اکسید گوگرد آزاد کرده و سدیم سولفیت به جا می گذارد :
Na2S2O5 → Na2SO3 + SO2
4- موارد استفاده
- به عنوان یک نگهدارنده و آنتی اکسیدان در مواد غذایی استفاده می شود و هم چنین به عنوان E223 شناخته می شود.
- ( در افرادی که به سولفیتها حساسیت دارند ممکن است باعث بروز واکنشهای آلرژیک ، از جمله واکنشهای تنفسی در افراد مبتلا به آسم ، آنافیلاکسی و سایر واکنشهای آلرژیک، گردد. )
- سدیم متابی سولفایت و پتاسیم متابی سولفایت یکی از مواد اولیه در قرصهای Campden است که در ساخت شراب و آبجو استفاده می گردد.
- مصرف روزانه قابل قبول برای هر کیلو گرم وزن بدن ، 0.7 mg است. سدیم متابی سولفایت عوارض جانبی نداشته و در کبد بوسیله اکسیداسیون به سولفات بی ضرر تبدیل شده و توسط ادرار دفع می گردد.
- در صنایع شیمیایی و دارویی برای مقاصد مختلفی همچون عامل کاهنده در تصفیه و جداسازی آلدئیدها و کتونها ، جهت از بین بردن زباله های حاوی برم حاصل از تهیه رنگ استفاده می گردد.
- جهت حذف کلر اضافی در آب آشامیدنی
- جهت تمیز کردن غشاهای اسمز معکوس آب آشامیدنی در سیستمهای آب شیرین کن
- جهت پاکسازی تجهیزات در آبجوسازی خانگی
- در موارد خاص جهت از بین بردن اکسیژن از آب تغذیه دیگهای بخار آب
- در تصفیه فاضلاب برای مثال از گیاهان آبکاری، جهت خنثی کردن اسید کرومیک جهت حذف کلر اضافه در خنثی سازی سیانیدها
- جهت تمیز کردن و سفید کردن پشم ، جوت و سایر الیافهای گیاهی
- در رنگرزی پارچه و چاپ برای آماده سازی فتس نیلی و حل کردن دیگر رنگها
- جهت حل کردن عصاره های دباغی
- در ساخت کاغذ جهت سفید کردن خمیر چوب
- در صنایع عکاسی و فیلم جهت آماده سازی حلالهای مناسب برای حمام تثبیت کننده اسیدی
- اضافه شده به محلولهای بی حس کننده موضعی ( لیدوکائین و غیره ) جهت جلوگیری از اکسیده شدن آدرنالین تنگ کننده عروق موجود در آنها و در نتیجه افزایش طول عمر محلول
- به عنوان یک excipient در برخی از قرص ها، مانند پاراستامول استفاده می شود. تقریبا 0.5 mg در epinephrine autoinjectors مانند EpiPen استفاده می شود.
- همچنین به منظور رسوب طلا از اسید طلایی (طلا محلول در تیزاب سلطانی) استفاده می شود.
- به عنوان یک عامل سفید کننده در تولید کرم نارگیل استفاده می شود
- به عنوان یک منبع تولید SO2 (مخلوط شده با هوا یا اکسیژن) برای تخریب سیانید در فرآیندهای سیانیداسیون طلا تجاری استفاده می شود.
- یکی از جنبه های بسیار مهم مرتبط با سلامت این ماده آنست که می توان آنرا به لام خون در یک آزمون تشخیص کم خونی داسی شکل ( و یا هر بیماری مشابه دیگر در تغییر شکل هموگلوبین ) اضافه نمود. مواد باعث از بین رفتن سلولهای داسی شکل ( طی یک پلیمریزاسیون پیچیده) شده و بنابر این وجود یا عدم وجود بیماری تایید گردد.
5- ایمنی
اثرات بیولوژیکی :
تمامی نمونه های سدیم متابی سولفیت دارای مقدار کمی SO2 بوده که موجب تحریک چشم و دستگاه تنفسی می گردد. در تماس با اسیدها ممکن است مقادیر خطرناکی از SO2 تولید گردد.
در نمونه های آبی ، سدیم بی سولفیت باعث کاهش شدید اکسیژن شده و ممکن است به موجودات آبزی آسیب برساند.
نکات ایمنی :
- سدیم متابی سولفیت طبق استاندارد جزء مواد خطرناک گنجانیده نگردیده است. بر اساس داده های در دسترس ما ، محصولات سدیم متابی سولفیت بایستی با برچسب مواد مضر Xnو حروف R, S مطابق زیر مشخص گردند:
R41 : خطر ابتلا به آسیبهای جدی به چشم
R37 : تحریک کننده دستگاه تنفسی
R31 : در تماس با اسید آزاد کننده گاز سمی
R22 : در صورت خورده شدن مضر
S26 : در صورت تماس با چشم با مقدار زیادی آب شستشو داده و به پزشک مراجعه گردد.
کلیه نمونه های حاوی سدیم متابی سولفیت در زیر گروه محصولات "خطر تماس با آب" قرار دارند.
6- نگهداری و جابجایی
کلیه نمونه های سدیم متابی سولفیت بایستی در جای خشک و خنک نگهداری گردند. اگر دما از 25°C و رطوبت از 45% تجاوز ننماید تا شش ماه ثابت باقی می مانند. اگر درجه حرارت یا رطوبت از حد تعیین شده بالاتر رود ممکن است باعث کاهش SO2 و تغییر PH محلول گردد. در دمای زیر 10°C به صورت کریستال در می آید.
| خصوصیات | |
|---|---|
| فرمول مولکولی | Na2S2O5 Na-O-(S=O)-O-(S=O)-O-Na |
| جرم مولی | 190.107 g/mol |
| شکل ظاهری | white powder |
| چگالی | 1.48 g/cm3 |
| دمای ذوب | >170 °C (begins at 150 °C) |
| انحلال‌پذیری در آب | 54 g/100 ml |
| خطرات | |
| MSDS | Mallinckrodt MSDS |
| شاخص ئی‌یو | 016-063-00-2 |
| طبقه‌بندی ئی‌یو | Harmful (Xn) Irritant (Xi) |
| کدهای ایمنی | R۲۲ R31 R۴۱ |
| شماره‌های نگهداری | S۲ S26 S۳۹ S۴۶ |
| لوزی آتش |
 0
2
0
|
| ترکیبات مرتبط | |
| دیگر آنیون‌ها | سدیم سولفیت سدیم بی‌سولفیت |
| دیگر کاتیون‌ها | پتاسیم متابی‌سولفیت |
| ترکیبات مرتبط | سدیم دی تیونیت سدیم تیو سولفات سدیم سولفات |
